Ambalaj ve cam atıklarının toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin, Belediye ile çevre lisanslı şirket arasında protokol imzalanmak suretiyle, bu şirkete imtiyaz sağlandığı, ancak bu imtiyazın karşılığı olarak herhangi bir gelir elde edilmediği tespit edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin (g) bendinde; “Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak” hükmü ile ambalaj atıklarının toplanması belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmaktadır.

Çevre Kanunu'nun “Kirletme yasağı” başlıklı 8’inci maddesinde;

“Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır.

Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.”

Hükmü yer almaktadır.

Söz konusu hükme dayanılarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan 27.12.2017 tarihli, 30283 sayılı Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği'nin 8’inci maddesinde;

“Ambalaj atıklarının ayrı toplanmasından, 5216 sayılı Kanunun 7 nci maddesi kapsamında büyükşehir belediye sınırları içerisinde ilçe belediyeleri ve 5393 sayılı Kanunun 15 inci maddesi kapsamında belediyeler sorumludur.”

Denilerek belediyelere görev ve sorumluluklar verilmiş, 26’ncı maddesinde ise atık toplama işleminin hangi esaslara göre yapılacağı düzenlenmiştir.

Yukarıda yer verilen 5393 sayılı Kanun'un 15’inci maddesinin ilgili hükümleri gereğince belediyelerin bu sorumluluğu yerine getirebilmesi için, ambalaj ve cam atıklarının

toplanması işlemini ya bizzat kendisi üstlenmeli, ya da bu işi yetkilendireceği çevre lisanslı bir kuruluşa yaptırmalıdır.

Uygulamada belediyeler, ambalaj ve cam atıklarının toplanması işlemini, genellikle çevre lisanslı şirketleri yetkilendirme yoluyla yaptırmaktadır. Çevre lisanslı şirketler ise, iki yoldan kazanç sağlamaktadır. Bu şirketler, Yönetmelik'te “yetkilendirilmiş kuruluş” olarak tanımlanan, ambalaj üreticilerinin kendi aralarında birleşerek oluşturdukları, kar amacı gütmeyen ÇEVKO, AGED vb. birliklere, topladıkları ambalaj atıklarına ilişkin fatura kesmekte ve kazanç elde etmektedir. Ayrıca, söz konusu atıklar şirketler tarafından geri dönüşüm amacıyla da satılmaktadır. Dolayısıyla şirketler ambalaj atıklarının toplanması konusunda iki yoldan gelir elde etmektedir.

Polatlı Belediyesi tarafından bahsi geçen şirketlere ihale yapılmaksızın imtiyaz hakkı tanınmış, ayrıca, tanınan bu imtiyaz hakkı karşılında herhangi bir bedel de alınmamıştır.

Belediyeler açısından gelir getirici mahiyette bir işlemin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na tabi olarak yapılması gerekmektedir. Böylelikle, ihale konusunda rekabet oluşturulacak, belediyeler de mevzuatın onlara tanıdığı yetki ve imtiyaz tanıma hakkını, oluşacak en yüksek teklif karşılığında verme imkânına kavuşacaktır. Polatlı Belediyesinde bu yolun izlenmemesi sebebiyle, mahrum kalınan ihale bedeli kadar faaliyet sonuçları tablosu olumsuz yönde etkilenmiştir.

Kamu idaresi cevabında; “Ambalaj ve cam atıklarının toplanması ve değerlendirilmesi belediyemiz ile çevre lisanslı şirket arasında imzalanan protokol çerçevesinde yapılmakta olup gerekli çalışmalar yapılarak 2019 yılında ihale suretiyle yapılması sağlanacaktır.”

Denilmiştir.

Sonuç olarak Bulgumuzda belirtilen hususlar, İdare tarafından kabul edilerek gereğinin yapılacağı bildirilmektedir. Bulgumuzda ayrıntılı olarak açıklandığı üzere, ambalaj ve cam atıklarının toplanması ve değerlendirilmesine ilişkin, Belediye ile çevre lisanslı şirket arasında protokol imzalanmak suretiyle, bu şirkete imtiyaz sağlandığı, ancak bu imtiyazın karşılığı olarak herhangi bir gelir elde edilmemesinin mevzuata aykırı olduğu değerlendirilmiştir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.