Karar Künyesi
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Alt Yapı Hizmetleri” başlıklı 8’inci maddesinde;
“Büyükşehir içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların temsilcilerinin katılacağı alt yapı koordinasyon merkezi kurulur. Büyükşehir ilçe (...)(1) belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Alt yapı koordinasyon merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır.
Alt yapı koordinasyon merkezi, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir içinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plânı ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program hâline getirir. Bu amaçla, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar alt yapı koordinasyon merkezinin isteyeceği coğrafî bilgi sistemleri dâhil her türlü bilgi ve belgeyi vermek zorundadırlar. Kesin programlarda birden fazla kamu kurum ve kuruluşu tarafından aynı anda yapılması gerekenler ortak programa alınır. Ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılır.
Ortak programa alınan hizmetler için kamu kurum ve kuruluş bütçelerinde yeterli ödeneğin bulunmadığının bildirilmesi durumunda, büyükşehir belediyesi veya ilgisine göre bağlı kuruluş bütçelerinden bu hizmetler için kaynak ayrılabilir. Kamu kurum ve kuruluşları alt yapı ortak yatırım hizmetleri için harcanan miktarda ödeneği, yeniden değerleme oranını da dikkate alarak ertesi yıl bütçesinde ayırır. Ayrılan bu ödenek belediye veya ilgili bağlı kuruluşunun hesabına aktarılır. Bu bedel ödenmeden ilgili kamu kurum veya kuruluşu, büyükşehir belediyesi sınırlarında yeni bir yatırım yapamaz.
Ortak programa alınmayan yatırımlar için bakanlıklar, ilgili belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşları alt yapı koordinasyon merkezi tarafından belirlenen programa göre harcamalarını kendi bütçelerinden yaparlar.
Koordinasyon merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar, belediye ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır...” hükmü yer almaktadır.
Mezkûr Kanun maddesi de göz önünde bulundurularak yayımlanan Büyükşehir
Merkezleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinde AYKOME’nin görev ve yetkileri düzenlemiştir. Buna göre ilgili maddede;
“AYKOME, büyükşehir dâhilindeki alt yapı hizmetlerini etkili ve koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla;
Yatırımcı kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir dâhilinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plan ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program haline getirir.
Alt yapı programlarının hazırlanmasında, taslaklarının birleştirilip kesinleştirilmesinde üst yapı program ve çalışmaları ile koordinasyonu sağlar. Kesin programlarda birden fazla kurum ve kuruluşlar tarafından aynı anda yapılması gerekenleri ortak programa alır.
Ortak programa alınan alt yapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için "Alt Yapı Yatırım Hesabı" adı altında bir hesap oluşturur.” denilmektedir.
Söz konusu Yönetmelik’in 14’üncü maddesinde de, alt yapı yatırım hesabının, ortak programa alınan altyapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden bu hesaba yapılacak aktarım ile kazılardan elde edilen gelirlerden oluşacağı; alt yapı koordinasyon merkezi bütçesinin büyükşehir belediye bütçesi içinde yer alacağı; ayrıca belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturularak alt yapı yatırım hesabına aktarılacak tutarların da gelir bütçesinin ilgili bölümünde gösterileceği ve bu gelirlerin amacının dışında harcanamayacağı düzenlenmiştir.
Ancak, 5216 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi gereği; ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılması gerekirken, Büyükşehir Belediyesi uygulamada bu hususa riayet etmemekte ve ortak programa alınan alt yapı hizmetleri ile ilgili yapılan işler İdare tarafından karşılanmaktadır. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ödemesi gereken payların ise izleyen yılda tahsil edilmesi yoluna gidilmektedir. Bir başka deyişle, ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt
yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılmadığından cari yıl için ilgili kurumlar adına tahakkuk ettirilmesi gereken imalat bedelleri, alt yapı yatırım hesabından değil İdarenin bütçesinden karşılanmaktadır.
2011 Yılı Altyapı Yatırım Fonu Bütçesinin görüşülmesi esnasında, 06.01.2011 tarih ve 2011/1 karar numaralı AYKOME Kararı ile kurum paylarının izleyen yıl mahsuplaşma suretiyle muhasebeleştirilmesi kabul edilmiş olup bu tarihten itibaren günümüze kadar ortak programa alınan altyapı hizmetleri bu uygulama çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Ancak ortak programa alınan işler için söz konusu uygulama mevzuata uyarlık teşkil etmemektedir. Yukarıda ortaya konulan mevzuat hükümleri gereği; ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılarak bu işlere ilişkin hakediş ödemeleri bu bütçeden karşılanmalıdır.
Sonuç olarak, İdarenin ortak program kapsamında diğer kamu kurum ve kuruluşlarının imalat bedellerine ilgili yılda katlanmasına karşın, söz konusu giderlerin izleyen yıl ve/veya yıllar itibariyle oluşturulan tahakkuk kayıtları ve bu bağlamda yapılan tahsilatlarla takip edilmesi mevzuata aykırı bir uygulamadır. AYKOME bünyesinde yer alan kamu kurum ve kuruluşlarının ortak programa alınan altyapı hizmetleri için ilgili yılın başında belirlenen söz konusu tutarları Altyapı Yatırım Hesabına aktarması sağlanmalıdır.
Bulgu konusuna 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda yer verilmiş ancak söz konusu mevzuata aykırı uygulama, 2018 yılında da devam etmiştir.
Kamu idaresi cevabında; “AYKOME 2018 yılında aldığı 07.01.2018 tarih ve 2018/2 sayılı kararla 2019 yılı için kamu kurum ve kuruluşlarının Altyapı Yatırım Fonu Bütçesini belirlemiştir. Belirlenen bütçelerin ilgili kurum ve kuruluşlarından Altyapı Yatırım Hesabına aktarılması işlemleri yürütülmektedir.” denilmektedir.
Sonuç olarak kamu idaresi söz konusu uygulamanın 2019 yılından itibaren ilgili kurum ve kuruluşlarından Altyapı Yatırım Hesabına aktarılması işlemlerinin yürütüldüğünü belirtmiş olup 2018 yılında herhangi bir düzeltici işlem tesis edilmemiştir. İdarece bulguda belirtilen görüşler doğrultusunda uygulama yapılacağı ifade edilmiş olup bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.