696 sayılı KHK kapsamında belediye şirketi bünyesinde sürekli işçi statüsüne geçen işçilerin kıdem tazminatı tahakkuklarının yapılması işleminde 333 Emanetler Hesabının yanlış kullanıldığı görülmüştür.

Kıdem tazminatı tutarları belediye şirketinin personeli tarafından hesaplandıktan sonra, yapılan hesaba ilişkin bilgiler belediyeye intikal ettirilmektedir. Bu bilgiler doğrultusunda belediye tarafından yapılan muhasebe işlemleri aşağıda yer verilen örnekteki gibidir:

Kıdem tazminatı tutarının tahakkuk kaydı:

Kesinleşen tazminat tutarlarının ödenme kaydı:

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “Emanetler hesabı” başlıklı 260’ıncı maddesinde;

“Bu hesap, emanet olarak nakden veya mahsuben tahsil edilen tutarların izlenmesi için kullanılır.”

Denilerek, emanet hesabının çalışabilmesi için karşılığında tahsil edilen bir varlık olması gerektiği düzenlenmiştir. Ayrıca “Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 261’inci maddesinde ise;

“Emanetler hesabında kayıtlı paralardan nakden yapılan ödeme ve başka hesaplara aktarılan tutarlar için muhasebe işlem fişi düzenlenir. Emanete alınan para aynı kişiye geri ödeniyorsa ve emanete alınma sırasında kendisine alındı veya muhasebeleştirme belgesinin

onaylı bir nüshası verilmişse, bu alındı veya muhasebeleştirme belgesinin onaylı nüshası geri alınarak muhasebe işlem fişine bağlanır. Emanet olarak alınan paraların, gerek parayı teslim edene, gerek istihkak sahibi sıfatıyla başkalarına verilmesi veya gelir kaydedilebilmesi için (zamanaşımına uğramasından dolayı gelir kaydedilenlerle kanunen veya gönderilen haciz kararlarına dayanılarak muhasebe birimlerince tevkif edilen ve ilgili daire ve kurumlara ödenmesi gereken paralar hariç), parayı teslim ettiren daire veya kurumca usulüne göre düzenlenmiş onaylı bordro, bildirim veya bu dairelerce paranın ilgililerine verilmesine ilişkin bir yazının ya da alındı arkasına yazılmış onaylı bir açıklamanın bulunması gerekir.”

Denilmiştir.

Maddede açıkça görüldüğü gibi emanet olarak alınan paraların; ödenmesi ya da başka hesaplara aktarılması sonucunda, düzenlenecek belgelerle ilgili detaylı düzenlemeler yapılmıştır. Bu itibarla yukarıda da ifade edildiği gibi bir emanetin doğarak muhasebe kayıtlarına emanet niteliği ile geçebilmesi için karşılığında sahip olunan bir varlığın olması gerekmektedir.

Bununla birlikte “Hesabın İşleyişi” başlıklı 262’nci maddede, emanetler hesabının “Alacak” ve “Borç” olarak işleyişine dair düzenlemeler ayrıntılandırılmıştır. Alacak işlemlerinin düzenlendiği (a) bendinin 1’inci fıkrasında;

“Emanet olarak nakden tahsil edilen tutarlar bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı, 102-Banka Hesabı veya ilgili diğer hesaplara borç kaydedilir.”

Denilmek suretiyle, emanet hesabının içeriğini oluşturması gereken “varlığın” hangi hesaplara kaydedileceği düzenlenmiştir.

(a) bendinin diğer fıkralarında da ilk fıkrasında düzenlemeye benzer şekilde; yapılan fazla tahsilatlar, ödenecek vergi ve benzeri yükümlülüklerden ret ve iade olan tutarlar gibi, idareler için bir nevi “gelir” mahiyeti gösteren ve idarelerin aktif hesaplarında artış meydana getiren işlemlerin karşılığında Emanetler Hesabının alacak çalışacağı düzenlenmiştir.

