İdarenin yapım ve hizmet alımı ihalelerinin bazılarında, kontrollük hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla binek araç temin edilmesi şartı öngörülmüştür.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. …” temel ilkelerine yer verilmiştir.

Bu düzenlemeye göre idareler farklı istekliler tarafından sağlanabilecek ve aralarında doğal bağlantı olmayan mal alımı, hizmet alım ve yapım işlerini bir arada ihale edemeyecekleri gibi, yapılan işle veya alınan hizmetle ilgisi olmayan, farklı yöntemlerle piyasadan temin edilebilecek mal ve hizmet kalemlerini de ihale bünyesine katamazlar.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 49’uncu maddesinde;

“İdareler tarafından, ihale dokümanında ihale konusu işin yürütülmesi sırasında kontrol aracı, bilgisayar, telefon, faks v.b. araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceği yönünde düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. İhale konusu iş kapsamında yer almayan hususların yerine getirilmesi yükleniciden istenilemez. Ancak ihale konusu işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili olması, kullanım süre ve şekillerinin ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, ihale dokümanında araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılması mümkündür.” düzenlemesine yer verilmiştir.

Tebliğ’de yer alan düzenlemeden açıkça anlaşılacağı üzere, ihale dokümanlarında işin yürütülmesiyle doğrudan ilişkisi bulunmayan araç ve gereçlerin yüklenicilerden temin

edileceğine ilişkin düzenlemelere yer verilmesi mevzuata aykırıdır. Yapım veya Hizmet işlerinin mevzuata uygun olarak yerine getirilip getirilmediğinin idarece kontrol edilmesi, işin yürütümü ile doğrudan ilgili olmayıp, ayrı bir faaliyetin konusudur. Söz konusu kontrol işleri, İdarece yerine getirilmesi gereken ve yapım veya hizmeti işinin doğrudan unsuru olmayan işler olup, İdare bu kontrollük işlerini kendi personeli vasıtasıyla yahut danışmanlık hizmet alımları yoluyla yerine getirmek durumundadır. Yapım ve hizmet işinin doğrudan unsuru olan faaliyetler (yapı denetim görevlisinin çalışması için gerekli binalar gibi) ise, Yapım İşleri Genel Şartnamesi gereğince yüklenici tarafından yapılacak faaliyetlerdir.

İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; İdarenin yapım işi ve hizmet alımı ihalelerinin bir bölümünde kontrollük hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla binek araç temin edilmesi şartının koşulduğu ve bu usulün bir araç temin etme yöntemi olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.

Diğer bir ifade ile, yapım işi ve hizmet alımı ihalelerinde, iş sürecince yüklenicilerden kontrol aracı olarak çok sayıda binek araç temin edilmiştir. Binek araçlar, ihale dokümanlarında sürücülü veya sürücüsüz, çeşitli motor güçlerinde, yakıtı İdareden veya yükleniciden olacak şekilde tarif edilerek ihale şartı olarak eklenmiştir.

Söz konusu ihalelerde yer alan “kontrollük hizmeti için araç temini şartı” ihale mevzuatına uygun olmadığı gibi Taşıt Kanunu ve ikincil mevzuatına da uygun değildir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; yapılan uygulamanın Yapım İşleri Genel Şartnamesine, mevzuat hükümlerine, Kamu İhale Kurulu kararlarına uygun olduğu ifade edilmiştir.

Ancak, idarenin yapmış olduğu ihaleler kapsamında toplam kaç adet binek aracın işin kontrolü kapsamında kullanılmak üzere temin edildiği bilgisi belediyenin araç kayıt sistemlerinde bulunmamaktadır. Örneğin; kontrollük hizmetleri için kullanılan bir aracın hangi ihale ile temin edildiği bilgisi toplu bir şekilde veri olarak idare kayıtlarında tutulmamaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde Belediye bünyesinde bulgu konusu kapsamında çalıştırılan araç sayısı, bu araçları kimlerin kullandığı, söz konusu araçların hangi işlerin kontrolünde kullanıldığı, hangi tarihlerde kullanıldığı gibi bilgiler net olarak bulunmamaktadır. Bu bilgilerin, ihale şartnamelerinde de açıkça düzenlenmediği, istenilen araçların hangi tarihlerde, hangi sürelerle kimler tarafından kullanılacağının, işin durması durumunda araçların kimin kontrolünde kalmaya devam edeceği gibi bilgilerin belirtilmediği, işin süresi boyunca idareye tahsis edilmesinin istenerek, hizmet alım ihalesine konu edilmesini gerektirecek şekilde genelleştirildiği görülmektedir. Kontrol hizmetlerinde kullanılan söz konusu araçlara ilişkin sağlıklı veri kayıt sisteminin bulunmaması bilgi toplanmasını da güçleştirmiştir. Bu bakımdan

idare bünyesinde bulunan ve işlerin kontrolünde kullanılan binek araçların mevzuat veya şartname hükümlerine aykırı kullanımı veya şartname dışındaki veya özel işlerde kullanılıp kullanılmadığına ilişkin bir tespitte bulunma imkanı elde edilememiştir.

