“Kent Temizliği Araç Kiralama Hizmeti Alımı İşi” ihalesinin Özel Teknik Şartnamesinde, ihale mevzuatında öngörülmeyen bazı hususlara yer verilmek suretiyle ihalede rekabetin ve fırsat eşitliğinin engellendiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu hükme bağlanmıştır.

04.03.2009 tarihli ve 27159 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Teknik şartname” başlıklı 16’ncı maddesinde; işin teknik ayrıntılarını ve şartlarını gösteren bir teknik şartname hazırlanarak ihale dokümanına dahil edileceği, teknik şartnamelerde belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olması, rekabeti engelleyici hususlar içermemesi ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlamasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.

Seyhan Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğünce toplam 170 çöp kamyonu, kamyonet, arazöz, binek araç, süpürge aracı, temizlik aracı, otobüs, traktör, yükleyici, motosiklet, forklift vs. kiralama ihalesine çıkılmış olup işin Özel Teknik Şartnamesinde istenilen araçlarla ilgili teknik özellikler sayılmıştır. Özel Teknik Şartnamenin “Demonstrasyon” (Demo) başlıklı

39.3’üncü maddesinde;

Demonstrasyonun, isteklinin teknik şartnameye cevaplar ve açıklamalara ilişkin tevsik edici belgeler ile araçların teknik şartnameye uygunluğunun tam olarak anlaşılamaması halinde, ihale komisyonunun tereddüde düştüğü araçlara münhasır olmak üzere, bu araçların teknik şartnamede tanımlanan hizmetleri eksiksiz bir biçimde yerine getirip getirmediğinin belirlenebilmesi amacıyla talep edebileceği bir çalışma olduğu,

Geçerli tekliflerden ekonomik açıdan en avantajlı birinci ve ikinci teklif olması öngörülen teklif sahiplerine demonstrasyon işlemlerine ilişkin ürün örneklerinin kurulumlarını yapmaları için makul bir süre verileceği, demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatlarının gelir kaydedileceği, katılım ve yeterlik kriterlerine ilişkin şartları sağlayamayan istekliler ile demonstrasyon değerlendirmesi başarısız sonuçlanan isteklilerin tekliflerinin ise değerlendirme dışı bırakılacağı, bu işlemlere ekonomik açıdan en avantajlı birinci ve belirlenecek ise ikinci teklif sahibi tespit edilene kadar devam edileceği,

Demo çalışmasına en düşük teklif sahibinden başlamak üzere davet yapılacağı, ihalede en düşük teklifi veren isteklinin demo çalışmasından yeterlik alamaması halinde, düşük fiyat veren istekli firmalardan devam edilmek üzere isteklilerin sırasıyla demo çalışmasına davet edileceği,

Demo çalışmasının sadece, ihale komisyonunun belirleyeceği araçlar ile yapılacağı, bu çalışmada araçların, teknik şartnamede tanımlanan hizmetleri eksiksiz olarak yerine getirip getirmediğinin fiilen o hizmetler yaptırılarak kontrol edileceği,

Demoya davet edilmiş isteklilerin, davet yazısında belirtilmiş olan tarih ve saatte demo yapmaları gerektiği, isteklilerin demo sonunda ihale komisyonundan yeterlilik alması zorunlu olduğu,

Belirtilmiştir.

Demonstrasyon (demo) Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre tanıtım gösterisi anlamına gelmektedir. Demontrasyon kavram olarak kamu ihale mevzuatında yer almamakla birlikte 4734 sayılı Kanun’un “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde, mesleki ve teknik yeterliliğin teyidi maksadıyla tedarik edilecek malların numuneleri, katalogları ve/veya fotoğraflarının talep edilebileceği hükmü yer almaktadır. 04.03.2009 tarihli ve 27159 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 43’üncü maddesindeki düzenlemelerde madde metninde geçen ifadelerin demonstrasyon uygulamasına değil, numune ve katalog değerlendirmesine yönelik olduğu görülmektedir. 22.08.2009 tarihli ve 27327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 57’nci maddesi de aynı doğrultudadır. Kaldı ki söz konusu düzenlemeler, mal alım ihaleleri ile ilgili düzenlemelerdir.

