2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “altyapı kazı izni harcı” başlıklı 79’uncu ve “imar ile ilgili harçlar başlıklı” 80’inci maddesinin (d) bendi hükümleri gereği, AYKOME Uygulama Yönetmeliği’nce alınması gereken kazı ruhsatlarının ve alınan ruhsatlar gereğince ödenmesi gereken bedellerin ihale şartname ve sözleşmelerinde yükleniciler tarafından karşılanacağı belirtilmesine rağmen ruhsatların yükleniciler adına idarece alındığı ve ilgili tutarların Büyükşehir Belediyesine ödendiği görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Altyapı kazı izni harcı” başlıklı mükerrer 79’uncu maddesinde;

“(Ek: 15/2/2018-7099/10 md.) Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde umumi hizmet alanlarında yapılacak kazı işlemleri için belediyece verilecek altyapı kazı izni, altyapı kazı izni harcına tabidir. Bu harcın mükellefi altyapı kazı izni talebinde bulunanlardır…” hükmüne,

“İmar ile ilgili harçlar” başlıklı 80’inci maddenin (d) fıkrasında: “... Zemin ve yol kanal açma izni verilmesi, yapım ve yıkım artığı malzeme ile toprak kazısının taşınması için belediyelerce yer gösterilmesi ve bu yerlerin tesviyesi "Zemin Açma İzni ve Toprak Hafriyatı Harcına" tabidir.” hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen üst hukuk normlarının uygulanmasını teminen İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından İzmir ili sınırlarında bulunan yol, meydan ve parklardaki tesislere verilecek altyapı ruhsatları ile açılacak ortak ve münferit tranşe, baca, menhol, galeri gibi her türlü altyapı tesislerinin yapımını ve koordinasyonunu sağlamak amacı ile kurulan altyapı

koordinasyon merkezinin kuruluş, görev ve yetkileri ile çalışma esas ve usullerini, altyapı yatırım hesabının oluşumunu, gelirini ve cezai işlemlerinin usul ve esaslarını belirlemek için Büyükşehir Belediye Meclisinin, 14.03.2016 tarih ve 05.242 sayılı kararı ile AYKOME Uygulama Yönetmeliği çıkarılmıştır.

İlgili Yönetmelik’in “Ruhsat ve denetim bedelleri” başlıklı 20’nci maddesinde

“(1) Kamu kurum ve kuruluşları, özel ve tüzel kişiler bu yönerge kapsamındaki işlerde 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 80’inci maddesinin “d” fıkrasına göre ruhsat almaya ve Büyükşehir Belediyesinin belirlemiş olduğu bedelleri ödemeye mecburdurlar.

(2)Altyapı ruhsatlarının ücretlendirilmesi: Zemin cinsi birim bedelleri, tespit bedelleri, denetim metraj bedelleri ve hatalı çalışmaların ceza bedelleri her yıl olmak üzere 2464 sayılı Belediye Gelirler Kanunu’nun 80. maddesi ile 5393 sayılı Kanun’un 18. maddesi uyarınca Belediye Meclisi kararıyla belirlenir. …” denilmektedir.

“Ruhsat alımı sırasında uyulması gereken şartlar” başlıklı 24’üncü maddesinde:

“ a) özel ve resmi kuruluşlarca yapılacak veya yaptırılacak her türlü altyapı kazıları için ilgililerce ruhsat almak için Altyapı Koordinasyon Müdürlüğüne müracaat edilir.

… j) ilgili şahıs veya kurumlar ruhsat belgesi üzerindeki tarihe göre yer teslimi ile birlikte derhal işe başlarlar. Çalışma kesintisiz devam ettirilip ruhsatta yazılı sürede bitirilir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişiler Yönetmelik hükümlerine tabi işlerinde ruhsat almakla ve ruhsat bedellerini ödemekle yükümlü tutulmuşlardır. Ruhsat başvurularının hem kamu hem de özel veya tüzel kişiliklerce yapılabileceği aşikârdır. Nitekim Büyükşehir Belediyesi AYKOME Şube Müdürlüğü ile yapılan görüşmede bazı kurumların yapmış oldukları ihalelerinde firmalar tarafından başvurular yapılarak ruhsatların alındığı belirtilmiştir.

İdare tarafından yaptırılan işlere ait ihale dökümanlarında ortak olarak aşağıda yer verilen hükümlerin kullanıldığı görülmektedir.

Yapım İşleri Tip İdari Şartnamesi “Teklif fiyata dahil olan giderler” başlıklı 25’inci maddesinde:

“25.1. İsteklinin sözleşmenin uygulanması sırasında ilgili mevzuat gereğince ödeyeceği her türlü vergi, resim, harç, yapı kullanım izin belgesi giderleri ve benzeri giderler ile ulaşım, nakliye ve her türlü sigorta giderleri teklif fiyatına dahildir.

