İşyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerlerine ilan ve reklam vergisi ile çevre temizlik vergisi mükellefiyeti kurulmadığı, dolayısıyla söz konusu iş yerlerinden bu vergilerin tahsil edilmediği görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 12’nci maddesinde, belediye sınırları ile mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklamın, ilan ve reklam vergisine tabi olduğu hüküm altına alınmıştır.

Kanun’un 13’üncü maddesinde, ilan ve reklam vergisinin mükellefi ve sorumlusu düzenlenmiş olup yurt dışından gönderilen ilan ve reklamlar dâhil olmak üzere, ilan ve reklamı kendi adına yapan veya yaptıran gerçek veya tüzel kişilerin mükellef, ilan ve reklam işlerini mutat meslek olarak ifa edenlerin ise vergi sorumlusu oldukları ifade edilmiştir.

Kanun’un 16’ncı maddesi ise, vergiye tabi ilan ve reklamlarda, ilan ve reklam işinin mükellefçe yapılması halinde, ilan veya reklam işinin yapılmasından önce mükellef tarafından; ilan ve reklam işinin bu işi mutad meslek olarak ifa edenler tarafından yapılması halinde, ilan ve reklam işini yapanlarca ilan veya reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20’nci günü akşamına kadar verilecek beyanname üzerine, bu verginin tarh ve tahakkuk ettirileceği düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un “Çevre temizlik vergisi” başlıklı mükerrer 44’üncü maddesinde, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binaların çevre temizlik vergisine tabi olduğu, iş yeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait tahakkuk eden çevre temizlik vergisinin her yıl emlak vergisinin taksit sürelerinde ödeneceği ifade edilmiştir.

Diğer yandan 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun’un 2’nci maddesinde avukatlık büroları, serbest muhasebeci ve mali müşavirlik hizmeti veren işyerleri, tabipler, noterler, mimar ve mühendisler gibi bazı meslek grupları işyeri açma ve çalışma ruhsatı almaktan muaf tutulmuştur.

İş yerlerine çevre temizlik vergisi mükellefiyetleri, İdareye işyeri açma ve çalışma ruhsatı almak için başvuruda bulunulduğunda oluşturulmaktadır. Yukarıda bahsi geçen ve işyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerleri için ise, çevre temizlik vergisi ile ilan ve reklam vergisi mükellefiyeti, bu iş yerlerince bizzat başvurulan durumlar haricinde oluşturulamamaktadır.

Yapılan incelemede; Belediye sınırları içinde faaliyet gösteren 3572 sayılı Kanun’un 2’nci maddesi kapsamındaki bazı iş yerleri için ilan ve reklam vergisi ile çevre ve temizlik vergisi mükellefiyeti kurulmadığı; bu nedenle, belirtilen işyerlerinden söz konusu vergilerin tahsil edilemediği tespit edilmiştir.

Konunun daha da somut hale getirilebilmesi amacıyla Kadıköy Belediyesi sınırları içerisinde faaliyet gösteren ve İdareden ruhsat alma zorunluluğu bulunmayan iş yerleri üzerinden yapılan örnekleme çalışmasına ilişkin özet tablo aşağıda sunulmuştur:

Tablo 10: Belediyeden Ruhsat Alma Zorunluluğu Bulunmayan İş Yerlerine Ait İlan ve Reklam Vergisi Beyanname Sayıları

Tablo 11: Belediyeden Ruhsat Alma Zorunluluğu Bulunmayan İş Yerlerine Ait Çevre Temizlik Vergisi Beyanname Sayıları

Tablodan da görüleceği üzere işyeri açma ve çalışma ruhsatından muaf olan iş yerlerinin büyük bir kısmına ilan ve reklam vergisi ile çevre ve temizlik vergisi mükellefiyeti oluşturulmamıştır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, tabloda belirtilen faaliyet konusu ile iştigal edenlerin kullanmış olduğu levha alanlarının istisna kapsamında olduğu, bu kişi ve firmaların ticari adresleri ile ikamet adreslerinin aynı olması dolayısıyla herhangi bir tabela asmadıkları, bu nedenle ilan ve reklam vergisi beyannamelerinin bulunmadığı, 2464 sayılı Kanun’a göre büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan ana arterler üzerindeki ilan ve reklam vergisinin tahsilinde büyükşehir belediyesinin yetkili olduğu, belediyeler ile vergi dairelerinin entegre şekilde çalışmadıklarından gerekli sorgulamaların yapılamadığı,

pandemi dolayısıyla saha çalışmalarının gerçekleştirilemediği, ancak 01.02.2022 tarihinden itibaren bu çalışmalara başlanıldığı, yapılan tespitler sonucu gerçekleştirilecek tahakkuk ve tahsilatlar ile belediye gelirlerinde artış beklendiği ifade edilmiştir.

İdare tarafından ilan ve reklam vergisinin tahsili noktasında büyükşehir belediyeleri adres gösterilmiş olsa da, bulguda ana arter dışında kalan iş yerleri için örnek çalışma yapılmıştır. Diğer bir ifade ile ilçe belediyesinin yetki ve sorumluluk alanında kalan iş yerleri seçilmiştir. Dolayısıyla bu alanlarda kalan iş yerlerinin ilan ve reklam vergisinin takip ve tahsilinden ilçe belediyesi sorumludur. Ayrıca bu alanlarda kalan ve örnek çalışma yapılan 1013 işyerinden yalnızca 2’sinin ilan ve reklam vergisi beyannamesi vermiş olmasının, yalnızca bu vergiden istisna olmaları ile açıklanamayacağı, aksine İdarece yapılması gereken saha çalışmasının yeterli düzeyde olmaması dolayısıyla meydana geldiği değerlendirilmektedir. Keza İdare cevabında, saha çalışmalarına 01.02.2022 tarihinden itibaren başlanıldığının belirtilmiş olması, bu kanaati destekler niteliktedir.

Sonuç olarak, Belediyenin öz gelirlerinden olan söz konusu vergilerin tahakkuk ve tahsilat oranın yükseltilmesi ve vergi bilincinin oluşturulması adına gerekli çalışmaların yapılarak tarh ve tahakkukların mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir.