Karar Künyesi
Üniversitenin Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığı tarafından yapılan mal alımlarının incelenmesi sonucunda;
2021 yılında gerçekleştirilen mal alımlarının tamamının, doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirildiği görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmiş; söz konusu maddenin devamında ise aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işlerinin bir arada ihale edilemeyeceği ve eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Aynı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin (d) bendinde; büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 121.405 TL’yi, diğer idarelerin 40.443 TL’yi
aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlarının ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin usulü ile karşılanabileceği ifade edilmiştir.
Yapılan incelemede; Üniversite Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığının, 2021 yılındaki mal alımlarının tamamının, doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirdiği ve bunların arasında niteliği itibariyle birbiriyle benzer veya aynı olan mal ve malzeme ihtiyaçlarının bulunduğu anlaşılmıştır.
Her bir alımda, 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için belirlenen
121.405 TL’lik limite uyulmuş olmakla birlikte; niteliği itibari ile aynı mahiyette olan, yıl içerisinde sürekli tekrarlanan ve birbirine yakın tarihlerde yapılan mal alımları, parçalara bölünmek suretiyle gerçekleştirilmiştir.
İhale ile temin edilmesi gereken söz konusu ihtiyaçların, parasal sınırın altında kalacak şekilde parçalara bölünmek suretiyle karşılanması; 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde belirtilen temel ilkelere aykırılık teşkil etmektedir.
Kamu İdaresince mal alımlarının tamamının, doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirilmesine gerekçe olarak;
-Bahse konu malzeme ihtiyaçlarının, farklı zamanlarda ortaya çıkması,
-Malzemelerin teknik özelliklerinin farklılık arz etmesi (Örneğin, Fakültelerden masa, dolap ve sehpa gibi talepler için kullanılan mdf lamın, kalınlığı, ağaç türü, rengi gibi özelliklerinin, 11.03.2021, 15.06.2021, 12.08.2021 ve 02.12.2021 tarihli faturalardaki mobilya imalat malzemelerinin özelliklerinin ve farklı tarihlerde alınan su tesisat malzemeleri, hazır beton, demir imalatı, batarya gibi malzemelerin özelliklerinin farklı olması),
gösterilmiştir.
3819, 4044 ve 4835 numaralı ödeme emirlerinin ekinde görüleceği üzere, alıma konu malzemelerin istek tarihleri 24.06.2020, 12.08.2020, 17-23.09.2020, 07.10.2020, 28- 30.12.2020 ve 05-15-18-20.01.2021’dir. Bu durum, İdarenin malzeme isteklerini bekletebileceğini ve malzeme ihtiyaçlarının, farklı zamanlarda ortaya çıkmasının, 4734 sayılı Kanun’daki ihale usullerinin uygulanmasına engel teşkil etmediğini ortaya koymaktadır.
Diğer taraftan malzeme sektöründe herhangi bir ürünün üretimini ya da ticaretini yapan firmaların ürün gamının oldukça geniş olması, piyasada rahatlıkla test edilebilecek bir durumdur. Dolayısıyla farklı özelliklere sahip yapı, elektrik, tesisat veya mobilya imalat malzemelerinin aynı firmalardan temini mümkündür.
Kaldı ki söz konusu alımların önemli bir kısmında; teknik özellik bir yana, aynı ürün gamında olmayan malzemeler dahi aynı alım kapsamında temin edilmiştir (Örnek; 22351, 27084, 16998 numaralı ödeme emirlerinde olduğu gibi temizlik malzemesi, elektrik malzemesi, su tesisatı malzemesi, boya malzemesi ve alet edevat gibi ihyiyaçların temin edilmesi).
Yine alımlarda teknik farklılık gözetilseydi; 16081, 16999, 19642, 22351, 23389,
27084, 27689, 30032, 33209 numaralı ödeme emirlerine konu alımlarda olduğu gibi üretim tesisi, depo, şube ve benzeri birimleri olmayan bir firmadan ve 16998 numaralı ödeme emrinde olduğu gibi bilişim sektöründe faaliyet gösteren bir firmadan ihtiyaçların temini yoluna gidilmezdi.
