Park Bahçeler Müdürlüğünce yapılan ihalelerde, yüklenici tarafından düşük fiyat teklif edilen iş kalemlerinde imalat yapılmamasına karşın yüksek fiyat teklif edilen iş kalemlerinin öngörülenden fazla imalat ile sonuçlandırıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Temel İlkeler” başlıklı 5'inci maddesine göre İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

4734 sayılı Kanun'un “Aşırı Düşük Teklifler” başlıklı 38'inci maddesinde ise; ihale komisyonu tarafından diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olanların tespit edileceği, teklif sahiplerinden teklifte önemli olduğu İdarece tespit edilen bileşenler ile ilgili ayrıntılı bilgi isteneceği, aşırı düşük tekliflerin tespit ve

değerlendirilmesinde Kamu İhale Kurumu tarafından yapılan düzenlemelerin esas alınacağı ifade edilmiştir.

Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliği'nin 9'uncu maddesinde yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespitinde yapılacak çalışmalardan bahsedilmiştir. Bu çalışmalar; arazi ve zemin etüdünün yapılması, projelerin hazırlanması, mahal listesinin hazırlanması, metraj listelerinin hazırlanması, birim fiyat ve imalat tariflerinin hazırlanmasıdır.

Yönetmelik'in “Yaklaşık Maliyet Hesabına Esas Fiyat Ve Rayiçlerin Tespiti” başlıklı 10'uncu maddesinde, idarelerin, ihale konusu işin yaklaşık maliyetine ilişkin fiyat ve rayiçlerin tespitinde, ihaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ihale konusu işe benzer nitelikteki işlerin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatları; kamu kurum ve kuruluşlarınca belirlenerek yayımlanmış birim fiyat ve rayiçleri; ilgili meslek odaları, üniversiteler veya benzeri kuruluşlarca belirlenerek yayımlanmış fiyat ve rayiçleri; yüklenici veya alt yüklenici olarak faaliyet gösteren, konusunda deneyimli kişi ve kuruluşlardan alınacak, ihale konusu işe benzer nitelikteki işlere ilişkin maliyetleri ve idarenin piyasa araştırmasına dayalı rayiç ve fiyat tespitlerini esas alacağı belirtilmiştir.

Yönetmelik'in “Yaklaşık Maliyetin Hesaplanması ve Güncellenmesi” başlıklı 11'inci maddesinde, iş kalemi ve/veya iş grubu şeklinde tespit edilen imalat miktarlarının, Yönetmelik'in 10'uncu maddesine göre belirlenen ve yüklenici karı ve genel gider ihtiva etmeyen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutar KDV hariç olarak hesaplanacağı ve bulunan bu tutara % 25 oranında yüklenici karı ve genel gideri karşılığı eklenmek suretiyle yaklaşık maliyetin tespit edileceği; yaklaşık maliyetin, güncelliğini kaybetmesi halinde, ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelleneceği ifadelerine yer verilmiştir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin “İş Programı” başlıklı 17'nci maddesinde, yüklenicin, yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde, idarece verilen örneklere, sözleşmedeki ödeme şartlarına ve imalatların niteliği, teknik özelliği ve yapım sürelerine uygun bir iş programını hazırlayarak, onaylanmak üzere idareye teslim edeceği; İdarenin, iş programını verildiği tarihten başlamak üzere sözleşme veya eklerinde belirtilen süre içinde, olduğu gibi veya gerekli gördüğü değişiklikleri yaparak onaylayacağı; yüklenicinin idarece onaylanmış iş programına aynen uymak zorunda olduğu, zorunlu hallerde idarenin uygun görüşü ile iş programında değişiklik yapılabileceği düzenlenmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; yaklaşık maliyete

esas miktarların Yapım İşleri Uygulama Yönetmeliği’nde belirtilen çalışmalar sonucunda tespit edileceği, fiyat ve rayiçlerin tespitinin de söz konusu Yönetmelik'in 11’inci maddesinde belirtilen usullere riayet edilerek yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.

Diğer taraftan; aşırı düşük teklif sorgulaması sadece toplam teklif bedeli üzerinden yapılmakta, iş kalemi bazında tekliflerin sorgulanması ve teklifin değerlendirme dışı bırakılmasına yönelik mevzuatta herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle isteklilerden bir kısmı, bazı iş kalemlerine çok yüksek, bazı iş kalemlerine ise çok düşük teklifler verebilmekte, buna rağmen toplam teklif bedeli diğer isteklilerden düşük olduğu için ihaleyi kazanabilmektedirler. Esasen iş kalemi bazında düşük veya yüksek teklif verilmesi nihai sonucu değiştirecek nitelikte bir husus değildir. Zira öngörülen tüm işler gerçekleştirildiğinde diğer isteklilerin tekliflerine göre daha az ödemede bulunulmuş ve kamu menfaati yine sağlanmış olacaktır. Ne var ki sözleşmenin uygulama aşamasında bazı iş kalemlerinin yaptırılıp bazılarından vazgeçilmesi veya azaltılması suistimale neden olacaktır.

Yapılan incelemede, Park Bahçeler Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen “2021 yılı muhtelif parkların bakım ve onarımı yapılması”, “Nilüfer Belediyesi sınırları içerisinde muhtelif alanlarda park yapılması”, “Nilüfer Belediyesi Sınırları İçerisinde 2022-1 Muhtelif Mahallelerde Yeni Park Yapım İşi” ve “2022/1 Muhtelif Parkların Revize Edilmesi işi” olmak üzere 4 adet ihalede yükleniciler tarafından çok düşük fiyat teklif edilen iş kalemlerinin yapılmadığı, yüksek fiyat teklif edilen iş kalemlerinin ise öngörülenden fazla imalat ile sonuçlandırıldığı tespit edilmiştir.

Kamu idaresi cevabında; oransal olarak düşük olduğu tespit edilen pozların ağırlıklı olarak mekanik ve elektrik pozları olduğu ve bu pozların sözleşme bedeline ulaşılması nedeniyle hakedişlerde gösterilemediği ifade edilmişse de söz konusu açıklama ihale konusu işlerin projelerine uygun sonuçlandırılmaması hususuna açıklık getirmemektedir.

Projeler hazırlanırken iş kalemlerinin ve miktarlarının doğru ve gerçekçi belirlenmesi, idarece onaylanmış iş programının tamamı dikkate alınarak, ihale konusu işin imzalanan sözleşme ve eki belgeleri çerçevesinde sonuçlandırılması gerekmektedir.