Isparta Belediyesi sınırları içinde faaliyet gösteren ve ihale ile verilen halk otobüslerinin kiralamasında süre belirtilmediğinden süresiz olarak faaliyette bulundukları görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun "Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları" başlıklı 15’inci maddesinin;

(f) fıkrasında “Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek”.

(p) fıkrasında, “Kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ücret ve tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemek; durak yerleri ile karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek; kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmek.” Belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmıştır.

Yine aynı maddenin devamında “Belediye, (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Danıştayın görüşü ve İçişleri Bakanlığının kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67 nci maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebilir.” denilmek suretiyle toplu taşıma hakkının üçüncü kişilere devrinin şartları hüküm altına alınmıştır.

Belediyeye ait olan ulaşıma ilişkin hakların, ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde ihale yoluyla rekabete uygun, saydamlığı sağlayarak ve belirli bir süre konulmak

suretiyle verilmesi gerekmektedir. Bu yetki belediye adına belediye meclisine aittir. Belediye meclisince bu yönde alınan karara uygun olarak ve bu kararda verilen yetki çerçevesinde ihale işlemleri belediye encümenince yapılır.

Danıştay 13. Dairesinin Esas No:2015 / 985, Karar No: 2015 / 3164 numaralı kararında; “Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; belediyelerin yürütmekle görevli ve yetkili oldukları toplu taşıma hizmetini bizzat yapmak yerine imtiyaz suretiyle devrine karar verilmesi için Danıştayın görüşü ve İçişleri Bakanlığının onayının alınmasının ön koşul olduğu, kiralama yolunu seçmesi hâlinde ise hem taşınır hem taşınmazlar için kira süresinin 10 yılla sınırlı olduğu ve her iki durumunda Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olduğu anlaşılmakta ve toplu taşıma hizmetlerinin ruhsat vermek suretiyle yerine getirilmesi usulünde ise ruhsat verilecek sürenin, tespit edilen muhammen bedelin yıllık mı yoksa ruhsat verilen süre için mi öngörüldüğünün, yıllık olarak tespit edilmiş ise her yıla ilişkin artış oranının nasıl belirleneceğinin vb. hususların açık bir şekilde ortaya konularak söz konusu ihalenin yine Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre yapılması gerektiği, toplu taşıma hizmetlerinin gördürülmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde verilecek olan ruhsatın süresiz bir şekilde verilemeyeceği, belli bir süre dâhilinde ruhsat verilmesi gerektiği görülmektedir.

…

Bu durumda, ilgili mevzuat ve dosyadaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonucunda; toplu taşıma hizmetinin yerine getirilmesinde ruhsat verme yönteminin seçilmesi hâlinde, süresiz olarak ruhsat vermenin söz konusu olmadığı, belli bir süre dâhilinde ruhsatın verilmesi gerektiği, bu süreye göre muhammen bedelin belirlenmesinin şart olduğu, bu hususlar ortaya konulduktan sonra Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun bir şekilde ihalenin yapılması gerektiği”,

Aynı Dairenin Esas No:2011 / 1134, Karar No: 2012 / 2226 Kararında; “Belediye Meclisince alınan karara dayanılarak Encümence toplu taşıma hatlarının 10 yıllığına kiraya verilmesinin hukuka uygun olduğuna”

Aynı Dairenin Esas No:2014 / 1735, Karar No: 2014 / 2859 Kararında; “İdare Mahkemesi'nce; 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 15. maddesinin (f) ve (p) bentlerinde ulaşım gibi kentsel alt yapı ve şehir içi trafik hizmetlerini yapmanın veya yaptırmanın belediyenin görev ve sorumlulukları arasında sayıldığı, yine toplu taşıma yapmanın, bu amaçla otobüs,

deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dahil her türlü toplu taşıma sistemleri kurmanın, kurdurmanın, işletmenin ve işlettirmenin, kara, deniz, su ve demiryolu üzerinde işletilen her türlü servis ve toplu taşıma araçları ile taksi sayılarını, bilet ve ücret tarifelerini, zaman ve güzergâhlarını belirlemenin, kanunların belediyelere verdiği trafik düzenlemesinin gerektirdiği bütün işleri yürütmenin, belediyenin yetki ve imtiyazları arasında olduğu, dava konusu minibüs hatlarının 10 yıllığına kiraya verilmesine ilişkin 08.01.2013 günlü 3 sayılı belediye encümen kararı ile bu karara dayanılarak 04.02.2013 tarihinde ihaleye çıkarılmasına ilişkin işlem 5393 sayılı yasanın 15.maddesinin (f) ve (p) bentlerinin belediyelere verdiği yetki ve imtiyaz hakkı sınırları içinde kararlar olduğu ve bu yönüyle hukuka uygun olduğu, davacı kooperatifin il trafik komisyonu kararları ile kazanılmış haklarının bulunduğu iddiasına yönelik olarak, toplu taşıma hatlarını işletme ve işlettirme imtiyazına sahip olan belediyelere imtiyaz hakkı bedeli veya kira ücreti ödemeden, il trafik komisyonlarının verdiği kararların kazanılmış hak oluşturacağı iddiasıyla toplu taşıma hatlarının bedelsiz kullanımının söz konusu olamayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, bu karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.

Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddi yolundaki temyize konu Eskişehir 1. İdare Mahkemesi'nin 28.11.2013 tarih ve E:2013/86, K:2013/1019 sayılı kararında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinin 1. fıkrasında sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığından, temyiz istemi yerinde görülmeyerek anılan Mahkeme kararının onanmasına” denilmektedir.

Isparta il merkezi içinde hizmet veren özel halk otobüsü hatlarının 1998 yılından itibaren ihale ile verildiği bu ihalelerde süre belirtilmediği ve yıllar içinde yine ihale ile verilen hatlarla birlikte söz konusu hatlarda çalışan otobüs sayısının 100’e ulaştığı anlaşılmıştır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve kararlar birlikte değerlendirildiğinde; İhale ile gördürülmesi gereken işler açısından herhangi bir kazanılmış haktan bahsedilemeyeceği için toplu taşıma hizmetinin 2886 sayılı Kanun’da belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve çalışma süresi 10 yılı geçmemek üzere belirlenerek ihale edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "27.10.1994 yılında şehir içi ulaşımını özelleştirme kura ile 50 adet toplu taşıma ruhsat hakkı özel ve tüzel kişilere 2886 sayılı D.İ.K. ile hak satışı yapılmıştır. Müteakip yıllarda nüfusun artması ve şehrin büyümesi ile arz talep doğrultusunda Belediye Meclis Kararı ile yetkili kılınan Belediye Encümeni ile ihtiyaç olduğu zamanlarda hak satış ihalesi yapılmıştır. Toplu taşıma araç sayısı 102 ye kadar çıkmıştır. Arz talep meselesine göre bu sayı daha da artabilir.

Ancak 5393 Sayılı Belediye Kanununun 15. maddesine bağlı olarak belediyenin asli görevleri devam ettiği için Ruhsat Hakkı verilen ve her yıl düzenli olarak hak sahipleri ile ruhsatlandırma ücretleri alınarak şehir içi taşımacılığının usulüne uygun yapılıp yapılmadığı kontrol ekiplerimiz tarafından kontrol edilmekte, Belediye Meclisinin 05.10.2012 tarih ve 215 nolu toplu taşıma uygulama yönetmeliğine uygun olarak hareket etmeleri sağlanmakta olup, konu ile uyarılarınızı dikkate alınacaktır." denilmektedir.

Sonuç olarak İdare tarafından gönderilen cevapta özel halk otobüslerine ilişkin hatların ihale ile verildiği ihtiyaca göre yeni hatların da 2886 sayılı kanuna uygun olarak kiraya verilebileceği ve verilen hatlarda görev yapan otobüslerin toplu Taşıma Uygulama yönetmeliğine uygun olarak denetlendiği ifade edilmiştir.

Bulguda ise ulaşım hizmetlerine ilişkin olarak yapılan sözkonusu ihalelerde süre belirlenmediği ifade edilerek mevzuat ve yargı kararları göz önünde bulundurularak otobüs hatlarının kiralanmasında belirli bir süre öngörülmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca bu kondaki yargısal içtihatlarda, ihalede herhangi bir süre öngörülmemişsebu sürenin 10 yıl olarak kabul edilmesi gerektiği benimsenmiştir.

1994 yılında 50 adet toplu taşıma ruhsat hakkı verilen kişilerin 22 yıldır bu hakkı kullanmaya devam ettiği ilave 52 adet ruhsatın da yine 10 yıllık süre gözetilmeden verildiği idarece kabul edilmiştir. Toplu taşıma hizmetinin 2886 sayılı Kanun’da belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve çalışma süresi 10 yılı geçmemek üzere belirlenerek ihale edilmesi gerekmektedir.