İdarenin muhtelif ticari faaliyetleri kapsamında (restoran, kafe, plaj, vb.) işletilen bütçe içi işletmenin muhasebe işlemlerinin işletmeye özgü olarak kullanılan programda tutulduğu, belediye muhasebesinde ise sadece işletmenin gelir ve giderinin gösterildiği diğer iş ve işlemlerinin idarenin muhasebesinde yer almadığı görülmüştür.

Mahalli idareler bütçesi içerisinde oluşturulacak işletmelerin, kuruluş ve işleyişine dair usul ve esaslar 08.03.2011 tarih ve 27868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

İlgili Yönetmelik’in “Bütçe, Muhasebe ve Mali İşlemler” başlıklı üçüncü bölümünün “Muhasebe İşlemleri” başlıklı 9’uncu maddesinde:

“(1) İşletme faaliyetlerinin muhasebe işlemleri 10/3/2006 tarihli ve 26104 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre mahalli idarenin muhasebe biriminde tutulur.

1. İşletmenin Kurumlar Vergisine tabi faaliyetleri, hesap planı bakımından, sadece bütçe işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına ilişkin olarak Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine tabidir.

2. İşletmenin ticari mal ve hizmet alım satımlarına ilişkin (Kurumlar Vergisine tabi) faaliyetleri için, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 175 inci ve mükerrer 257 nci maddeleri hükümleri uyarınca belirlenen muhasebe standartları, tek düzen hesap planı ve mali tabloların çıkarılmasına ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde defter tutulur. Mahalli idare bütçesi içinde yapılan personel ve diğer yönetim ve donatım giderleri kurum kazancının tespitinde ve Kurumlar Vergisi beyannamesinin düzenlenmesinde ayrıca dikkate alınır.” denilmektedir.

Söz konusu mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, bütçe içi işletmelerin faaliyetlerine ait muhasebe işlemleri Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre mahalli idarenin muhasebe biriminde tutulacak olup kurumlar vergisine tabi ticari mal ve hizmet satımlarına ilişkin faaliyetlerinde ise sadece bütçe işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına ilişkin olarak Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine tabi olacaktır. Ayrıca, İşletmelerin mali mevzuata göre kurumlar vergisine tabi ticari mal ve hizmet alım satımlarına ilişkin olarak ise meri mevzuata göre belirlenen muhasebe standartları, tek düzen hesap planı ve mali tabloların çıkarılmasına ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde defter tutulacaktır.

Ancak, idarenin bütçe içi işletmesine ait iş ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; muhasebe birimince işletmenin faaliyetlerine ilişkin ticari olup olmadığına ilişkin ayrım yapılmaksızın sadece gelir ve giderlerinin bütçe hesaplarına (800-830 no.lu hesaplar) dahil edilerek idare muhasebesinde yer verildiği, fakat ticari bir nitelik arz etmeyen dönem içerisinde belediyece işletmelere alımı yapılan tefrişat (masa, sandalye, çatal-bıçak, vb.), verilen depozito ve teminatlar gibi faaliyetlere ilişkin muhasebe işlemlerinin idarenin muhasebesinde tutulmadığı anlaşılmıştır. İşletmenin tüm işlemlerine ait muhasebe kayıtlarının meri mali mevzuat hükümlerine göre çıkarılacak mali tablo ve defterlere esas olacak şekilde ayrı bir muhasebe programında tutulduğu anlaşılmış olup ilgili programdan üretilen 31.12.2023 tarihli mizana göre sadece 255-Demirbaşlar Hesabında 2.612.286,46 TL borç bakiyesi bulunduğu ve bunun belediyenin muhasebesinde görünmediği tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, bütçe içi işletmenin kurumlar vergisine tabi ticari mal ve hizmet satımlarına ilişkin faaliyetleri dışındaki işlemlerinin Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri gereği idare muhasebesinde yer verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.