Özel Teknik Şartnamedeki, ihale aşamasında ihale komisyonunun tereddüde düştüğü araçlara münhasır olmak üzere demonstrasyon isteyebileceğine ve demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatların gelir kaydedileceğine ilişkin hükümler ihale mevzuatı hükümlerine ve rekabet ilkesine aykırıdır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile diğer mevzuatta; ihale aşamasında hizmeti sağlayacak araçların demontrasyona tabi tutulabileceğine, demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatların gelir kaydedileceğine ilişkin izin veren bir hüküm de bulunmamaktadır.

Bu durum örneğin, Adana dışından ihaleye teklif vermek isteyenler açısından bir külfet teşkil ettiğinden, ihaleye katılımın azalmasına sebep olacağı da çok açıktır. Söz konusu hizmet işi kapsamında istenilen araçların Özel Teknik Şartnameye uygun olup olmadığının tespiti, sözleşme imzalandıktan sonra araçların idareye teslimi sırasında yürütülmesi gereken işlemlerdir.

436.454.012 TL yaklaşık maliyeti olan ihaleye 13 istekli teklif vermiş, sadece bir teklif geçerli olmuş ve bu teklif en avantajlı teklif olarak belirlenerek 395.779.500 TL üzerinden sözleşme imzalanmıştır. Sözleşme imzalanan firma, bir önceki ihalede sözleşme imzalanan ortak girişimin ortağı olan firmadır.

İhale konusu hizmeti sağlayacak araçlara ilişkin aranılan kriter ve özeliklerin Özel Teknik Şartnamede yer alması yeterli olup, teslim alınacak araçların gerekli şartları taşıyıp taşımadığı, sözleşme imzalandıktan sonra değerlendirilmesi gereken bir husustur.

Kamu İdaresi cevabında demonstrasyon talebinde bulunulmasının amacının rekabeti engellemek değil kamu yararını sağlamak olduğu, belediyelerin en temel görevleri arasında olan söz konusu kent temizliği işinin, büyük bir iş olup riskleri olduğu, Belediyede ve ülke genelinde yapılan birçok ihalede belirtilen hizmet alımı işini yapabilecek, yükümlülükleri yerine getirecek, araç ve gereçleri, yeterli olmamasına rağmen evrak üzerinde varmış gibi göstererek ihaleye katılıp, avantajlı teklifi verdiği algısı yaratarak hizmetin aksamasına neden olan bir çok firma bulunduğu, bu tip firmaların asıl amaçlarının hizmet değil, işin aksaması, kamunun zarar etmesi, belediyenin itibarının sarsılması, halkın mağdur edilmesi olduğu,

Bununla birlikte bulguda, demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılarak, geçici teminatların gelir kaydedileceğine ilişkin hükümlerin ihale mevzuatına aykırı olduğu iddia edilmişse de, söz konusu ihaleye ait İdari Şartnamenin “İhalenin karara bağlanması” başlıklı 36.1'inci maddesinde;“…Beyan edilen bilgi/belgeler ve teknik şartnameye cevaplar ve açıklamalara ilişkin tevsik edici belgeleri sunmayan istekliler ile numune ve/veya demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin teklifleri değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir…” <span>denilerek söz konusu işlemin mevzuata uygun olduğunun belirtildiği ve bu konuda 2023/UH.II-515 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı olduğu,</span>

İfade edilmiştir.

Her ne kadar Kamu İdaresi tarafından Özel Teknik Şartname hükmünün kamu yararı göz önünde bulundurularak konulduğu ifade edilmekte ise de, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği hükümleri uyarınca bahsedilen hükümlerin konulması mümkün değildir. Aynı şekilde, Özel Teknik Şartnamenin 39.3’üncü maddesinde olduğu gibi İdari Şartnamenin 36.1’inci maddesindeki, demonstrasyon işlemlerine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen isteklilerin tekliflerinin değerlendirme dışı bırakılarak geçici teminatlarının gelir kaydedileceği hükmü de ihale mevzuatı hükümlerine aykırıdır. Ayrıca 2023/UH.II-515 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararının da bulgu konusu ile herhangi bir ilgisi bulunmamaktadır.

Özel Teknik Şartnameye belirtilen şekilde hüküm konulması, ihaleye teklif verecek istekli sayısını azalttığından rekabetin engellendiği dolayısıyla kamu kaynaklarının verimli ve etkin kullanılmamasına yol açıldığı değerlendirilmektedir.