Mezkûr maddenin “Borç” işlemlerinin düzenlendiği (b) bendinde ise emanet olarak tahsil edilen tutarlar neticesinde alacaklandırılan emanet hesaplarının, bu tahsilatların ödenmesi ya da belli bir süre sonunda gelir kaydedilmesi sonucunda borçlandırılarak karşılığında ödemeye ilişkin bir hesap ya da gelir hesabının çalışacağı düzenlenmiştir.

Özetle; Emanetler Hesabı, karşılığında bir varlığa bağlı olarak doğan bir yükümlülük hesabıdır. Nitekim muhasebenin genel işleyişinde yükümlülük hesapları, her durumda bir varlığın sonucu olarak doğmaktadır.

Sincan Belediyesinde ise, kıdem tazminatları şirket bünyesinde çalışan işçilere ilişkin olduğu için 372/472 numaralı hesaplar yerine 333 numaralı hesap kullanarak yapılmaktadır.

Yukarıda detayı gösterilen muhasebe işleminde, Emanet Hesabı; bir tahsilat ya da eksik ödeme neticesinde aktifte yaşanan bir artışın sonucu olarak kullanılmamıştır. İşçilerin kıdem tazminatlarının tahakkuk etmesi ile emanet hesabında izlenen tutarın karşısında gider hesabı çalıştırılmıştır. Bu durumda belediyenin mali tablolarında, bir varlık olmaksızın yükümlülüklerin artmasının yanı sıra, gider hesabı kullanılarak yükümlülük artışının yanında giderlerin de arttığı bir işlem meydana getirilmiştir.

05.12.2018 tarihi itibariyle, bahse konu olan kıdem tazminatı işlemleri 37 adet yevmiyede gerçekleştirilmiştir. Bu tutarın izlendiği 333.02.99 kod numaralı hesabın borç kısmında toplam 1.077.504,54 TL tutarında, alacak kısmında da 1.337.828,99 TL tutarında kayıt oluşmuştur.

Sonuç olarak, Emanetler Hesabında bulunmaması gereken 1.337.828,99 TL hesaba kaydedilmiştir. Bu durum, Sincan Belediyesinin mali tablolarının mevcut durumu yansıtmamasına ve olması gereken sonuçları üretmemesine sebep olmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 372 ve 472 no’lu hesapların işleyişini düzenleyen maddelerine yer verilmiş ve geçmiş yıllarda kıdem tazminat karşılığı ayrılmamış taşeron işçilere ödenen kıdem tazminatları 630 gider olarak kaydedilerek bütçeden ödendiği ifade edilmiştir. İlgili müdürlüklerden Mali Hizmetler Müdürlüğüne ödeme emri belgesine bağlanarak geldiği için uygun görülen 333.02.99 Kişilere Ait Diğer Emanetler Hesabının kullanıldığı ve 372/472 hesap kodlarının kullanımı ödeme emrinde borç kalanı verdiği için önerilen kodların kullanımının uygun olmadığı en uygun hesap kodunun tespit edilerek kullanılacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Bulguda ayrıntısıyla belirttiğimiz üzere, 333 Emanet Hesabına kayıt yapılabilmesi için karşılığında tahsil edilen bir varlığın olması gerekmektedir. Ayrıca 372/472 no’lu hesaplar, İdare cevabında belirtildiği şekilde borç kalanı veren hesaplar değil, her durumda alacak kalanı veren pasif karakterli hesaplardır. Bulgumuzda, taşeron işçilerin 1.337.828,99 TL tutarındaki kıdem tazminatı karşılıklarının 372/472 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı yerine 333 Emanet Hesabına kaydedilmesinin mali mevzuata aykırı olduğu ve Belediyenin 2018 yılı mali tablolarının gerçek durumunu tam olarak yansıtmamasına sebep olduğu değerlendirilmiştir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.