İdarenin Fen İşleri Müdürlüğü tarafından her biri ayrı ihale konusu olması gereken mal alımı ile yapım işi bir arada ihale edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde;

“Mal: Satın alınan her türlü ihtiyaç maddeleri ile taşınır ve taşınmaz mal ve hakları,

…

Yapım: Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini, ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.

Mezkûr Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde ise, “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri birarada ihale edilemez.

…” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemeyecektir.

İdare tarafından; mal alımı, hizmet alımı veya yapım işi anlamında ihalenin konusunun doğru bir şekilde tespit edilmesi ihalelerde rekabetin sağlanması açısından elzemdir. Aralarında doğal bir bağlantı bulunmayan mal alımı, hizmet alımı veya yapım işlerinin bir arada ihale edilmesi, bu işlerden yalnız biri hakkında teknik imkâna sahip olan isteklilerin ihaleye katılımını büyük ölçüde engelleyecektir. Ayrıca her bir iş türüne göre ihale mevzuatında yer alan hükümler farklılık göstermektedir.

2021/920985 ihale kayıt numaralı “Eyüpsultan İlçesi Kamu Binaları Spor Tesisleri ve Spor Sahaları Tamir Bakım Onarım ve Çevre Düzenlemesi Yapılması Yapım İşi”ne ait yaklaşık maliyet cetvelinde 451 kalem iş bulunmaktadır. Söz konusu iş kalemlerinin 264 adedi, ihale konusundan bağımsız olan mal alımlarını teşkil etmektedir. Ayrıca bu mal kalemlerinin İdareye teslimi esnasında taraflarca imza altına alınan tutanakta “Fen İşleri Müdürlüğünün muhtelif işlerinde kullanılmak üzere….” ibaresinden de, mal alımlarının ihale konusu yapım işi kapsamında kullanılmadığı veya kullanılmayacağı anlaşılmaktadır.

Adı geçen ihalenin yaklaşık maliyet cetveline göre 108.289.843,61 TL olan yaklaşık maliyetin 62.834.391,75 TL’sinin yapım işi, 45.455.451,86 TL’sini ise mal alımı olduğu görülmüştür.

Mal alımlarının yapım işi kapsamında ihale edilmesi ihalenin konusuna göre uygulanacak olan mevzuat hükümlerinin hatalı uygulanmasına yol açmaktadır. Şöyle ki; her ihalenin konusunun kendi uygulama yönetmelikleri bulunmaktadır. Tip sözleşmeler ve idari şartnameler, her bir ihalenin konusuna ilişkin uygulama yönetmeliklerinin eklerinde yer almaktadır. Yaklaşık maliyet hesabı uygulama yönetmeliklerinde yer alan farklı usullere göre

yapılmaktadır. Örneğin yapım işi kapsamında yüklenici karı %25 olarak öngörülmüşken mal alımlarında böyle bir yöntem bulunmamaktadır. Yine ihaleye katılabilmek için gerekli olan yeterlik kriterleri her bir ihale usulüne göre farklılaşmaktadır.

Söz konusu ihaleye ilişkin idari şartnamenin 7.6’ncı maddesinde; “Yapım İşlerinde Benzer iş grupları listesinde BIII ve/veya AXVIII Grubu işler benzer iş olarak kabul edilecektir.” denilmiştir.

Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliği’ne ekli listede yer alan söz konusu gruptaki işlerden bazıları cadde ve sokak yapım işleri, peyzaj sahaları tanzim işleri gibi işlerden oluşmaktadır.

Yine idari şartnamenin 7.5.1’inci maddesinde istekli tarafından teklif edilen bedelin % 50’sinden az olmamak üzere, ihale konusu iş veya benzer işlere ait tek sözleşmeye ilişkin iş deneyimini gösteren belge istenmiştir. Bir başka ifade ile idarece yaklaşık maliyetinin 108.289.843,61 TL olarak hesaplandığı bu işte yaklaşık olarak 45-50 milyonluk tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belgesi istenmektedir.

Yaklaşık maliyetin 45.455.451,86 TL’lik kısmının mal alımlarından oluştuğu bu ihalenin yapım işi ihalesi olarak ihale edilmesi sebebiyle söz konusu alanlarda faaliyet gösteren ancak yapım işi kapsamında tek sözleşmeye ilişkin iş deneyim belgesi bulunmayan firmaların, ihale kısmi teklife de kapalı olduğundan, ihaleye katılma imkânı kalmamış ve rekabet büyük ölçüde engellenmiştir.

Yukarıda yer verilen denetim tespitine binaen İdare tarafından, bulgu konusu edilen ihalenin açık ihale usulü ile gerçekleştirildiği, ihale kapsamında 451 adet iş kalemine yer verildiği, belirlenen bu iş kalemlerinden bir bölümünün yüklenici tarafından yerine getirilmesinin istendiği, diğer iş kalemlerinin ise Fen İşleri Müdürlüğünün görev alanında olması nedeniyle doğrudan İdare tarafından yerine getirilmesi noktasında tanımlamaların yapıldığı, sözleşme bedelinin yaklaşık maliyetin %8 altında teşekkül ettiği ve ihalenin ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren istekli üzerinde bırakıldığı, ihale konusu işin ayrılmaz parçası niteliğindeki işlerin, ana işin bünyesine dâhil edilerek ihale edilebilmesinin mümkün olduğundan hareketle, ihale konusu iş kapsamında yer alan yapım işlerine ve aynı yapım işleri bünyesine giren mal alımı iş kalemlerine yer verilerek düzenleme yapıldığı, bu sayede ihale konusu işin mahiyeti itibariyle koordineli ve sağlıklı bir şekilde yerine getirilebileceğinin değerlendirilerek ihalenin yapıldığı, ihaleye konu edilen mal alımlarının

yapım işi bünyesindeki iş ve işlemleri kapsar nitelikte olduğu, bunların tamamının İdare tarafından yerine getirileceği ve başka bir konunun tamamlayıcısı olmadığı ifade edilmiş; ayrıca ilerleyen dönemlerde niteliği gereği farklı ihalelerin konusu olabilecek mal alımı ile yapım işlerinin bir arada ihale edilmemesine azami özen gösterileceği ve 4734 sayılı Kanun’da yer alan temel ilkelere uyulacağı belirtilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, İdare tarafından söz konusu iş, yapım işi olarak belirlendikten sonra, ihale süreci Kanun’un öngördüğü şekilde yürütülmüş ve ihale ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren istekli üzerinde bırakılmıştır. Zaten bulguda da ihale süreci ve ihalenin sonuçlandırılmasına yönelik herhangi bir eleştiride bulunulmamıştır. Burada dikkat çekilen husus, İdare tarafından ihtiyaç belirlendikten sonra, bu ihtiyacın karşılanabilmesi için tercih edilen alım sürecine ilişkindir. İdare cevabı ile paralel olarak, söz konusu mal alımlarının Fen İşleri Müdürlüğü'nün görev alanına girdiği şüphesizdir; ancak yalnızca bu noktadan hareketle mal alımlarının yapım işi kapsamına alınamayacağı değerlendirilmektedir. Bir an için bu yöntemin doğru olduğu düşünüldüğünde, harcamacı birimler tarafından mal veya hizmet alımı ile yapım işi arasında kalmadan, bütün işlerin yapım işi kapsamına alınabileceği sonucu doğabilecektir ki bu durum; mal ve hizmet alımı ve yapım işi ile ihtiyaçların temini noktasında ayrıntılı düzenlemeler içeren Kanun ve diğer ikincil düzenlemelerin ruhuna aykırı olacaktır.

Diğer yandan, İdare tarafından ihalenin yapım işi ile gerçekleştirilmesi sonucunda daha koordineli bir çalışma gerçekleştirileceği belirtilmiş olsa da, yıl içerisinde gerçekleştirilen muhtelif ihaleler dolayısıyla aynı anda çok sayıda yüklenici ile muhatap olan İdare tarafından yıl boyunca yapılacak olan çalışmaları planlanmak ve benzeri durumlar için koordinasyonu sağlamak ve bu sayede beklentiler doğrultusunda hizmeti gerçekleştirmek zaten İdarenin ve ilgili müdürlüğün sorumluluğunda olan bir husustur.

Ayrıca bulguda da ifade edildiği üzere 451 adet iş kaleminin 264 adedi mal alımlarını oluşturmaktadır. Diğer bir ifade ile yapım işi kapsamında temin edilen mal alımlarına yönelik iş kalemlerinin sayısı, yapım işine yönelik iş kalemlerinin sayısından fazladır. Yalnızca bu durum bile söz konusu ihalenin yapım işi kapsamında birleştirilmesi yerine ayrı bir mal alımı ihalesine konu edilmesini gerektirecek kadar önemli bir göstergedir.

Kamu ihaleleri açısından rekabet ilkesi, idarenin sağlanacak hizmeti en uygun bedele bulabilmesini, diğer bir ifadeyle, en kaliteli mal ve hizmeti en uygun bedelle alabilmesini amaçlamaktadır. İhalelere mümkün olduğu kadar çok isteklinin katılması rekabetin asıl amaçlarındandır. Nitekim kamu ihalelerinde en avantajlı teklifin alınması ihaleye katılımın

artırılmasıyla mümkün olabilmektedir.

Bu itibarla İdare tarafından niteliği gereği farklı ihalelerin konusuna giren mal alımı ve yapım işleri, yapım işi olarak bir arada ihale edilmemeli ve gerçekleştirilecek olan ihalelerde temel ihale ilkeleri olan saydamlık, rekabet, eşit muamele ve kaynakların verimli kullanılmasını hususlarına azami derece özen gösterilmelidir.