Dış borçlanma yapılarak finanse edilen yapım işlerine ait sözleşme ve diğer dokümanlarda işin süreçlerini etkileyen bazı alanlarda hüküm bulunmadığı görülmüştür.

2560 sayılı Kanun’un “Kredi ve Borçlanmalar” başlıklı 14’üncü maddesinde göre, su ve kanalizasyon idareleri yurt içi kuruluşlardan, İlbankta, Hazine ve Maliye Bakanlığının izniyle yurt dışı kuruluşlardan kredi ve borç alabilmektedir.

Dış finansman sağlanarak yapılan işlerin büyük bir bölümünde İlbank süreçlere dahil olmakta ve kredi kullanımının yapılacağı finans kuruluşunun usul ve esaslarına göre hareket edilmektedir. Bu kapsamda Dünya Bankasının ana borç veren kuruluşu olan Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası kredi verirken projenin seçimi, tanımlanması, amaçlarının belirlenmesi, proje uygulaması, kredinin kullanım dilimleri, muhasebe kayıtları, satın alma usulleri, projelerde istihdam edilecek personel, istihdam edilecek danışmanlar, kredilerin denetimini yapacak denetçilerin belirlenmesi gibi birçok konuda kriterler getirmekte, kredilerin verilmesi ve kullanımını bunların yerine getirilmesine bağlamaktadır.

Konu ile ilgili yapılan incelemede, MUSKİ tarafından önceki yıllarda ihalesi yapılan ve 2023 yılında işlem gören yedi adet dış kredili yapım işiyle ilgili sözleşmeler ve diğer ihale dokümanları incelenmiştir. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası ile imzalanan sözleşmeler, genel koşullar ve özel koşullar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Genel koşullar içerisinde; genel, zaman kontrolü, kalite kontrolü, maliyet kontrolü, sözleşmenin tamamlanması başlıklarına dair detaylar yer almakta olup, bunlarla ilgili özel hükümler sözleşme özel koşulları içerisinde düzenlenmektedir.

Taraflarca imzalanan sözleşmelerin genel ve özel koşulları çerçevesinde yükleniciye yapılan ödemeler, ödemelerle ilgili yapılan hesaplamalar ve bu doğrultudaki dokümanlar incelenmiştir. Buna göre, sözleşmeler içerisinde yer alan bazı alanlardaki düzenlemelerin yeterli olmadığı ya da bazı alanlarda hüküm bulunmadığı tespit edilmiş, bunlara ait örnekler aşağıda yer verilmiştir:

• Sözleşme koşulları içerisinde geçen konulardan bir tanesi sözleşme bedelinde yapılacak değişikliklerle ilgilidir. Maliyet kontrolü başlığı altında düzenlenen bu hükme göre, gerçekleştirilen işin nihai miktarı eğer metraj cetvelinde belli bir kalem için gösterilen miktardan %25’ten fazla değişiklik gösteriyorsa ve bu değişikliğin ilk sözleşme bedelinin %1’ini aşması halinde proje müdürü söz konusu değişikliğe imkan verecek şekilde fiyatı ayarlayacaktır. Konuyla ilgili olarak işverenden önceden onay alınmış olması hariç, proje müdürü, ilk sözleşme bedelinin %15’ten fazla aşılması sonucunu doğuran miktar değişikliklerinin oranını ayarlamayacaktır. Konu ile ilgili yapılan incelemede, yukarıdaki şartı sağlayan fiyatlarla ilgili revize fiyatlar yapıldığı görülmüştür. Ancak sözleşmede bu fiyatın nasıl hesaplanması gerektiğine dair bir formül bulunmadığından, revize edilen fiyatın ne olacağının tespiti proje müdürünün inisiyatifine bırakılmıştır.

• Fiyatların revize edilmesi durumunda, yeni oluşan fiyatlara yüklenici karı ve genel giderler için bir oran eklenmektedir. Ancak, bu oranının ne olacağı konusunda sözleşmelerde bir düzenleme bulunmamaktadır. Hal böyle olunca revize edilen fiyatlara uygulanan yüklenici karı ve genel giderler karşılığı oranları %5 ile %25 arasında farklılık gösterdiği tespit edilmiştir.

• Yabancı para cinsinden olan ihalelerde revize fiyat yapılırken hangi zamandaki döviz kurunun esas alınacağı konusunda net bir hüküm bulunmamaktadır. Böyle olunca bazı işlerde ihale tarihindeki döviz kuru, bazılarında sözleşme tarihindeki kur, bazılarında ise fiyat ayarlaması hangi dönemde yapıldı ise o dönemin döviz kurunun esas alındığı tespit edilmiştir.

• Sözleşmelerde süre uzatımı veya iş artışı gibi konuların hangi durumlarda, ne kadar süre ve miktarda yapılabileceğine dair de detaylı açıklamalar bulunmamaktadır. İşin süresinde bitirilmemesi halinde ya da başkaca yaptırım uygulanması gereken durumlarla ilgili de sözleşmelerde yeterli düzenlemeler bulunmamaktadır.

• Sözleşme özel koşullarına göre alt yüklenici çalıştırma oranı %20‘yi geçemeyecektir. Bu oranın aşılması halinde ne olması gerektiği ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. Ayrıca, proje müdürü ve İdarenin bilgisi olmaksızın alt yüklenici çalıştırılması durumunda ne tür bir yaptırım uygulanacağı ile ilgili de bir hüküm bulunmamaktadır.

• Sözleşme kapsamında birçok görev ve yetki proje müdürüne verilmiş olup, proje müdürünün sorumluluklarını yerine getirmemesi durumunda uygulanması gereken yaptırımlara dair hüküm bulunmamaktadır.

Yukarıda yer alan örnekleri çoğaltmak mümkün olup, Kamu İdaresi cevabında önerilerin dikkate alınacağı ifade edilmiştir. Bu bakımdan bundan sonra yapılacak ihalelerde bu tür eksikliklerin önceden tespit edilerek giderilmesi yönünde ilgili kurumlar nezdinde ortak çalışmalar yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.