Sonuç olarak; Kamu İdaresinin, 4734 sayılı Kanun’da yer alan ihale usulleri yerine doğrudan temin yönteminin uygulanmasına yönelik gerekçelerinin, yeterli olmadığı değerlendirilmektedir. Kamu İdaresince ihtiyaç dâhilindeki mal alımlarının, sistemli bir şekilde planlanarak 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde belirtilen temel ilkeler gözetilmek suretiyle Kanun’da belirtilen temel ihale usulleriyle yapılması gerekmektedir.
Alımların bazılarında sağlıklı bir fiyat araştırması yapılmadığı görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu ifade edilmiştir.
Aynı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesiyle; bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ilân yapma, teminat alma, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılmak suretiyle ihtiyaçların temin edileceği hükme bağlanmıştır.
Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığı tarafından doğrudan teminle yapılan bazı alımlara ilişkin fiyatlar ile İzmir Ticaret Odasından istenen ve Odanın 04.02.2022 tarihli ve B14-E.3133 sayılı cevabi yazısı ekindeki yer alan fiyatlar karşılaştırıldığında;
-16081 yevmiye numaralı ödeme emri ile alımı gerçekleştirilen 40mm x 60mm x 2mm boyalı profilin 1 adet alım fiyatı 315,85 TL iken Oda fiyatının 95 TL olduğu,
-16998 yevmiye numaralı ödeme emri ile alımı gerçekleştirilen 140 w led projektörün 1 adet alım fiyatı 2.275 TL iken Oda fiyatının 420 TL olduğu,
-16999 yevmiye numaralı ödeme emri ile alımı gerçekleştirilen delinatörün 1 adet alım fiyatı 91,50 TL iken Oda fiyatının 71,40 TL olduğu,
-22351 yevmiye numaralı ödeme emri ile alımı gerçekleştirilen C 25 hazır betonun (pompalı) 1 m3 alım fiyatı 550 TL iken Oda fiyatının 280 TL olduğu,
-33958 yevmiye numaralı ödeme emri ile alımı gerçekleştirilen prunus serrulata ‘kanzan’- süs kirazının 1 adet alım fiyatı 7.500 TL iken Oda fiyatının 3.500 TL ve cercis siliquastrum-erguvanın 1 adet alım fiyatı 3.000 TL iken Oda fiyatının 2.250 TL olduğu,
anlaşılmıştır.
Bu durum, yapılan alımlarda yeterli düzeyde fiyat araştırması yapılmadığını ve 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesi gereklerine göre hareket edilmediğini ortaya koymaktadır.
Kamu İdaresince doğrudan temine konu malzemelerin fiyatları ile Oda fiyatlarının farklı olmasının, Ocak ve Şubat aylarında açıklanan Oda fiyatları ile yıl sonunda piyasada oluşan fiyatların farklı olmasından ve yıl içinde üretim maliyetlerinin artışı, enflasyon gibi etkiler nedeniyle malzeme fiyatlarındaki değişkenlikten kaynaklandığı ve alımlarda piyasa fiyatının üzerinde alım yapılmadığı; nihai olarak söz konusu alımlarda kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasına azami derecede dikkat edildiği ileri sürülmüştür.
İzmir Ticaret Odasından fiyat tespiti istemi, alımın yapıldığı ay baz alınarak alıma konu malzemelerin miktarı ve teknik özellikleri belirtilmek suretiyle yapılmıştır. Akabinde Oda tarafından mevcut fiyatlar verilmemiş; ilgili komisyonları vasıtasıyla 9 günlük bir süre zarfında fiyat tespiti yapılmıştır. Dolayısıyla Kamu İdaresinin, fiyat farklılığı gerekçeleri ile piyasa fiyatının üzerinde alım yapılmadığı ve alımlarda kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasına azami derecede dikkat edildiği iddialarına katılmak mümkün değildir.
Bu itibarla; Kamu İdaresinin, doğrudan temin yöntemiyle yaptığı alımlarda 5018 sayılı Kanun’un 8’inci ve 4734 sayılı Kanun’un 5’inci madde hükümlerinin gereklerini gözetmesi ve kaynakların ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlaması gerekmektedir.