Dünya Bankası proje kredilerinin amacına uygun olarak kullanılamadığı; kredilerin kullanılmasında aciliyeti bulunan tesislerin yapımına öncelik verilmediği; anlaşmaya bağlanan kredi miktarlarının tam olarak ve zamanında sarf edilemediği; projelerin vaktinde hayata geçirilemediği; alınan kredilerin etkin olarak kullanılmadığı ve projelerin tasarlandığı gibi gerçekleştirilemediği görülmektedir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’inci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

Dünya Bankası finansmanı ile gerçekleştirilen projeler kapsamında yapılacak mal ve hizmet alımları ile danışman seçiminde, Banka usullerinin uygulanması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu projeler kapsamında yapılan satın almalar, ikraz anlaşmalarında yer alan hükümler ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu dışında tutulmaktadır. Böylece, bu alımlarda iç hukuk normları yerine uluslararası ihale usulleri uygulanmaktadır.

Dünya Bankası, projeler kapsamında proje yürütücüsü kurum ve kuruluşlara yardımcı olmak, müşavirlik hizmeti vermek üzere müşavir/danışman istihdamını istemekte veya danışmanlık şirketlerinden danışmanlık hizmeti satın alınmasını talep etmekte, bu amaçla ikraz anlaşmalarına hükümler koymaktadır. Bu nedenle, kurumlar birçok konuda danışman istihdamı veya danışmanlık firmalarından hizmet satın almak zorunda kalmaktadır. Banka, danışmanların seçimine ilişkin esas ve usulleri de kendisi belirlemekte ve ikraz anlaşmalarına konulan hükümler ile danışmanların seçiminin konuya ilişkin Kılavuz’a göre yapılmasını istemektedir. Banka’nın öngördüğü kriterler nedeniyle genel olarak uluslararası düzeyde faaliyet gösteren, tanınmış danışmanlık firmaları müşavir olarak görevlendirilmekte ve danışmanlara yüksek tutarlarda danışmanlık ücreti ödenmektedir.

Diğer yandan, Dünya Bankası kredilerinin tek maliyeti ödenen faizler değildir. Banka sadece fiilen ödediği kredi miktarına faiz tahakkuk ettirmekte, ancak kredinin kullanılmayan ve Banka’da tutulan kısmı için tutma maliyeti olarak ve kullanımları teşvik etmek amacıyla bir komisyon alabilmektedir. Kuruluş Anlaşması gereği alınabilen bu komisyon “taahhüt komisyonu” olarak adlandırılmaktadır. Komisyon tutarı, çekilmeyen ikrazın anaparası üzerinden hesaplanmaktadır. Kredi için faiz ödendiği halde, kullanılmayan anapara üzerinden ayrıca taahhüt komisyonu ödenmesi bu kredilerin maliyetini artırmaktadır.

Dünya Bankası kredileriyle gerçekleştirilecek projelerde henüz hiç bir inşaat işine başlanamamıştır. Oysa 2 kredinin geri ödemeleri 2021 ve 2022 yıllarında başlayacaktır. Dünya Bankası kredilerinin geri ödemesi başladığında, kredilerin uzun sürelerle bankada tutulan

kısımları için taahhüt komisyonu ödenecektir. İdarenin ağır bir borç yükü altında olması dikkate alındığında, kredilerin amacına uygun olarak ve zamanında kullanılması gerekmektedir.

Kredilerin zamanında kullanılmaması ve projelerin zamanında başlatılamamasının İller Bankası ve Dünya Bankası kaynaklı olduğu savunuluyorsa da, projelerin usulüne uygun olarak hazırlanması ve İLBANK'a zamanında gönderilmesi zorunludur. İller Bankası ve Dünya Bankası onay sürelerinin 322 güne vardığı belirtilmekte ise de, sürelerin bu kadar uzun olmasının nedenleri araştırılmamıştır. Dünya Bankası kaynaklı kredilerle yürütülmekte olan projeler, kamu kurumları arasında işbirliği ve koordinasyonu gerektirmektedir.

Öte yandan kredilerin kullanılmasında, aciliyeti bulunan tesislerin yapımına öncelik verilmemiştir. Atıksu arıtma tesislerinden çıkan çamurların bertarafı için yıllık yaklaşık

10.000.000 TL harcama yapılmaktadır. Atıksu çamurları Manisa'ya nakledilmektedir. Buna rağmen kredilerin kullanılmasında çamur yakma tesisi yapımına öncelik verilmemiştir. Atıksu çamuru yakma tesisi 17.05.2018 tarihli 4 nolu alt kredi kapsamında olmasına rağmen henüz hiçbir sözleşme imzalanmamıştır. Oysa bu tesisin maliyetinin yaklaşık 30.000.000 TL olacağı öngörülmektedir. Ayrıca atıksu çamuru yakma tesislerinde elektrik enerjisi üretimi de yapılabilmektedir.

Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasını sağlama sorumluluğu çerçevesinde, Dünya Bankası proje kredilerinin amacına uygun olarak kullanılması; kredilerin kullanılmasında aciliyeti bulunan tesislerin yapımına öncelik verilmesi; anlaşmaya bağlanan krediler kapsamındaki projelerin zamanında hayata geçirilebilmesi için diğer kurumlarla işbirliği yapılması gerekmektedir.