696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 126'ncı maddesi ile 375 sayılı KHK’ya eklenen Ek 20'nci madde çerçevesinde "27041125-41570308/02" sayılı Belediye Meclisi kararıyla kurulan Hasankeyf Belediyesi Personel Limited Şirketi’ne, anılan karar dâhilinde konması kararlaştırılan sermaye miktarı ile bu şirkete verilen avans / borç miktarları hatalı hesaplarda izlenmektedir.

Yukarıda anılan Meclis kararıyla konması kararlaştırılan 10 bin TL tutarındaki sermaye 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nda borç kaydıyla gösterilmiştir. Esasen miktarın nakden veya ayni olarak gönderilmesi halinde 241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı’na, nakden gönderilmeyip emanette tutulması veya yalnızca taahhüt olarak kalması durumunda ise 247 Sermaye Taahhütleri Hesabı'nda izlenmesi gerekmektedir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'nin “241 Mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı / Hesabın niteliği” ve “Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 181 ve 182'nci maddelerinde “Bu hesap, mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakden veya ayni olarak verilen sermaye tutarları ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan sermayelerin izlenmesi için kullanılır” ve “Mal ve hizmet üreten kuruluşlara gerek nominal sermaye ve gerekse ayni sermaye transferi şeklindeki iştirakler gerçeğe uygun değerleri ile bu hesaba kaydedilir. … Bu hesaba kayıt yapılmasını gerektiren her bir işlemin belgesi en geç bir ay içinde muhasebe birimine intikal ettirilir. Söz konusu işlemlerden bütçe gelir ve gider hesaplarını ilgilendirenlere ilişkin kayıtların mahsup dönemi sonuna kadar, ilgili hesaplara kaydedilmek suretiyle yapılması zorunludur” hükümleri yer almaktadır. Bu hükümlere göre nakden veya ayni olarak yatırılan sermaye miktarlarının 241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı’na kaydı sağlanmalıdır.

Sermaye artırımı kararının uygulamaya konmaması, karara rağmen nakden veya ayni olarak işlem yapılmaması durumunda ise “247 Sermaye taahhütleri hesabı (-)”nın işletilmesi gerekmektedir. Yönetmelik’in “Hesabın niteliği” başlıklı 184'üncü maddesinde yer alan “Sermaye taahhütleri hesabı, mahalli idarelerin malî kuruluşlar, mal ve hizmet üreten kuruluşlar ve döner sermayeli kuruluşlarla ilgili sermaye taahhütlerinin izlenmesi için

kullanılır” hükmü gereği karşılık ayrılması da gerekmektedir.

Ayrıca yıl içerisinde Şirkete 70 bin TL tutarında (20 ve 50 bin olarak) nakdi aktarmalarda bulunulmuştur. Bu aktarmaların bir çeşit ön ödeme (Avans) niteliğinde olduğu düşünülmektedir. Zira şirkete 5 ayrı hakediş karşılığı ödemeler de ayrıca yapılmıştır. Kalan 3 hakediş için (8, 9 ve 10. Ay hakedişleri için) 20 ve 50 bin TL’lik aktarmalar yapılmıştır. Esasen bu miktarların öncelikle avans niteliğinde olmalarından dolayı aktarma gerçekleştiğinde 162 Bütçe Dışı Avans ve Krediler Hesabı’na kaydedilmesi, hakedişler düzenlendikçe 630 Giderler Hesabına kaydı yapılarak giderleştirilmesi, yılsonunda bu hesapta kalan var ise miktarın bilançoda 165 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı’nda gözükmesi gerekmektedir.

Yönetmelik’in “162 Bütçe dışı avans ve krediler hesabı / Hesabın niteliği” başlıklı 130'uncu maddesinde, “Bu hesap, kurumlarca mal ve hizmet alımı karşılığı olmak üzere, maddi duran varlık hesaplarını ilgilendirmeksizin yüklenicilere verilen avanslar; ertesi yıl bütçesinden karşılanmak üzere verilen personel avansları ile emanetler hesabına alınan tutarlardan ilgililerine avans olarak ödenen tutarların izlenmesi için kullanılır”; 131. maddesinde ise “Yüklenicilere teminat karşılığı verilen avanslar: 1) 5018 sayılı Kanunun 35 inci maddesi gereğince, sözleşmesinde belirtilmek ve yüklenme tutarının yüzde otuzunu geçmemek üzere yüklenicilere teminat karşılığı bütçe dışı avans ödenebilir” hükümleri yer almaktadır. Bu hükümlere göre alınması gereken teminat karşılığında ise 910 Alınan Teminat Mektupları Hesabı ile 911 Alınan Teminat Mektupları Emanetleri Hesabının işletilmesi gerekmektedir.

Eğer aktarılan miktarlar avans olarak değil borç verme olarak değerlendirilirse 132 Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’nın çalıştırılması gerekmektedir. Yönetmelik’in “132 Kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabı / Hesabın niteliği” başlıklı 101'inci maddesine göre, “Bu hesap, ilgili mevzuatına dayanılarak vadesi bir yılın altına inmiş olanlar ile sınırlı olmak üzere nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan alacaklar ile duran varlıklar ana hesap grubu içindeki kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabında kayıtlı alacaklardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inenler ve bunlardan tahsil edilen, terkin edilen veya takibe alınanların izlenmesi için kullanılır.”

Sonuç olarak, Hasankeyf Belediyesi’nce 2018 yılı içerisinde kurulan şirkete yapılan sermaye ve yaptırılacak işler karşılığı yapılan avans niteliğindeki aktarmalar hatalı hesaplar kullanılarak kayıt altına alınmıştır. Bilançoda konan sermaye miktarının “241 Mal ve Hizmet

Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı” dâhilinde, verilen avansın veya geri tahsili sağlanmayan borç artığının ise sırasıyla 165 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı veya 137 Takipteki Kurum Alacakları Hesabında gözükmesi gerekirken bu hesaplar yer almamaktadır.

Kamu idaresi cevabında; Gerekli düzeltme kayıtlarının yapılarak sermaye tutarının 241 Mal ve Hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabına alınmasının sağlandığı bildirilmiştir.

Sonuç olarak Kurum yanıtında bulguda açıklanan hatanın 2019 yılında düzeltildiği bildirilmiştir. Hata 2018 Yılı Bilançosunda varlığı devam ettirmektedir. Bilançoda şirkete konan sermaye miktarının “241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı” dâhilinde, verilen avansın veya geri tahsili sağlanmayan borç artığının ise sırasıyla 165 Mahsup Dönemine Aktarılan Avans ve Krediler Hesabı veya 137 Takipteki Kurum Alacakları Hesabında gözükmesi gerekirken bu hesaplar yer almamaktadır.