Esenyurt Belediyesine ait Atatürk Termal ve Kür Merkezi ile Saadetdere Termal ve Kür Merkezi 16.06.2016 tarihi itibariyle İstanbul Valiliği Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından ruhsatlandırılmış ve İdare tarafından işletmeye alınmıştır.

İki termalde de havuz, hamam, sauna, çamur tedavisi ve fizik tedavi gibi hizmetler verilmektedir. 2018 yılında söz konusu hizmetlerden toplamda 80.196 kişi faydalanmış ve bu hizmetler dolayısıyla toplam 2.172.080,00 TL gelir elde edilmiştir.

İdare gelir ve gider hesapları ile termal tesislere ilişkin evrakların incelenmesi

neticesinde aşağıda maddeler halinde belirtilen hususlar tespit edilmiştir:

1. Termal tesislerin bütçe içi işletme şeklinde kurulmamış olması

   
   

   5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 71’inci maddesinde; “Belediye, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izniyle bütçe içinde işletme kurarak yapabilir.” denilmek suretiyle belediyelerin, özel gelir ve gideri bulunan hizmetleri için önceden izin alarak bütçe içi işletme kuracağı belirtilmiştir.

   Mezkûr Kanun’un “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde bütçe içi işletme kurulmasına karar vermenin belediye meclisinin görev ve yetkileri arasında yer aldığı belirtilmiştir.

   5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 71’inci maddesine dayanarak 08.03.2011 tarihli ve 27868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde “İşletme” ifadesinin “mahalli idarenin görev ve sorumluluk kapsamında bulunan özel gelir ve giderleri olan hizmetleriyle ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının izni ile kurulan bütçe içi işletmeleri” ifade ettiği belirtilmektedir.

   Bütçe içi işletmeler yukarıda da belirtildiği üzere ayrı tüzel kişiliği bulunmayan, ilgili mahalli idarenin bütçesinin içerisinde yer alan ve kendine ait özel gelir ve giderleri ile ticari faaliyette bulunan işletmelerdir.

   Mezkûr Yönetmelik’e göre işletme, ilçe belediyelerinde işletme müdürlüğü veya işletme ve İştirakler Müdürlüğü şeklinde ayrı bir hizmet birimi olarak kurulabileceği gibi mevcut bir hizmet birimi içinde de kurulabilecektir.

   Termal tesis gibi tüm vatandaşlara hizmet veren, yüksek tutarlarda gelir ve gidere sahip, bu gelir ve giderini denkleştirme mecburiyetinde olan, faaliyetleri dolayısıyla aşağıda açıklanacağı üzere kurumlar vergisi mükellefi olan işletmeler için gerekli izinler alınarak bütçe içi işletme kurulmalı, genel olarak bütçe içinde kalınmakla beraber özel faaliyet ve gelir, gider unsurları ayrı bir şekilde izlenmelidir.

2. Kurumlar vergisi mükellefiyetinin kurulmamış olması

   
   

   Yapılan incelemelerde 2018 yılında 80.196 kişinin termal tesislerden yararlandığı, İdare tarafından 2.172.080,00 TL gelir elde edildiği, 2.894.797,03TL ise gider yapıldığı tespit

   
   

   edilmiştir.

   
   

   Söz konusu termal tesisler için kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmelidir. Zira 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun;

   "Verginin konusu" başlıklı 1’inci maddesinde, iktisadî kamu kuruluşlarının kazançlarının kurumlar vergisine tabi olduğu,

   "Mükellefler" başlıklı 2’nci maddesinin 3 numaralı fıkrasında, belediyelere ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ticarî, sınaî ve ziraî işletmelerin iktisadî kamu kuruluşu olduğu,

   Aynı maddenin 6 numaralı fıkrasında ise iktisadî kamu kuruluşları ile dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmelerin kazanç amacı gütmemelerinin, faaliyetlerinin kanunla verilmiş görevler arasında bulunmasının, tüzel kişiliklerinin olmamasının, bağımsız muhasebelerinin ve kendilerine ayrılmış sermayelerinin veya iş yerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerini etkilemeyeceği, mal veya hizmet bedelinin sadece maliyeti karşılayacak kadar olması, kâr edilmemesi veya kârın kuruluş amaçlarına tahsis edilmesinin bunların iktisadî niteliğini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

   Mezkur Kanun’un 4’üncü maddesinde muafiyetler düzenlenmiş, kamu kurumları ile ilgili birçok muafiyet hükmüne yer verilmesine rağmen termal tesis işletmeciliğinin muafiyet kapsamında bulunduğuna ilişkin her hangi bir ifadeye yer verilmemiştir.

   Yukarıda açıklandığı üzere kendine ait özel gelir ve gideri bulunan termal tesisler için Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca iktisadi kamu işletmesi hüviyetinde bir işletme kurulmalı, söz konusu tesis ve bu tesislerdeki işlemler muafiyet/istisna konusu yapılmadığından bu tesisler için kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmelidir.

