Atatürk Üniversitesi İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Uygulama ve Eğitim Merkezi Döner Sermaye İşletmesi’nin gelir tablosu ile bilançosunun incelenmesinde, gelir tablosunda herhangi bir gelir bulunmamasına rağmen 610 Satıştan İadeler Hesabı’nda 160.000,00 TL tutarında kayıt yapıldığı tespit edilmiştir. Bu haliyle elde edilen bir gelir olmaksızın gelirden iade yapılması söz konusudur.

İşletme biriminin 2014 yılından 2020 yılına kadar (Büyük defter dahilindeki) muhasebe kayıtları gözden geçirilmiş; 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı’nda 2014 yılında “Nakit ödenek Aktarımı” ibaresiyle 160.000,00 TL’lik bir kayıt yapıldığı, bu kayıt için 2020 yılında “Hibe (Atatürk Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğüne)” ibaresi düşülerek aynı hesaptan çıkışının yapıldığı tespit edilmiştir. Yine 2014 yılından 2020’ye dek gelir tabloları incelenmiş, bu miktarlık bir gelir kaydı olmadığı görülmüştür. Buradan çıkan sonuç aslında bu kadarlık bir gelirden değil alacaktan vazgeçme söz konudur. Miktar 2020 yılında 136 kodlu hesaptan çıkarılarak 610 kodlu hesaba kaydedilmiştir. Sonuç olarak 2014 yılında nakit olarak Atatürk Üniversitesi Sürekli Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Döner Sermaye İşletmesi’ne bankadan gönderilen ve karşılığında 136 kodlu hesaba alacak yazılan miktar, 2020 yılında bu alacak kaydından çıkarılarak gelirden iade işlemi uygulanmıştır.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı’nın işleyişini düzenleyen 120’nci maddesinde;

“Diğer çeşitli alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

1. Borç

   1. Sayıştay, adlî, idarî ve askerî mahkemelerce tazmin hükmedilenler ile inceleme, teftiş ve denetimler sonucu fazla ve kanunsuz verildiği veya noksan tahsil edildiği tespit edilen tutarlar bu hesaba borç, 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabına alacak kaydedilir.

   2. Sosyal güvenlik kurumlarına maaş ve ücretlerden fazla veya yersiz kesilmek suretiyle gönderilen tutarlar bu hesaba borç, işletme hissesini oluşturan tutar 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabına, fazla kesintiden dolayı noksan hesaplanan gelir vergisi tutarı 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına, personele ödenmesi gereken tutar ise 335 Personele Borçlar Hesabına alacak kaydedilir.

   3. İşletmeden ayrılan personelin borcu bu hesaba borç, 135 Personelden Alacaklar Hesabına alacak kaydedilir.

   4. Diğer çeşitli alacaklar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

      
      

   5. Diğer alacaklara yürütülün faizler bu hesaba borç, 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabına alacak kaydedilir.

2. Alacak

   
   

   1. Diğer çeşitli alacaklardan nakden veya hesaben yapılan tahsilatlar bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç kaydedilir.”

      açıklaması yer almaktadır. Yukarıda açıklanan işlemler bu hükümlere uygun düşmemektedir. Nitekim vazgeçilen alacak doğası gereği işletmeler için “gelirden iade” olarak değil, bir “gider” olarak değerlendirilmek durumundadır.

      Ayrıca yapılan muhasebe kaydının birimler arası hibe işleminden kaynaklanması hasebiyle, 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabı yerine 134 İşletmeler Arası Mali Borçlar Hesabının kullanılması gerekmektedir. Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “134 İşletmeler Arası Mali Borçlardan Alacaklar” başlıklı 115’inci maddesinde;

      “(1) İşletmeler arası malî borçlardan alacaklar hesabı, ilgili mevzuatına dayanılarak vadesi faaliyet dönemiyle sınırlı olmak üzere nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan alacakların ve bu alacaklara karşılık nakden yapılan tahsilatlar ile işletme aleyhine silinen tutarların izlenmesi için kullanılır.”

      Hesabın alacak kayıtlarının nasıl yapılması gerektiğini düzenleyen 116’ncı maddesinde

      ise;

      
      

      “2) Bu hesapta kayıtlı tutarlardan, herhangi bir nedenle işletme aleyhine silinenler ilgili gider hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir.”

      hükümlerine yer verilmiştir.

      
      

      Açıklamalardan anlaşıldığı üzere; birimler arasında gerçekleşen hibe işleminden doğan söz konusu alacağın;

      • 134 İşletmeler Arası Mali Borçlardan Alacaklar Hesabında izlenmesi,

        
        

      • İzlenen bu tutardan vazgeçilmesi durumunda ise, bu tutarın “Gelirden İade” olarak değil, “Gider” olarak değerlendirilmesi

        gerekmektedir.

        
        

        Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılmayan işlemler neticesinde 610 Gelirlerden İadeler ve 800 Bütçe Geliri Hesapları ve ilgili gider hesapları yukarıda anılan miktar kadar mevcut durumu doğru bir şekilde yansıtmamaktadır.