Karar Künyesi
Su Kayıp ve Kaçaklarının Sağlıklı Olarak Ölçülememesi
SASKİ tarafından su kaynakları, arıtma tesisleri, ana ve alt depolar ile terfi merkezlerinin önemli bölümünde debi ölçer cihazı bulundurulmaması nedeniyle, su kayıp ve kaçaklarının sağlıklı ölçülemediği tespit edilmiştir.
8/5/2014 tarihli ve 28994 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’ne dayanılarak çıkarılan Teknik Usuller Tebliği ile içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki su kayıplarının kontrolü için alınması gereken tedbirler düzenlenmiştir.
İlgili Tebliğ’e göre İdareler tarafından; su temin miktarlarının hesaplanması maksadıyla su kaynaklarının çıkış boru hattı üzerine kaynağa en yakın noktaya, arıtma tesisi giriş ve çıkış boru hattı üzerine, servis deposu giriş ve çıkış boru hattı üzerine, terfi merkezleri çıkışı ve alt
bölge giriş boru hattı üzerine debi ölçer cihaz takılmalıdır.
Anılan Tebliğin 10’uncu maddesine göre, içme ve kullanma suyu temin ve dağıtım sistemini kontrol edebilmek için öncelikle şebekenin nispeten küçük ve izole edilmiş ve kontrol edilebilecek şekilde alt bölgelere ayrılması, bu bölge girişlerinde sisteme verilen su miktarı, su basıncı ve su kalitesinin izlenmesiyle arıza tespiti yapılarak su kayıplarının önlenmesi gerekmektedir. Su üretiminde alt bölgeleme ile su kayıplarının yüksek olduğu yerler ve öncelik verilecek bölgelerin tespit edilmesi, aktif kayıp kaçak kontrolü yapılarak borulardaki sızıntılara erken müdahale edilmesi ile su kayıp ve kaçaklarının önlenmesi ve güvenli su dağıtım sistemi kurulması amaçlanmıştır.
Yapılan incelemede; su kaynaklarının çıkış, bazı arıtma tesislerinin giriş ve çıkış boru hattı üzerine, ana ve alt depoların giriş ve çıkış boru hatları üzerine debi ölçer takılmadığı, dolayısıyla kaynak ve alt bölgeler bazında su kayıp kaçaklarının ölçülemediği görülmüştür.
Su kayıp kaçakları, çıkış boru hattı üzerinde debimetre bulunan arıtma tesislerinden depolara verilen miktar ile faturalandırılan su miktarı baz alınarak hesaplanmaktadır. Örneğin kaynağını Çakmak Barajından alan Selahattin Ereren İçme Suyu Arıtma Tesisi ile 8 ana depo, buradan 205 alt depoya su sağlanmakta ve Samsun’un dört büyük ilçesinin su ihtiyacı karşılanmaktadır. Su kaynağı ve depolarda debi ölçer cihaz bulunmadığı için su kayıp kaçağı, kaynaktan alınan su ile alt bölge bazında ölçülememekte yalnızca tesisten depolara verilen su miktarı ile fatura miktarı karşılaştırılarak tespit edilmektedir. Dolayısıyla bu dört ilçenin ayrı ayrı su kayıp ve kaçağı ölçülememekte, bu ilçeler için tek bir kayıp kaçak oranı belirlenmektedir.
Yapılan açıklamalar uyarınca su kaynaklarının çıkışı, ana ve alt depoların giriş ve çıkış boru hattı üzerine debi ölçer cihaz takılarak su kayıp kaçaklarının etkili ölçüleceği, kayıpların fazla olduğu alt bölgelerin tespit edilmesi ile kayıp ve kaçakların önlenmesinde daha az maliyetli ve daha etkili mücadele edilerek su tasarrufu sağlanacağı değerlendirilmektedir.
SCADA Sistemi, Coğrafi Bilgi Sistemi ve Abone Bilgi Sistemi Arasındaki Entegrasyonun Sağlanmaması
SASKİ tarafından su temin ve dağıtım sisteminin kontrolü amacıyla kullanılan SCADA, Çoğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Abone Bilgi Sistemleri arasında entegrasyonun sağlanmadığı tespit edilmiştir.
İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği’ne göre her binanın kimlik numarası, bina içindeki abonelerden birine ait abone numarası ve diğer nitelik bilgileri sahadan toplanarak CBS veri tabanına kaydedilmesi, CBS ile abone veri tabanı eşleştirilmesi ve bilgi akışı sağlanarak birbiriyle uyumlu hale getirilmesi ve CBS tabanlı abone ve sayaç yönetiminin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Anılan Tebliğin 11’inci maddesine göre; CBS veri tabanı, hidrolik modelleme, SCADA sistemi, tahakkuk-tahsilat (abone) ve halkla ilişkiler gibi yazılımlar ve verilerin birbiriyle entegre çalışması sağlanmalıdır. İdarenin ana veri tabanı;
Yazılımların birbirleri ile veri alışverişini,
Su dengesi, optimum işletme basıncı, su yaşı, alternatif işletme senaryoları, kullanımın azaldığı saatlerde vana-pompa açık/kapalı konumları gibi analiz/sorgulamayı,
Özellikle SCADA sisteminin, farklı yazılımlara ait verileri kullanarak fiziki ve idari kayıpları, işletme maliyetleri ve enerji giderleri hesaplamalarını yapabilecek şekilde kurulmalıdır.
İdare tarafından içme-kullanma suyu temin ve dağıtım sisteminin uzaktan sevk ve kontrolü için SCADA sistemi kurulmuş, hem SCADA hem CBS hem de abone bilgi sisteminin geliştirilmesi için çaba gösterilmektedir. Ancak bu sistemler birbiri ile entegre çalışmamakta, sistem ve yazılımların verileri eşleştirilmemektedir.
Akıllı su yönetimi ile şebeke ve su dağıtım sistemlerinin güncel olarak izlenebilmesi, su kayıp ve kaçaklarının izlenmesi ve önlenebilmesi için Tebliğ’de belirtildiği gibi CBS veri tabanı, SCADA sistemi, abone bilgi yönetim sistemi gibi yazılımların birbiriyle entegre çalışması ve sistemler arasında veri eşleştirilmesi ile veri alışverişinin sağlanması gerekmektedir.
Kamu idaresi özetle, bazı çalışmaların yapıldığını ve devam ettirildiğini, su kayıp ve kaçaklarının azaltılmasının Kurumun önceliklerinden olup kaynakların daha verimli kullanılabilmesi için bulguda yer alan eksikliklerin en kısa sürede çözüme kavuşturulması amacıyla gerekli önlemler alınacağını ifade etmiştir.