25.2. 25.1. maddesinde yer alan gider kalemlerinde artış olması ya da benzeri yeni gider kalemlerinin oluşması hallerinde, teklif edilen fiyatın bu tür artış ya da farkları karşılayacak payı içerdiği kabul edilir. Yüklenici, bu artış ve farkları ileri sürerek herhangi bir hak talebinde bulunamaz.”

Yükleniciler ile imzalanan tip sözleşmelerin “Sözleşme bedeline dahil olan giderler” başlıklı 7’inci maddesinde:

“Taahhüdün yerine getirilmesine ilişkin her türlü vergi, resim, harç, yapı kullanım izin belgesi giderleri vb. giderler ile ulaşım, sözleşme kapsamındaki her türlü sigorta giderleri sözleşme bedeline dahildir. İlgili mevzuatı uyarınca hesaplanacak Katma Değer Vergisi sözleşme bedeline dahil olmayıp, İdare tarafından Yükleniciye ödenir.”

Elektrik işleri teknik şartnamesi “kesme ve yama yapılması” başlıklı 10’uncu maddesinde;

“İzmir Büyükşehir Belediyesi AYKOME kararları bu sözleşmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Yüklenici işe başlamadan önce AYKOME müdürlüğüne çalışacak tüm cadde ve sokakların listesini ve bahse konu projeye ait diğer altyapı kuruluşlarının mevcut tesislerinin işlendiği paftaları sunarak kazı ruhsatı alacaktır. Yüklenici çalışılan bölgede trafik akış koordinasyonunun sağlanması için İ.B.Ş.B Ukome Müdürlüğünden ve trafik il denetleme müdürlüğünden gerekli izinlerin alınması hususunda yapı denetim görevlisi ile yapı denetim görevlisi ile müşterek çalışarak gerekli resmi izinlerin alınmasını takip edecektir. AYKOME uygulama Yönetmeliği 25/k hükmüne uygun olarak yüklenici açılacak tranşenin x,y,z koordinatlarını sayısal ortamda hazırlayarak AYKOME’ye gönderecektir.

Söz konusu izin ve ruhsatların alınması için öngörülen 30 takvim günü işin süresinde dikkate alınmış olup ancak izin ve ruhsatların alınması için bu sürenin üzerinde zaman geçmesi ve bu nedenle işe başlanılamaması durumunda geçen süre, süre uzatımı olarak işin süresine eklenir.”

İnşaat işleri genel teknik şartnamesi “1A-10 Kesme ve Yama Yapılması” başlıklı maddesinde de yukarıda yer verilen hükmün birebir aynısına yer verildiği görülmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat ve açıklamalar çerçevesinde özetle; İdarece ihalesi yapılan işlerde büyükşehir belediyesine kazı ruhsat başvurusu yapılarak kazı ruhsatına ilişkin bedellerin yükleniciler tarafından ödenmesi gerekirken, kazı ruhsatlarının idare tarafından alındığı ve yine kazı ruhsat bedellerinin İdarece büyükşehir belediyesine ödendiği görülmüştür. Oysa idari şartnamelerde taahhüdün yerine getirilmesine ilişkin her türlü vergi, resim, harç, yapı kullanım izni giderleri vb. giderlerin sözleşme bedeline dâhil olduğu açıkça belirtilmiştir. Yine elektrik işleri teknik şartnamesi ile inşaat işleri genel teknik şartnamesinde yüklenicinin işe başlamadan önce kazı ruhsatını alacağı açıkça ifade edilmiştir. Böylece yüklenici tarafından ödenmesi gereken alt yapı izin harcı, ruhsat harcı, yıpranma bedeli, keşif bedelinin idarece ödendiği görülmüştür.

Yönetmelik hükümleri ruhsatların hem idareler hem de yükleniciler tarafından alınabilmesine ve ruhsat bedellerini iki tarafın da ödeyebilmesine müsaade etmektedir. Bu hususta irade ve yetki kurum ve kuruluşlara bırakılmıştır.

Sonuç olarak kazı ruhsatlarının yükleniciler tarafından alınması istenilmiyorsa ihale dokümanlarında bu hususta düzenlemelerin yapılarak ilgili izin ve ruhsatların İZSU tarafından alınacağının belirtilmesi, yine bu ruhsatlara ilişkin bedellerin idare tarafından ödenmesi isteniyorsa sözleşme ve eki belgelerinde bu durumun belirtilmesi gerekmektedir. Aksi durumda mevcut haliyle bu izinlerin alınması ve ödemelerin yapılmasına ilişkin yüklenicilerin sorumluluğu devam edecek ve idarece bu ruhsatların alınması ve bedellerin ödenmesi mümkün olmayacaktır. Yine belirtilen işlere ilişkin idari şartnamelerde ve birim fiyat sözleşmelerinde sözleşme bedelinin içinde olduğu belirtilen tutarların yüklenicilerden tahsili gerekmektedir.