Karşıyaka Belediyesi’nin 2018 yılı mali iş ve işlemlerinin denetimi çerçevesinde işyeri açma ve çalışma ruhsatlarıyla işyerlerine ait emlak vergilerinin incelenmesi neticesinde belediye sınırları içinde faaliyet gösteren işyerlerinin sayısı hakkında hem belediyenin kendi içinden hem de farklı kurumlardan temin edilen sayılarda farklılıklar bulunduğu tespit edilmiştir.

İşyeri açma ve çalışma ruhsatlarıyla ilgili olarak yürütülen çalışmada Karşıyaka Belediyesi Ruhsat Müdürlüğü’nde belediye sınırları içindeki ruhsatlı işyerlerinin listeleri incelenmiş, müdürlük kayıtlarının belli bir yıldan sonra bilgi sistemlerinde tutulduğu, öncesindeki kayıtların şahsa bağlı çalışmalar niteliğinde olduğu ve sistematik olarak düzenlenmiş bir veri bulunmadığı görülmüştür. Şahsa bağlı çalışma niteliğindeki verilerde bir takip ve kontrol mekanizması bulunmamaktadır. Örneğin herhangi bir yılda verilmiş işyeri

açma ve çalışma ruhsatının iptal edilip edilmediğine yönelik sistemli bir bilgi söz konusu değildir. Bu şekilde bir görünüm arz eden müdürlük kayıtlarından, Karşıyaka Belediyesi sınırları içinde yaklaşık 25.257 adet işyerinin bulunduğu tespit edilmiştir.

Emlak vergisi tarh ve tahakkuk ettirilen işyerleriyle ilgili olarak yürütülen çalışmadaysa Mali Hizmetler Müdürlüğü Gelir Birimi kayıtları incelenmiştir. Gelir biriminden alınan kayıtlar nispeten daha düzenli ve sistematiktir. Bu müdürlükten alınan kayıtlardan belediye sınırları içinde 2018 yılında 21.535 adet işyerine emlak vergisi tarhiyat işlemi yapıldığı bilgisine ulaşılmıştır.

Belediyenin içindeki 2 farklı birimden alınan sayılarda görülen farklılık, birimler arasında iletişim ve koordinasyon sağlanması konusunda ciddi zafiyetler olduğunu göstermektedir. Bu durum belediye açısından bir gelir kaybı olarak ortada durmaktadır.

Belediyenin içindeki 2 farklı birimden bu şekilde 2 farklı sayıya ulaşılması sonucunda Belediye dışındaki kurumlardan da Karşıyaka Belediyesi içinde faaliyet gösteren işyerlerinin sayısına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu noktadan hareketle İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nden ve Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü’nden sırasıyla su ve elektrik aboneliği bulunan işyerlerinin sayıları elde edilmiştir.

İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü’nden elde edilen bilgiler, Karşıyaka Belediyesi sınırları içinde 16.513 adet su aboneliği bulunan işyeri bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü kayıtlarıysa Karşıyaka sınırları içinde 28.621 adet elektrik aboneliği bulunan işyerinin bulunduğu bilgisini ortaya koymaktadır. Belediye dışından ulaşılan bu sayılar işyerlerinin çoğunda su aboneliği tesis ettirilmediğini, ancak belediyenin birimlerinde bulunan sayıdan daha fazla sayıda işyerinin elektrik abonesi olduğunu göstermektedir.

Ulaşılan bu sonuçlar işyeri açma ve çalışma ruhsatı bulunan işyerleriyle emlak vergisi alınan işyerleriyle bunlar dışında kalan ancak belediye sınırlarında faal olan işyerleri için belediyenin sistemli bir bilgi ihtiyacı içinde bulunduğunu, ancak hali hazırda bu bilgi ihtiyacını gidermeye yönelik herhangi bir çalışmanın da bulunmadığını göstermektedir. Bu ihtiyacın giderilmemesi belediye açısından mali ve diğer kaynakların israfına, kaynakların etkili, ekonomik, verimli olarak kullanılamamasına ve ciddi bir gelir kaybına yol açmaktadır. Bu durumun önemli bir sebebi belediye içindeki birimler arasında iletişim, etkileşim ve koordinasyon sağlanamamasıdır. Bahsedilen iletişim ve koordinasyon eksikliğinin belediye hizmetleri için tasarlanmış, coğrafi bilgi sistemleriyle uyumlu olarak çalışabilecek, ihtiyaçlara cevap verebilen, çeşitli filtreleme seçenekleriyle gerek belediyenin gerekse iç ve dış paydaşların bilgi taleplerini karşılayacak, böylece karar destek sistemlerini besleyecek ve etkili bir şekilde

kullanılacak yönetim bilişim sistemleriyle giderilebileceği düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsat Kayıtları 2006 yılı itibariyle Olgu Yazılım siteminden kaydedilmeye başlanılmıştır.2014 yılı itibariyle Probel yazılım sistemiyle kaydedilmektedir. Olgu sisteminde kayıtlı ruhsat bilgilerinde mahalle isimleri kodlanmadığından Sayıştay denetimde istenilen mahalle bazında işyeri ruhsat bilgileri verilememiştir.2004 yılı öncesi ruhsat dosyaları Belediye arşivimizde bulunmadığından doğru ve güncel liste sağlanamamakta, sadece eski düzen defter kayıtlarının Excel çalışma programına aktarılması sonucu elde edilen liste ile bilgilere ulaşılabilmektedir.

Arşiv Müdürlüğümüzün kurulmasına istinaden yapı kayıt belgesi, numarataj kayıtlarının sisteme işlenmesine istinaden yerinde kontrol yapılarak güncel işyeri ruhsat kayıt bilgisine ulaşılması hedeflenmekte olup, böylece birimler arası koordinasyon sağlanacaktır.

