İşletmenin hesap ve işlemlerinin incelenmesinde; market, restoran ve konaklama hizmetlerinin üretilmesi için ihtiyaç duyulan ilk madde ve malzeme ile ticari mal alımlarının Kamu İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak yapılmadığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinin (a) bendinde özel bütçeli idarelerin bu Kanuna tabi olduğu belirtildikten sonra (d) bendinde ise diğerleriyle beraber özel bütçeli idarelerin de doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketlerin de bu Kanuna tabi oldukları ifade edilmiştir.

Dolayısıyla özel bütçeli idare olan Üniversitenin, sermayesinin tamamına sahip olarak kurmuş olduğu İşletme de bu Kanuna tabi olup, her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerini bu Kanun hükümlerine göre yürütmelidir.

Aynı zamanda Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan başvuru üzerine Kamu İhale Kurulu tarafından alınan 12 /9/2010 tarihli ve 2009/DK.D 139 sayılı Karara göre de sosyal tesisler Kamu İhale Kanunu kapsamında bulunmaktadırlar.

Öte yandan, üniversite bünyesindeki sosyal tesis iktisadi işletmelerinin Kamu İhale Kanunu’nun “İstisnalar” başlıklı 3'üncü maddesinin (g) bendi kapsamında olduğuna ilişkin yaklaşımın isabetli olmadığı değerlendirilmektedir. Bu bent hükümleri, daha ziyade kamu iktisadi teşebbüsleri ile kamu kurum ve kuruluşlarının belli bir amaçla kurulmuş ve sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketlerini kapsamaktadır. Bu tür işletmelerin ticarî ve sınaî faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları mal ve hizmet alımlarının yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli belli bir tutarı aşmayan mal ve hizmet alımları Kanun’dan istisna edilmiştir. Söz konusu istisna tutarının 2021 yılı için 18.619.202,00 TL gibi yüksek bir meblağ olduğu göz önüne alındığında bu tutarın bir üniversite sosyal tesisinin mal ve hizmet ihtiyaçlarının çok üzerinde olduğu açıktır. Bu istisna maddesi belli bir mal ve hizmet üretmek amacıyla kurulmuş bir kamu şirketinin, o mal ve hizmeti üretmek için ihtiyaç duyduğu hammadde ve malzemenin temininde uygulanacak bir düzenlemedir. Ayrıca bu tür kamu şirketlerinin her türlü mal ve hizmet alımı değil, sadece ana faaliyeti ve esas amacı gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetleri kapsamaktadır. Nitekim Kamu İhale

Kanunu’nun Geçici 4’üncü maddesinde, bu Kanun’un 3’üncü maddesinin (g) bendi kapsamındaki mal ve hizmetlerin, ilgili kuruluşların talebi üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından belirleneceği düzenlenmiştir.

Bahsi geçen tüm bu düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde üniversite bünyesindeki sosyal tesis iktisadi işletmesinin bu istisna maddesi kapsamında olmadığı daha açık bir biçimde anlaşılmaktadır.

Yukarıda açıklandığı üzere üniversite bünyesindeki sosyal tesis iktisadi işletmelerini de kapsamına alan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile idarelerce mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinde uygulanacak ihale usulleri belirlenmiş, bunlardan açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulü olduğu ancak belirli şartların gerçekleşmesi halinde pazarlık usulü ile ihale yapılabileceği düzenlenmiştir. Bununla birlikte, 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendinde, tutarı maddede belirtilen eşik değeri aşmayan ihtiyaçların doğrudan temin ile karşılanmasına imkân verilmiştir. İşletme, 2021 yılı içinde yaklaşık 1,1 milyon TL tutarında market, restoran ve konaklama hizmetlerinin üretilmesi için ihtiyaç duyulan ilk madde ve malzeme ile ticari mal alımında bulunmuştur. Bu tutar, İşletme için birbirine benzer, süreklilik arz eden, çoğunluğu önceden öngörülebilen ve yıl boyunca alım tutarı yaklaşık olarak belirlenebilecek olan mal ve hizmetleri kapsamaktadır. İşletmenin bu durumu göz önünde bulundurularak, alımların başta açık ihale olmak üzere Kamu İhale Kanunu’ndaki usullere göre yapılması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, 4734 sayılı Kanun’un Ek 2’nci maddesinde; ihtiyaç duyulan mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin “İdareler ihtiyaç olarak açık ihale veya belli istekliler arasında ihale usulünü uygulamak kaydıyla çerçeve anlaşmalar yapabilir” denilerek çerçeve anlaşma uygulamasına yer verilmiştir.

Çerçeve anlaşmalar ile idarelerin sürekli olarak ihtiyaç duydukları ancak belli aralıklarla temin etmeyi planladıkları mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin temininde, her alımda ihale yapmak yerine bu ihtiyaçların çerçeve anlaşmaya taraf olan isteklilerden daha hızlı şekilde ve daha az maliyetle temin edilebilmesi ile stok maliyetlerinin düşürülmesine imkân tanınmış olmaktadır. Çerçeve anlaşma ihalesine konu olabilecek mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ise Çerçeve Anlaşma İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

İşletmenin faaliyetlerinde ihtiyaç duyulan/kullanılan ve niteliği gereği belli aralıklarla sürekli biçimde temin edilmesi gereken mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde her defasında

ihale yapmanın zorlukları ve maliyetleri ele alındığında, bunların çerçeve anlaşma yapmak suretiyle temin edilebileceği değerlendirilmektedir. Bu yöntem, söz konusu ihtiyaçların temininin bir yandan 4734 sayılı Kanun çerçevesinde gerçekleşmesini sağlamakta, bir yandan da tesis işletmeciliğinin doğasından kaynaklanan daha hızlı alım yapma ihtiyacının karşılanmasına imkân vermektedir. Zira çerçeve anlaşma yöntemi ile bir veya birden fazla idare ile bir veya birden fazla istekli arasında belirli bir zaman aralığında gerçekleştirilecek alımların özellikle fiyat ve mümkün olan hallerde miktarların tespiti yapılabilmekte, anlaşmayla belirlenen süre içinde alımlar hızlı bir biçimde gerçekleştirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında, Kamu İhale Kurulu tarafından alınan 12 /9/2010 tarihli ve 2009/DK.D 139 sayılı Karara göre ayrı tüzel kişilikleri bulunmayan sosyal tesislerin Kamu İhale Kanunu kapsamında bulunduğundan bahisle İşletmenin söz konusu alımlarda 4734 sayılı Kanuna tabi olmadığı ifade edilmiş ise de, belirtilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde; İşletmenin market, restoran ve konaklama hizmetlerinin üretilmesi için ihtiyaç duyulan ilk madde ve malzeme ile ticari mal alımlarının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda yer alan hükümler çerçevesinde, süreklilik arz eden ihtiyaçların rekabetin sağlandığı ortamda en uygun şekilde ve en uygun fiyata gerçekleşeceği kabulünden hareketle Kanun’da yer alan Çerçeve Anlaşma kapsamında yapılmasının da faydalı olacağı değerlendirilmektedir.