Yapım işlerine ilişkin ihale dosyaları ile işin yürütülmesi sırasında düzenlenen hakediş ve eklerinin incelenmesinde, ihale dokümanlarında mahal listelerinin, teklif türüne göre birim fiyat tarifleri veya imalat iş kalemleri veya iş gruplarının teknik tarif ve özelliklerinin, genel teknik şartnamenin yer almadığı, uygulama projelerinde bazen tüm imalatların gösterilmediği, işin yürütümü sırasında meydana gelebilecek değişikliklerin revize projelerinin yapılıp onaylanmadığı, işte meydana gelen artış veya azalışların yapım işleri genel şartnamesinde yer alan gerekçe ve şartlara bağlı kalınmaksızın hesaplandığı, bu hesaplamaların revize projelere dayandırılmadığı görülmektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu' nda ihale dokümanının; "İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinde; isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgileri" içerdiği belirtilmiş, idarelerin ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla yükümlü oldukları ifade edilmiştir. Kanun'un 27 nci maddesinde de

"İhale ve ön yeterlik dokümanının içeriği ve idari şartnamede yer alması zorunlu

hususlar

Madde 27- İhale dokümanında; isteklilere talimatları da içeren idari şartnameler ile yaptırılacak işin projesini de kapsayan teknik şartnameler, sözleşme tasarısı ve gerekli diğer belge ve bilgiler bulunur. " düzenlemesi yer almıştır.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ve eklerine göre; arazi ve zemin etütleri yapıldıktan sonra projeler, mahal listeleri, birim fiyat tarifleri ve imalat iş kalemleri veya iş gruplarının teknik tarif ve özellikleri belirlenmek durumundadır. Yönetmelik eki tip şartname ve sözleşmeler uyarınca ihale dokümanı aşağıdaki belgelerden oluşmaktadır:

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde

1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi

   
   

2. İdari Şartname,

   
   

3. Sözleşme Tasarısı,

   
   

4. Uygulama Projesi,

   
   

5. Mahal Listesi,

   
   

6. Özel Teknik Şartname,

   
   

7. Genel Teknik Şartname,

   
   

8. Açıklamalar (varsa),

   
   

9. Diğer Ekler.

Teklif birim fiyat sözleşmelerde

1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi

   
   

2. İdari Şartname,

   
   

3. Sözleşme Tasarısı,

   
   

4. Birim Fiyat Tarifleri ve cetveli,

   
   

5. Mahal Listesi,

6. Özel Teknik Şartname,

   
   

7. Genel Teknik Şartname,

   
   

8. Ön / Kesin Projeler,

   
   

9. Açıklamalar (varsa),

   
   

10. Diğer Ekler.

    
    

    Anahtar teslimi götürü bedel işlerde iş kalemleri veya iş gruplarına ait ilerleme yüzdeleri listesi ve analiz formatı; Teklif birim fiyatlı işlerde; analiz formatı da ihale dokümanının bir parçası durumundadır.

    Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre, sözleşmenin imzalanması sırasında projelerin tesliminden sonra işlerin yürütülmesine yer teslimi ile başlanılmaktadır. Sözleşme konusu işler, idare tarafından yükleniciye verilen veya yüklenici tarafından hazırlanıp idarece onaylanan uygulama projelerine uygun olarak yapılmak durumundadır. Yüklenici idarece onaylanmış iş programına aynen uymak zorundadır. İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje

    v.b. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkansız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. Yüklenici, işlerin devamı sırasında gerekli görülecek bu değişikliklere uygun olarak işe devam etmek zorundadır. Proje değişiklikleri, ilk projeye göre hazırlanmış malzemenin terk edilmesini veya değiştirilmesini veya başka yerde kullanılmasını gerektirirse, bu yüzden doğacak fazla işçilik ve giderleri idare yükleniciye öder. Proje değişiklikleri işin süresini etkileyecek nitelikte ise yüklenicinin bu husustaki süre talebi de idare tarafından dikkate alınır. İdarenin veya yapı denetim görevlisinin yazılı bir tebliği olmaksızın yüklenici, projelerde herhangi bir değişiklik yaptığı takdirde sorumluluk kendisine ait olup bu gibi değişiklikler nedeniyle bir hak iddiasında bulunamaz.

    Yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin;

    1. Sözleşmeye esas proje içinde kalması,

       
       

    2. İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması, şartlarıyla aynı yükleniciye yaptırılabilir. İşin belirtilen şartlar dahilinde tamamlanamayacağının anlaşılması durumunda ise artış yapılmaksızın hesabı genel

hükümlere göre tasfiye edilir. Ancak bu durumda, işin tamamının ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi zorunludur.