İşyeri ruhsatı verilirken ruhsat yönetmeliğinde olmamasına rağmen Belediyemiz iş ve işlemlerinde birliktelik sağlamak ve gelir kayıtlarını oluşturmak amacıyla; Emlak vergisi, Çevre Temizlik Vergisi ve İlan Reklam Kaydını İçerir Gelir Müdürlüğünden onaylı Mükellefiyet Kaydı, Tahakkuk ve Borç Sorgulama Formu talep edilmektedir. Sayıştay sorgulamasında belirtilenin aksine Gelir Birimi ile iletişim ve koordinasyon yüksek oranda sağlanmaktadır. Elektrik ve su aboneliğine sahip işyeri sayılarının farklı olmasının nedeni ise, ruhsat şartları açısından her türlü işyeri için elektrik kullanımı gerekli iken su kullanımının zorunlu olmamasıdır. Örneğin, pişirme yapılan işletmelerde su bağlantısı zorunlu iken, konfeksiyon, irtibat büroları, hediyelik eşya vb sadece satış yapılan yerlerde su bağlantısı aranmamasından kaynaklanmaktadır.

Sonuç olarak Probel sisteminde aynı adrese yeni bir işletme kayıt yaptırdığında eski işletmeye ait ruhsat sistem üzerinden iptal edilmekte, vatandaş Emlak Vergisi, Ç.T.V. ve ilan- reklam kayıtlarını iptal etmesi için yönlendirilmektedir. Müdürlüğümüz ve Zabıta Müdürlüğü personeli mevcut personel sayısı göz önünde bulundurulduğunda işletmeleri şikayet üzerine veya bölgesel rutin denetim ile denetlemektedir. Denetim sonucuna dayanılarak ivedilikle sistem üzerinden iptal işlemi uygulanmakta, ruhsat kaydı düşülmekte, ruhsatsızlık işlemleri yapılmakta, yeni başvurular tespite istinaden kabul edilmektedir. Genel ve kesin bilgiye ulaşılabilmesi için tüm işyerlerinin yerinde kontrol edilmesi gerekmekte olup, bunun için yeterli personel bulunmamaktadır." denilmektedir.

Sonuç olarak Belediye tarafından gönderilen cevabi yazıda, bulguda belirtilen farklılıkların kullanılan yazılım sistemlerinden, personel yetersizliğinden kaynaklandığı belirtilmektedir. Ayrıca birimler arası koordinasyonun yüksekliğine de değinilmektedir.

İlk olarak şunu belirtmek gerekir ki, idarenin verdiği cevaplar cevaplanması gerek yeni sorular ortaya çıkarmaktadır. Madem ki belediye hizmetlerinde kullanılan yazılımlar-sistemler bir belediyenin en temel ihtiyacı olabilecek mahalle mahalle sokak sokak işyeri-mükellef bilgisini verecek nitelikte değil neden yıllarca kullanılmıştır? Yahut belediye hizmetleri yürütülürken örneğin Girne Bulvarında yahut Cengiz Topel Caddesindeki mükelleflerin bilgisine ihtiyaç duyulmamış mıdır? İşin bu kısmı Belediye içindeki zaafiyete işaret etmektedir.

Ruhsat birimi tarafından, ruhsat başvuruları esnasında gelir biriminden çeşitli evraklar istendiği belirtilerek iki birim arasındaki koordinasyon yüksekliğine işaret edilmektedir. Ancak bulguda temas edilen koordinasyon eksikliği gelir birimindeki mükellef sayısı ve ruhsat birimindeki ruhsatlı işyeri sayılarındaki farklılıkla ilgilidir. Gelir biriminde kayıtlı mükellef sayısı, ruhsat biriminde kayıtlı ruhsatlı işyeri sayısından fazlaysa bu iki birim arasında hem koordinasyonsuzluk vardır hem de bu durumun doğal sonucu olarak aradaki fark kadar Karşıyaka Belediyesi sınırları içinde ruhsatsız işyeri bulunmaktadır. Bulguda belirtilen tespitlerden dolayı, Ruhsat birimi kendi kayıtlarından, bu ruhsatsız işyerlerinin Karşıyaka Belediyesinin hangi mahallesinde hangi sokağında bulunduğunu da bilememektedir. Bulguda belirtilen birimler arası koordinasyon eksikliğinin sonucu olarak belirtilen ruhsatsız işyerleri Belediyenin denetiminde olmadığı için hem bunların ruhsat gelirinden mahrum kalınmakta diğer taraftan bu işyerlerinde toplum sağlığını iyileştirmeye yönelik bir belediye çalışması söz konusu olamamaktadır.

Bulguda belirtilen Belediye ve diğer kurumlar arası iletişim kopukluğu için verilen cevap değerlendirildiğinde su idaresi ile belediye kayıtları arasındaki farka ilişkin açıklamalar yeterli ve ikna edicidir. Fakat Belediye ve elektrik idaresi kayıtlarındaki farklılığa gelince bu tutarsızlıktan kaynaklı olarak Belediyenin emlak vergileri ve ruhsat gelirlerinden oluşan gelirleri toplayamadığı bilgisine ulaşılmaktadır.

Sonuç olarak gerek Belediye içindeki gerekse Belediye ve diğer kurumlar arasındaki iletişim ve koordinasyon eksikliği hem toplum sağlığı hem de Belediye gelirleri açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır. Belirtilen sonuçların çözüme kavuşturulması için gerekli çalışmaların yapılmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir. Konunun izleyen denetim dönemlerinde takibi gerekmektedir.