İdare hizmetlerinde kullanılan bitümün, ihale mevzuatına uygun olmayan bir şekilde, doğrudan temin yöntemiyle edinildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde, belediyelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinin bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceği, “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinde

hangi idarelerin ne tür alımlarının bu Kanun hükümlerine tabi olmadığı, “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde ise açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu ve diğer ihale usullerinin Kanun'da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği açıkça belirtilmiştir.

Ayrıca Mezkûr Kanun'un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, sadece gerçek veya tüzel tek kişinin ihtiyaç ile ilgili özel bir hakka sahip olması halinde söz konusu ihtiyacın ilân ve ihale yapılmaksızın doğrudan temin edilebileceği hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin “bitüm malzemesi alımı” açısından incelenmesi neticesinde, 4734 sayılı Kanun'un 3’üncü maddesi ile belediyelere bu tür bir alıma ilişkin istisna hakkı tanınmadığı, idarenin alım yaptığı şirketin bitüm malzemesi satışı ile ilgili özel bir hakka sahip olmadığı ve ülkemizde bitüm tedarikini sağlayacak birden fazla şirketin varlığı açık olduğundan, belediyelerin bitüm teminlerinin 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde temel ilkelere uygun olarak edinilmesi gerekmektedir.

Bu bağlamda EKAP üzerinden yapılan araştırmalar neticesinde, bazı idarelerde, bitüm alım ihalelerinin gerek açık ihale usulü ve gerekse pazarlık usulü kullanılarak 4734 sayılı Kanun'a uygun bir şekilde gerçekleştirilebildiği tespit edilmiştir. Bu tespitlere konu ihaleleri kazanan yüklenicilerin, idarenin doğrudan alım yaptığı şirketler olmadığı ve bazılarının bitüm ithal etme yetkisine haiz olduğu incelemeler sırasında görülmüştür. İdarenin doğrudan temin yöntemiyle bitüm temin ettiği şirketin, bitüm satışına ilişkin özel bir hakka sahip tek bir tüzel kişi olmadığı tespit edilmiştir.

Tüm bu bilgiler ışığında idarede gerçekleştirilen denetimlerde, İdare hizmetlerinde kullanılan bitümün herhangi bir ihale yapılmaksızın, doğrudan temin yöntemiyle alındığı ve bu şirket tarafından bitüm fiyatı olarak hangi fiyat belirlenirse o fiyat üzerinden ürün almak zorunda kalındığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine; İdare tarafından alım yapılan şirketin ülkemizde bitüm üretimini yapan tek tüzel kişi olması dolayısıyla doğrudan temin yönteminin kullanıldığını, Karayolları Genel Müdürlüğü dâhil birçok kurumun aynı şirketten doğrudan temin yöntemi kullanarak bitüm temin ettiğini ancak bundan sonraki bitüm mal alımlarının temel ihale yöntemleri kullanılarak temin edileceği ifade edilmiştir.

Bitüm temin edilen şirketin ülkemizde tek üretici olması, bitüm malı satışında özel bir

hakka sahip olduğu anlamına gelmemektedir. Ayrıca söz konusu şirket bitüm sağlayan tek tüzel kişi de değildir. EKAP kayıtlarında birçok idarenin bitüm malını farklı şirketlerden 4734 sayılı Kanun'da yer alan temel ihale usulleriyle temin ettiği görülmektedir.

Sonuç olarak mevzuata uygunluğun sağlanabilmesi, gerekli rekabet ortamının oluşturulabilmesi ve İdare bütçesinin ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılabilmesi için bitüm alımlarının 4734 sayılı Kanun'da belirtilen esaslara uygun bir şekilde yine Kanun'da yer alan temel ihale usullerine göre yapılması gerekmektedir.