3. Termal tesislerin gelirlerinin giderlerini karşılamaması

Kamu kurumları tarafından işletilen sosyal tesisler için bütçeden herhangi bir katkıda bulunulmaması, bu tesislerin kendi gelirleri ile gider kalemlerini karşılaması esastır. Mülga

178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 10’uncu maddesinde, kamu kurum ve kuruluşlarınca işletilen eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, kreş, spor tesisi ve benzeri sosyal tesislerden yararlanacak olanlardan alınacak asgarî bedelleri belirlemenin, bu yerlerden elde edilen gelirlerin kullanımına ilişkin esas ve usuller ile bunlara ilişkin düzenlemeleri yapmanın Bütçe ve Mali

Kontrol Genel Müdürlüğünün yetkisinde olduğu belirtilmişti. Söz konusu yetki 10.7.2018 tarih ve 30474 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 221’inci maddesinin 1 numaralı fıkrasının (j) bendinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın hizmet birimlerinden olan Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğüne tevdi edilmiştir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yukarıda zikredilen yetkiye istinaden (2018-3) sayılı Kamu Sosyal Tesislerine ilişkin Tebliğ 19.01.2018 tarih ve 30306 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Mezkûr Tebliğ’in “Spor tesisleri” başlıklı 6’ncı maddesinde;

“…

1. Hamam, sauna ve kaplıcalardan bir saatlik yararlanma karşılığı kişi başına en az 13,00 TL bedel alınır.

2. Spor tesisleri ile hamam, sauna ve kaplıcaların eğitim ve dinlenme tesisleri içinde yer alması durumunda, belirli devreler itibarıyla dinlenme amacıyla kalanların bu tesislerden yararlanmaları halinde birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen bedellerin 1/4’ü alınır.

3. Spor tesisleri ile hamam, sauna ve kaplıcalara abone olan kamu personelinden alınacak bir aylık abone bedeli, bu maddede belirtilen miktarların 15 katından az olmamak kaydıyla, kurumlarca belirlenebilir.” ifadelerine yer verilmiştir.

“Ortak Hususlar” başlıklı 7’nci maddesinde ise;

“(1) Kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufunda bulunan eğitim ve dinlenme tesisi, misafirhane, kreş, çocuk bakımevi, spor tesisi ve benzeri sosyal tesislerin işletme giderleri için ilgili kurum ve kuruluşların bütçelerinden herhangi bir katkıda bulunulmaması esastır.” denilmiştir.

Anılan Tebliğ hükümlerinden anlaşılacağı üzere hamam, sauna ve kaplıca gibi tesisler, “spor tesisleri” kapsamında değerlendirilmiş ve diğer tüm tesisler gibi bu tesisler için de kurum ve kuruluşların bütçelerinden herhangi bir aktarma yapılmaması esas alınmıştır.

İdare tarafından işletilen termal tesislere ilişkin yapılan incelemelerde; 2018 yılında Belediye Meclisinin belirlediği tarifeler üzerinden elde edilen işletme gelirlerinin, termallerin işletme giderlerini karşılayamadığı tespit edilmiştir.

Termal tesislerin 2018 yılındaki işletme giderleri toplamı 2.894.797,03 TL olmasına rağmen işletme gelirleri toplamı sadece 2.172.080,00 TL olarak gerçekleşmiş, bu nedenle 722.717,03 TL’lik karşılanamayan harcama tutarı doğrudan bütçeden katkı mahiyetinde olmuştur. Mevzuatın açık ve amir hükümleri gereği bütçeden yapılan bu tür katkılar hukuka uygun değildir. Bu nedenle mezkûr tesisler için gelir-gider dengesinin daha gerçekçi ayarlanması, tarifelerin bütçeden katkı yapmaya mahal vermeyecek şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle termal tesislerin bütçe içi işletme şeklinde kurulmamış olması hususu ile ilgili olarak;

Atatürk Termal Kür ve Tedavi Merkezi ile Saadetdere Termal Kür ve Tedavi Merkezinin bütçe içi işletme kurularak hizmet vermesi gerekliğine ilişkin planlamaların 2019 çalışma yılı içerisinde hayata geçirilmek üzere tasarlandığı, konunun belediye meclisine sunularak söz konusu termal tesislerin bütçe içi işletme kurularak hizmet vermesinin sağlanacağı ifade edilmiştir.

• Kurumlar Vergisi Mükellefiyetinin Kurulmamış Olması hususu ile ilgili olarak;

  Söz konusu tesislerin ilçe sınırları içerisinde yaşayan vatandaşların sağlık problemlerinin giderilmesi amacıyla kar amacı gütmeyen işletme düşüncesinden hareketle kurulduğu, bu nedenle kurumlar vergisi mükellefiyeti oluşturulmadığı,

  Konunun belediye meclisine sunularak söz konusu termal tesislerin gelir gider dengesi oluşturularak kurum bütçesinden herhangi bir katkı sağlanmadan bütçe içi işletme kurularak kar amacı güden bir işletme olarak faaliyetine devam etmesinin sağlanacağı, böylece kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis edileceği belirtilmiştir.

• Termal Tesislerin Gelirlerinin Giderlerini Karşılamaması hususu ile ilgili olarak;

2018 yılında Esenyurt Belediye Meclisinin belirlediği tarifeler üzerinden elde edilen işletme gelirlerinin termallerin işletme giderlerini karşılayamamasının termal tesislerin ilçe sınırları içerisinde yaşayan vatandaşların sağlık problemlerinin giderilebilmesi amacıyla kar amacı gütmeyen işletme düşüncesinden hareketle kurulmuş olması sebebiyle oluştuğu, tarifelerin yeniden oluşturulması ile gelirlerin giderleri karşılayabilecek düzeye çekilmesinin

sağlanacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında termal tesislere ilişkin bütçe içi işletme kurularak kar amacı güden bir işletme olarak faaliyetine devam etmesinin sağlanacağı, kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis edileceği ve tarifelerin yeniden oluşturulması ile gelirlerin giderleri karşılayabilecek düzeye çekilmesinin sağlanacağı belirtilmiş, ancak söz konusu düzeltmelerin yapıldığına ilişkin kanıtlayıcı herhangi bir bilgi ve belge gönderilmemiştir. Bu nedenle bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir