Belediyede çalışan personele yapılan sosyal denge ödemelerine ilişkin alınan Meclis kararının 2005 yılında alındığı, bu tarihten sonra her hangi bir meclis kararının alınmadığı ve sözleşmenin 23’üncü maddesinin Kanuna aykırı olduğu görülmüştür.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun Geçici 14'üncü maddesi, “Söz konusu sözleşmeleri 31/12/2015 tarihinden önce sona eren veya mevcut sözleşmeleri bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra karşılıklı olarak feshedilen kapsama dâhil idareler, sözleşmelerinin sona eriş veya fesih tarihini izleyen bir ay içinde sözleşmelerin sona erdiği veya feshedildiği tarih ile bu Kanunda öngörülen toplu sözleşme dönemi sonuna kadarki dönemle sınırlı olmak üzere üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri çerçevesinde sözleşme yapabilir.” ile “Mahalli İdarelerde Sözleşme imzalanması”

başlıklı 32'nci maddenin birinci fıkrasındaki, “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmünün birlikte değerlendirilmesinde, sözleşme sona erdiğinde belediye başkanı sosyal denge ödemesiyle ilgili yazıyı meclise sevk ederek meclise teklifte bulunmalı, meclis tarafından sosyal denge ödenmesiyle ilgili karar verilmesi halinde belediye başkanı da ilgili sendika ile sözleşme imzalamalıdır.

15.02.2005 gün ve 416 sayılı Meclis kararına istinaden ilk olarak 08.01.2010 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen arasında 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin 23’üncü maddesinde sosyal denge sözleşmesinin 01.01.2010 tarihinde başlayıp 31.12.2012 tarihinde sona ereceği belirtilmiştir. 02.01.2012 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol sözleşmesinin 23’üncü maddesi , “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2015 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2015 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenlenmiştir. 02.10.2015 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında 01.01.2010 Tarihinde Akdedilen ve 01.01.2010-31.12.2015 Tarihine Kadar Uzatılan Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol ile sözleşmenin 23’üncü maddesi, “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2017 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2017 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenlenmiştir. 04.12.2017

günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı- İsu Genel Müdürlüğü ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2017 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Süre Uzatımıyla İlgili Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol ile Sosyal Denge Sözleşmesinin 23’üncü maddesi, “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2019 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2019 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Belediye ile Sendika arasında imzalanan 04.12.2017 tarihli ek protokol ile sözleşmenin 31.12.2019 tarihinde sona ereceği belirtildiği halde, maddenin ikinci cümlesinde “Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder.” denilmiştir. 2005 yılında alınan 15.02.2015 gün ve 416 numaralı Meclis kararında, “… Sosyal Denge Sözleşmesi ile ilgili yasal mevzuat yukarıda belirtildiği şekilde olduğundan, Anayasanın 90’ıncı maddesi uyarınca onaylanarak iç hukukun parçası haline gelen uluslar arası sözleşmelere göre Sosyal Denge Sözleşmesi imzalanmasında, memurlardan deruhte-i mesuliyet ve taahhütname alınması koşuluyla yasal bir sakınca bulunmadığından kabulüne oyçokluğuyla ile karar verildi.” denilmiştir. Bu tarihten sonra başka bir meclis kararı alınmamıştır.

Sözleşmenin 23’üncü maddesinde yer alan “Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder.” ifadeye göre belirsiz ve sınırsız bir şekilde söz konusu sözleşme uygulanabilir ki, bu durum 4688 sayılı Kanun’un 32'nci maddesinin ikinci paragrafında yer alan sözleşmenin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı ve sözleşme süresinin hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemeyeceği hükmüne aykırılık oluşturur. Meclisin vereceği kararda hangi şartta ve ne kadar süre ile yetki verdiği belirlenmelidir.

Sosyal denge sözleşmesiyle ilgili Meclis kararı alınması, meclisin yetki verdiği şart ve sürenin belirtilmesi ile toplu sözleşmede de bu süreye uyulması ve sözleşmeye 4688 sayılı Kanuna aykırılık oluşturan hükümlerin konulmaması gerekir.

Kamu idaresi cevabında; "Belediyemiz ile Bem-Bir-Sen arasında 08.01.2010 tarihinde imzalanan sosyal denge sözleşmesinin ödenmesinin yasal dayanağı 4688 sayılı Kanunun geçici

14 maddesidir. Mevcut sözleşmenin yürürlük tarihi her ne kadar 31.12.2015 olarak belirtilse de 2016-2017 ve 2018-2019 dönemini kapsayan “Kamu Görevlilerinin Geneline Ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Ve Sosyal Haklara İlişkin Toplu Sözleşmenin 4. Bölümünün Yerel Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün 7. maddesi ile geçici 14. maddesinde belirtilen 31.12.2015 ifadesi 31.12.2019 olarak değiştirilmiştir. Bu hükme istinaden tarafımızca da sözleşmenin geçerlilik süresi 31.12.2019 olarak değiştirilmiştir. 31.12.2015 tarihinden sonra yapılan herhangi bir sosyal denge sözleşmesi bulunmamakta olup, mevcut sözleşmenin yürürlük süresi uzatılmıştır.

