Şirket gelirlerin tamamına yakınının elde edilmesinde kullanılan elektronik ücret toplama sisteminin Büyükşehir Belediyesinin bağlı idaresi ESHOT ile yapılan protokol gereğince bağlı idare tarafından işletildiği, bu işletilme sebebiyle bağlı idareye komisyon ödendiği, ayrıca söz konusu protokolle belirlenen bağlı idare tarafından toplanan şirket hasılatının 15 iş günü sonrasında şirket hesaplarına yansıtılacağı hükmü neticesinde de şirketin gelir kaybına uğratıldığı görülmüştür.

Elektronik ücret toplama sistemi kısaca, yönetici bir banka aracılığıyla müşterilerin toplu taşıma için temin ettiği karta yatırılan para ile bu kart vasıtasıyla toplu taşımayı kullanmasıyla ortaya çıkan gelirin toplanması sürecidir. Yani ana faaliyeti deniz ulaşımı olan İzdeniz A.Ş.’nin gelirlerinin tamamına yakını bu sistemle tahsil edilmektedir.

Ancak yapılan incelemede İzmir ilinde toplu taşımada ücret toplama sistemi ESHOT tarafından üçüncü bir şahıstan hizmet alımı yapılarak yerine getirilmektedir. Böylece bağlı idare il genelinde toplu taşıma sistemi ile toplanan gelir ile tahsil edilen geliri kendi bünyesinde toplamış ve İzdeniz A.Ş. ile yapılan protokolle deniz ulaşımında toplanan gelirlerin 15 iş günü içinde şirketin hesabına yatırılacağına dair anlaşma imzalanmıştır. Yapılan anlaşma ile İzdeniz A.Ş. tarafından ESHOT’a toplam hasılatın %4,17’si komisyon olarak ödenmektedir. Bu oranın

%1,67’si direk ESHOT komisyonu olarak ödenmekte olup toplanan hasılatın %2,5’i ise hizmet alım maliyetine katılım bedeli olarak protokolle belirlenmiştir. Bu çerçevede 2020 yılı için 1.055.749,39 TL ESHOT’a komisyon olarak şirket tarafından ödeme yapılmıştır.

Bu sistem yolcu tarafından hizmet kullanılmadan önce karta para yatırılması sebebiyle kendi içinde avanslı çalışmaktadır. Yani karta yatırılan tutar sistemi yöneten banka tarafından tahsil edilmekte fakat toplu taşımada kullanılmayan kısımları için toplu taşıma geliri oluşturmamaktadır. Bu sebeple yönetici banka tarafından bir mevduat oluşmakta ve bu

mevduattan günlük gelir elde edilmektedir. Yapılan Protokolde “şirket hasılatının 15 iş günü yani üç haftalık bir süreç sonunda şirket hesaplarına intikali sağlanacaktır.” hükmü ile bağlı idare tarafından bu mevduattan üç haftalık faiz geliri elde edilmektedir. Bu durum şirketin karlılığı açısından olumsuz bir durum yaratmaktadır. Şirket hem kendi gelirini 15 iş günü geç tahsil etmekte hem elektronik ücret toplama sisteminde toplanan mevduat gelirinden mahrum kalmakta hem de bu sistem için bağlı idareye hasılattan komisyon ödemektedir.

Kamu idaresi cevabında bu yöntemle tek sunucu tarafından gelir toplanmasının hem iş gücü hemde teçhizat olarak daha uygun maliyetle gerçekleştirildiği ifade edilse de Şirketin gelirlerinin tamamına yakınının başka bir kamu idaresi tarafından toplanıp belirli bir süre işletilmesi hem şirket için kontrol riski oluşturmakta hem hasılatın şirket tarafından kullanılması engellenmekte hem de bu hizmet için ilgili kamu idaresine ödeme yapılarak şirket bütçesinden gider üstlenilmektedir.

Sonuç olarak şirket gelirlerin tamamına yakınının elde edilmesinde kullanılan elektronik ücret toplama sisteminin Büyükşehir Belediyesinin bağlı idaresi ESHOT ile yapılan protokol gereğince bağlı idare tarafından işletildiği, bu işletilme sebebiyle bağlı idareye komisyon ödendiği, ayrıca söz konusu protokolle belirlenen bağlı idare tarafından toplanan şirket hasılatının 15 iş günü sonrasında şirket hesaplarına yansıtılacağı hükmü neticesinde de şirketin gelir kaybına uğratıldığı tespit edilmiştir.