Ayrıca, idare cevabında, Yapım İşleri genel Şartnamesinin 16 ve 19’uncu maddelerinin binek araç istenilmesine imkan sağladığı iddia edilse de, söz konusu maddelerde, yüklenicinin kontrol teşkilatı ile ilgili yükümlülüklerine değinilmiş olup, söz konusu yükümlülükler arasında, kontrol teşkilatına sınırsız bir şekilde kullanılmak üzere binek araç tahsis edilebileceğine ilişkin bir düzenleme yer almamakta, yüklenicinin “işlerin yapılması için gerekli her türlü makine, araç ve yardımcı tesisleri hazırlamak”la mükellef olduğu belirtilmektedir. Diğer bir ifade ile, Şartname’nin 16’ncı maddesindeki düzenleme yüklenicinin bina ve/veya barakalarla ilgili görevi açısından gayet açık olmakla birlikte, 19’uncu maddesinde “işlerin yapılması için…” denilmiş, “işin denetimi veya kontrolü için..” şeklinde bir ifadeye yer verilmemiştir. Bu kapsamda, yükleniciye kontrol elemanlarının inşaat yerine getirilip götürülmesinin talep edilmesi mümkün olabilecekse de, kontrol teşkilatına 7 gün 24 saat araç tahsis edilip masraflarının yüklenici tarafından karşılanmasını talep etmek, idarenin yükümlüğünde olan işlerin kontrolü ile ilgili kamu hizmetinin bedelinin yükleniciye ödettirilmesi manasına geldiği gibi, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine de aykırılık oluşturacaktır. Zira anılan işler yapım veya hizmet alım işleri olup, yapım veya hizmetin kontrolüne ilişkin değildir. Bu şekildeki bir yaklaşım, yüklenicilerden, kontrol için gerekli personelin ücret ve diğer giderlerinin ödenmesini isteme gibi hatalı bir sonuca da götürebilecektir. İdareye tahsis edilmesi istenen araçlar, işlerin yapılması için gerekli araç ve makine kapsamında olmayıp, idarenin yükümlülüğünde olan yapılan işlerin kontrolü için gerekli araçlardır.

Öte yandan idare cevabında yer verilen KİK kararı, idari işlemin özel durumlarına göre değerlendirilip verilmiş tekil bir karar olup yargı denetimine açık olduğundan kesin bir kanıt olarak ileri sürülemeyeceği gibi, aksi yönde verilmiş (12.02.2007 tarih ve 2007/UH.Z-508 nolu karar gibi) onlarca karar da bulunmaktadır. İdare cevabında da yer alan Kamu İhale Genel Tebliği’nin, 49 uncu maddesinde aynen; “İdareler tarafından, ihale dokümanında ihale konusu işin yürütülmesi sırasında kontrol aracı, bilgisayar, telefon, faks v.b. araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceği yönünde düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. İhale konusu iş kapsamında yer almayan hususların yerine getirilmesi yükleniciden istenilemez. Ancak ihale konusu işin yürütülmesi ile doğrudan ilgili olması, kullanım süre ve şekillerinin ihale dokümanında belirtilmesi kaydıyla, ihale dokümanında araç, gereç ve malzemelerin yüklenici tarafından temin edileceğine ilişkin düzenleme yapılması

mümkündür” denilmiş olup, işin yürütülmesi için gerekliliğine vurgu yapılmış, kullanım süre ve şekillerinin dokümanda belirtilmesinin şart olduğu belirtilerek, dolaylı bir ifadeyle idareye veya kontrol teşkilatına sınırsız bir kullanım imkanı sağlayacak şekilde tahsisin istenmeyeceği belirtilmiştir.

Sonuç olarak, yapım ve hizmet alımı ihale dokümanlarına, araç temini ile ilgili düzenlemeler eklenerek araç ihtiyacının karşılanması yöntemine son verilerek, ihalelerde farklı yüklenicilerce temin edilmesi mutat olan ve doğrudan işin yerine getirilmesi için gerekli olmayan unsurlarla ilgili düzenlemeler yapılmaması gerekmektedir.