Kurum tarafından faturalandırılan atıksu debi miktarları ile arıtılan atıksu debi miktarları arasında önemli farklılıkların bulunduğu tespit edilmiştir.

ESKİ Tarifeler Yönetmeliği’nin amacı; su satışı ve kanalizasyon tesisi bulunan yerlerdeki kullanılmış suların uzaklaştırılması hizmetleri ile ilgili tarifelerinin tespiti ve tarife tespitinde esas alınacak hususlar ile tespit edilecek bedellerin tahsiline ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir.

Anılan Yönetmelik’in 4’üncü maddesinde, ESKİ Genel Müdürlüğünce sunulan su ve atık su hizmetlerinden abonelik sözleşmesi yaparak faydalanan gerçek veya tüzel kişiler “abone”, ESKİ ile su aboneliği yapan veya idareden su almadığı halde kullanılmış suyunu kanalizasyon hattına deşarj etmek için sözleşme yapmış olan gerçek veya tüzel kişiler “atıksu abonesi”, Atık suların alıcı ortama boşaltılması veya herhangi bir taşıma aracı ile alıcı ortama taşınmasından önce alınacak tedbir ve kirlilik yüklerine göre arıtılması gayesi ile İdarenin kuracağı veya kirletici kaynaklardan İdare tarafından kurulması istenecek her türlü tesis “arıtma tesisi” olarak tanımlanmıştır.

Anılan Yönetmelik’in 5’inci maddesinde tarife çeşitleri; su, atıksu, hizmetler ve teminatlar ile yaptırımlar tarifesi olarak belirlenmiştir.

6’ncı maddesinde, ESKİ’nin su ve kanalizasyon hizmetlerinden yararlanan, özel veya tüzel kişilerle su abone sözleşmesi yapılacağı, atıksu üretimi olan cadde veya sokağından kanalizasyon şebekesi geçen her su abonesinin ayrı bir sözleşme yapılmaksızın aynı zamanda atıksu abonesi olduğu ve su abonesi olmaksızın kendi kuyularından elde ettikleri suyu kullanıp atıksu üreten ve kanalizasyon hizmetinden yararlanan özel veya tüzel kişilerle atıksu abone sözleşmesi yapılacağı, düzenlenmiştir.

15’inci maddesinde, tüm abonelerin (atık su bağlantısı olmayanlar hariç) tükettiği kadar suyu kirleteceğinden atık suların uzaklaştırılması karşılığında atık su bedeli ödemekle yükümlü oldukları, belirtilmiştir.

18’inci maddesinde ise, su ve atıksu tarifesinin 2560 İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un 23’üncü maddesi çerçevesinde nasıl belirleneceği ayrıntıları ile düzenlenmiş olup bu tarifeler de idarece bu esaslar çerçevesinde belirlenmiştir.

Öte taraftan 06.01.2017 tarih ve 29940 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atıksu Toplama ve Uzaklaştırma Sistemleri Hakkında Yönetmelik’in “Genel Esaslar ile Güzergâh Seçimi ve Kent Planlamasına İlişkin Esaslar” başlıklı 4/k maddesinde, kanalizasyon sistemlerinin planlanması aşamasında ayrık sistemlerin tercih edilmesinin esas olduğu belirtilmiştir. Kanalizasyon sistemi ise “ayrık sistemde evsel ve/veya endüstriyel atıksularının ayrı, yağmur sularının ayrı; bileşik sistemde ise bütün atıksuları birlikte toplamaya, uzaklaştırmaya ve arıtma tesislerine iletmeye yarayan birbirleri ile bağlantılı boru ya da kanallardan oluşan sistem” olarak tanımlanmıştır.

Dolayısıyla yukarıda belirtilen Yönetmelik hükümlerine göre, evsel ve/veya endüstriyel atıksular ile yağmur sularının ayrı hatlarda toplanması, uzaklaştırılması ve arıtma tesislerine iletilmesi sağlayacak alt yapının kurulması esastır.

Benzer şekilde 23.06.2017 tarih ve 30105 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yağmursuyu Toplama, Depolama ve Deşarj Sistemleri Hakkında Yönetmelik’in “Genel Esaslar ile Güzergâh Seçimi ve Kent Planlamasına İlişkin Esaslar” başlıklı 5/f maddesinde, sistemin planlanması aşamasında ayrık sistemlerin tercih edilmesi, bu kapsamda bina çatısından gelen yağmursuyu ve yüzeysel sulara ait giderlerin atıksu parsel bacasına bağlanmamasının esas olduğu, ayrık sistemin ise “atıksuyun ve yağmur suyunun iki ayrı kanalla toplanarak uzaklaştırıldığı kanalizasyon sistemi” şeklinde tanımlandığı görülmektedir.

Yukarıdaki bilgilerin saha uygulamasının teyidi bağlamında, Abone İşleri Daire Başkanlığından yıllık faturalandırılan su debileri ile arıtma tesislerine gelip arıtılan atıksu debileri karşılaştırılması için aşağıdaki tablo oluşturulmuştur.

Tablo 10: Faturalandırılan Su Debileri ile Arıtılan Atıksu Debilerinin Karşılaştırma Tablosu

Tablodan da görüleceği üzere, gerek bazı ilçe belediye sınırları içerisinde gerekse merkezde bulunan belediye sınırları içerisindeki arıtılan atıksu miktarı ile faturalandırılan atıksu miktarı arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum kuşkusuz faturalandırılması gereken atıksu miktarının altında bir miktarda atıksuyun faturalandırıldığı, dolayısıyla Kurumun atıksu gelirleri yönüyle önemli bir gelirden mahrum kaldığı anlamını taşımaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8’inci maddesinde, her türlü kamu kaynağının elde edilmesinde görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları düzenlenmiştir.

Anılan Kanun’un 11’inci maddesinde, üst yöneticilerin, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden mahallî idarelerde meclislerine karşı sorumlu oldukları belirtilmiştir.

Bahsi geçen faturalandırılamayan atıksu gelir kayıplarının önlenebilmesi için bunun altında yatan yasal, teknik, idari ve mali sebeplerin belediye sınırları özelinde araştırılması, tespiti, bütçe ve insan kaynakları planlamaları çerçevesinde gerekli yapısal önlemlerin alınması, uygulanması ve çözüme kavuşturulmasının elzem ve önemli olduğu değerlendirilmektedir.

Kurum tarafından faturalandırılan su miktarı ile arıtılan atıksu miktarları arasındaki önemli farklılıklara merkez ve ilçe belediyeleri özelinde açıklamalar getirilmiş, bunların temel sebeplerinin kullanım ömrünü tamamlamış malzemeler, ekipmanlar ve diğer altyapı sistemlerinin inşa ve bakım-onarım çalışmaları esnasında oluşan fiziki hasarlardan kaynaklandığı ve faturalandırmada daha dikkatli ve özenli davranılacağı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.