Belediye sorumluluğunda olan atıkların geri kazanımı veya bertaraf edilmesine yönelik işleme tesisinin bulunmadığı, bunların çevre ve insana zararlı olabilecek bir alanda biriktirildiği görülmüştür.

02.04.2015 tarih ve 29314 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Yönetim Yönetmeliği’nin amacı, atıkların oluşumundan bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeden yönetiminin sağlanmasına, atık oluşumunun azaltılması, atıkların yeniden kullanımı, geri dönüşümü, geri kazanımı gibi yollar ile doğal kaynak kullanımının azaltılması ve atık yönetiminin sağlanmasına, çevre ve insan sağlığı açısından belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip, bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin üretimi ile piyasa gözetimi ve denetimine, ilişkin genel usul ve esasların belirlenmesidir.

Yönetmelik’in “tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesine göre, atık “üreticisi veya fiilen elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişi tarafından çevreye atılan veya bırakılan ya da atılması zorunlu olan herhangi bir madde veya materyal” olarak tanımlanmaktadır. Tanımdan da görüleceği üzere atık kavramı çok geniş bir alanı ifade etmekte olup, sürdürülebilir çevre yönetimi açısından atık oluşumun azaltılması, atıkların ekonomiye geri kazandırılması, çevre ve insan sağlığı açısından ortaya çıkabilecek zararların ortadan kaldırılması için bu alan rehberlik eden kurum ve kuruluşlardan başlamak üzere tüm taraflara önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir.

Atık yönetimi konusunda görev ve sorumluluğu bulunan kurumlardan biri belediyeler olup, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinin (a) bendinde, çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık hizmetlerinin yerine getirilmesi ya da getirtilmesi şeklinde ifade edilmiştir. Aynı Kanun’un “Belediyenin Yetki ve İmtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin (g) bendinde ise “Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak” hükmüne yer verilmiştir. Bu kapsamda Atık Yönetim Yönetmeliği’nin 4 nolu ekinin 20 kodlu bölümünde belediye atığı olarak tanımlanan evlerden kaynaklanan ya da içerik veya yapısal olarak benzer olan ticari, endüstriyel ve kurumsal atıkların yönetiminden belediyelerin sorumlu olduğu ifade edilmiştir.

Yönetmelik’in “genel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinin içerisinde belediye atıkları ile ilgili temel prensipler ise (p), (r), (ş) ve (u) bentlerinde aşağıda yer aldığı şekilde açıklanmaktadır:

"p) Belediye atıklarının yönetimi, iklim, nüfus, atık miktarı, coğrafi koşullar, optimum taşıma mesafesi göz önünde bulundurularak en geniş bölgenin faydalanabileceği şekilde bölgesel düzeyde sağlanır.

r) Belediye atıklarının hacminin azaltılması, kısmen enerji veya maddesel geri kazanımının sağlanması ve nihai bertarafı amacıyla çevre ile uyumlu fiziksel, kimyasal, biyolojik veya termal teknolojilerin kullanılması esastır.

ş) Belediye atıklarının, toplanması, taşınması ve bertaraf yükümlülüğü ile yönetimi, ilgili mevzuatta tanımlanan kurum ve kuruluşlarca sağlanır veya sağlattırılır.

u) (Değişik:RG-23/3/2017-30016) Belediye atıklarının taşınmasının ekonomik olmasının sağlanması amacıyla taşıma hattında trafik yüküne neden olmayacak şekilde çevresel önlemler alınarak uygun yerlerde aktarma istasyonları kurulabilir. Bu istasyonlarda

toplanan atıkların atık işleme tesislerine taşınması sağlanır. Aktarma istasyonlarının sızıntı suyu, koku, toz, gürültü ve görünüş yönünden çevreyi kirletmemesi için boşaltma işleminin yapıldığı yerlerin, araç giriş çıkışı hariç diğer tarafları kapalı olarak inşa edilmesi zorunludur."

Yönetmelik’in 8’inci maddesinde atıklarla ilgili belediyelerin görev ve sorumluluklarına yer verilmektedir. Bunlardan biri, sorumlulukları çerçevesinde atık işleme tesislerini kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek, ilgili tesislere çevre lisansı almak/aldırmak olarak ifade edilmektedir. Yönetmelik’te “ön işlem ve ara depolama tesisleri dâhil aktarma istasyonları hariç olmak üzere, atıkları ek-2/A ve ek-2/B’deki faaliyetlerle geri kazanan ve/veya bertaraf eden tesis” olarak tanımlanan atık işleme tesislerinin yükümlülükleri ise 10’uncu maddede sıralanmaktadır.

Yapılan incelemede, Belediye sorumluluğundaki atıkların Belediye personeli ve taşıtları ile toplatıldığı ve bunların Orman Bölge Müdürlüğünce tahsis edilen şehrin 16 km dışındaki bir alana döküldüğü ve üzerinin toprakla kapatıldığı görülmüştür. Bir başka ifade ile atıkların geri dönüşümünü sağlayacak bir atık işleme tesisi bulunmamaktadır. Günlük yaklaşık 30 ton atık üretimi yapıldığı ve toplandığı dikkate alındığında, ekonomiye geri kazanım açısından önemli bir atık potansiyeli etkin bir şekilde kullanılamadığı gibi, bu yapı çevre ve insan sağlığı açısından da sürdürülebilir değildir. 25 Eylül 2015 tarihinde kabul edilen ve ülkemiz tarafından da taahhüde bağlanan sürdürülebilir kalkınma amaç ve hedeflerini içeren Birleşmiş Milletler 2030 Gündemi kapsamındaki sorumlulukların yerel düzeyde yerine getirilmesi açısından da önemli olan bu konuyla ilgili çalışma yapılarak, belediye sorumluluğundaki atıkların bertarafı ve/veya geri kazanımına yönelik tesislerin hayata geçirilmesi gerektiği düşünülmektedir.

Kamu İdaresi tarafından bulguya iştirak edilerek, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi yönünde çalışma yapılacağı ifade edilmiştir.