Şartnamenin 12 inci maddesinin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilen yeni birim fiyatlar üzerinden yükleniciye ödenir. Yeni fiyat yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edilerek düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve otuz gün zarfında idarece onaylanarak geçerli olur. Yeni fiyat tespitinde yüklenici ile uyuşulamaz ise, taraflarca anlaşmazlık tutanağı düzenlenir ve anlaşmazlık idare tarafından on gün içerisinde Bayındırlık Kuruluna intikal ettirilir.

Yüklenici projelerde kendiliğinden hiç bir değişiklik yapamaz. Proje ve şartnamelere uymayan, eksik ve kusurlu oldukları tespit edilen işleri yüklenici, yapı denetim görevlisinin talimatı ile belirlenen süre içinde bedelsiz olarak değiştirmek veya yıkıp yeniden yapmak zorundadır. Bundan dolayı bir gecikme olursa sorumluluğu yükleniciye aittir. Bununla birlikte, yüklenici tarafından proje ve şartnameden farklı olarak yapılmış olan işlerin, fen ve sanat kurallarına ve istenen özelliklere uygun oldukları idarece tespit edilirse, bu işler yeni durumları ile de kabul edilebilir. Ancak bu takdirde yüklenici, daha büyük boyutta veya fazla miktarda malzeme kullandığını ve daha fazla emek harcadığını öne sürerek fazla bedel isteyemez. Bu gibi hallerde hakediş raporlarına, proje ve şartnamelerde gösterilen veya yazılı talimatla bildirilen boyutlara göre hesaplanmış miktarlar yazılır. Bu şekilde yapılan işlerin boyutları, emeğin değeri ve malzemesi daha az ise bedeli de ona göre ödenir.

İşyerlerinde, yapılan işlerin bütün ayrıntılarını günü gününe kayıt altına almak için, örneklerine göre şantiye günlük defteri, röleve ve ataşman defterleri, bunlarla ilgili belgeler yüklenici ile birlikte yapı denetim görevlisi tarafından tutulur. Yüklenici bu defterleri ve ilgili belgeleri imzalamak zorundadır. Bunlardan imzalı birer kopya yükleniciye verilir.

Yüklenicinin yaptığı işler ile ihzarattan doğan alacakları, metrajlara göre hesaplanarak sözleşme hükümleri uyarınca kesin ödeme niteliğinde olmamak ve kazanılmış hak sayılmamak üzere geçici hakediş raporları ile ödenir. Metrajlar, yeşil defter ve eklerinde gösterilir. Hesaplanan miktarlar sözleşmede yer alan birim fiyatlar ile çarpılarak hakediş bedelleri hesaplanıp kesintiler düşüldükten sonra kalan tutar belirlenen sürelerde ödenir.

Anahtar teslimi götürü bedel esasına göre yapılan işlerin bedelleri, proje, metraj ve ataşmanlara göre hesaplanıp ilerleme yüzdesi bulunduktan sonra, ihale dokümanında öngörülen ilerleme yüzdeleri üzerinden sözleşmesinde ve eklerinde yazılı esaslara göre ödenir.

Yapılan incelemelerde, işin yapılmasına ilişkin onay belgesinde bazen, ihale öncesinde yapılması gereken analiz ve raporların yer almadığı, ihtiyaç analizi ve gerekçenin belgelendirilmediği, ihale dokümanında mahal listelerinin olmadığı, bazı durumlarda teknik şartname-birim fiyat tarifi- iş kalemlerinin özellik ve niteliklerinin tam olarak gösterilmediği, işin yürütülmesi sırasında işte meydana gelecek değişikliklerin onaylı revize projelerle ortaya konulmadığı, artan veya azalan iş kalemlerine ilişkin miktar hesabının projelere göre metraja bağlanmadığı, ihtiyaç olan yeni birim fiyatların gerekçeleriyle hazırlanıp tutanak altına alınmadığı, süre uzatılmasını gerektiren hallerin belgelendirilip zamanında karara bağlanmadığı gibi hata, noksanlık ve aykırılıklar görülmektedir.

Yapım işlerine ilişkin ihalelerde ve sözleşmelerin uygulanmasında mevzuatta yer alan düzenlemelere uyulması gerekmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "Gerekli uyarılar göz önüne alınıp 2019 yılı itibari ile hatalar ve noksanlıklar bulgu da belirtilen şekillerde giderilecektir." denilmektedir.

Sonuç olarak Bulgu ve idare cevabı doğrultusunda işlem yapılıp yapılmadığının gelecek denetim dönemlerinde kontrol edilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.