Denetçi bulgusunda meclis kararı alınması, sürenin sınırlanması istense de 4688 sayılı yasanın geçici 14. maddesine istinaden yapılan ödemeler için meclis kararı almaya gerek yoktur. Aynı maddenin son fıkrasında da “bu şekilde ödemeler kazanılmış hak sayılmaz” hükmü bulunmakta olup Belediye Başkanının takdiri ile herhangi bir süre sınırı olmadan sosyal denge sözleşmesi kaldırılabilir. Ayrıca aynı maddede bulunan 31.12.2019 ifadesi herhangi bir hukuki düzenleme ile değiştirilmediği takdirde mevcut sözleşmede kadük kalacaktır. Müteakiben 4688 sayılı yasanın 32. maddesi hükümleri gereği Belediye Başkanının ve Belediye Meclisinin uygun görmesi, maddede belirtilen şartların olması halinde Meclis Kararı ile yeni bir sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir." denilmiştir.

Sonuç olarak İdare cevabında sözleşmenin ilk imzalandığı tarih belirtilip, 4688 sayılı Kanunun geçici 14 maddesi ve 2016-2017 ve 2018-2019 dönemini kapsayan “Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin Toplu Sözleşme hükümlerine değinilmiş ve 4688 sayılı Yasanın geçici 14'üncü maddesine istinaden yapılan ödemeler için meclis kararı almaya gerek bulunmadığı ifade edilmiştir.

07.05.2010 gün ve 5982 sayılı Kanunun 12’inci maddesiyle Anayasanın 128’inci maddesinin ikinci paragrafının sonuna “Ancak, mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.” ibaresi eklenmiş ve bu hükmün gereği 4688 sayılı Kanunda değişiklikler yapılmıştır. Kanunda yer alan düzenlemelerin sonucu olarak mali ve sosyal haklarla ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

6289 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesiyle 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen Ek 15’inci maddesinde, “Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek

üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.”,

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun,

“Mahalli İdarelerde Sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde, “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.

Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”

Geçici 14’üncü maddesinde, “15/3/2012 tarihinden önce 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi kapsamındaki idareler ile ilgili sendikalar arasında toplu iş sözleşmesi, toplu sözleşme, sosyal denge sözleşmesi ve benzeri adlar altında imzalanan sözleşmelerin uygulanmasına, söz konusu sözleşmelerde öngörülen sürelerin sonuna kadar devam edilebilir. Anılan sözleşmelerin uygulanmasına devam edildiği dönem için 32 nci madde hükümleri çerçevesinde ayrıca sözleşme yapılamaz. Söz konusu sözleşmeleri 31/12/2015

tarihinden önce sona eren veya mevcut sözleşmeleri bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra karşılıklı olarak feshedilen kapsama dahil idareler, sözleşmelerinin sona eriş veya fesih tarihini izleyen bir ay içinde sözleşmelerin sona erdiği veya feshedildiği tarih ile bu Kanunda öngörülen toplu sözleşme dönemi sonuna kadarki dönemle sınırlı olmak üzere üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri çerçevesinde sözleşme yapabilir. Ancak 32 nci madde uyarınca toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarın, unvanlar itibarıyla ilgili personele söz konusu sözleşmeler uyarınca yapılmakta olan ortalama aylık ödemenin altında kalması halinde; üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri esas alınarak 31/12/2015 tarihine kadar uygulanabilecek sözleşmelerde bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte uygulanan sözleşme uyarınca unvanlar itibarıyla ilgili personele ödenen ortalama aylık tutar tavan olarak esas alınabilir. Bu şekilde yapılacak ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.

Konusu suç teşkil etmemek ve kesinleşmiş bir yargı kararına müstenit olmamak kaydıyla, 15/3/2012 tarihine kadar, memur temsilcileri ile toplu iş sözleşmesi akdederek veya başka bir tasarrufta bulunarak 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi kapsamındaki idarelerde çalışan kamu personeline her ne ad altında olursa olsun ek ödemede bulunmaları nedeniyle kamu görevlileri hakkında idari veya mali takibat ve yargılama yapılamaz, başlatılanlar işlemden kaldırılır.”

düzenlemeleri yapılmıştır.

6289 sayılı Kanun’un Bütçe Plan Komisyonunda yapılan görüşmede, bu madde ile ilgili olarak Bütçe Plan Komisyonu Raporunda, “Mahalli İdarelerle kamu görevlileri sendikaları arasında 15/3/2012 tarihinden önce imzalanan sözleşmelerin söz konusu sözleşmelerde öngörülen surelerin sonuna kadar uygulanmasına ve sözleşme surelerinin sona erdiği tarihten sonra ise söz konusu idarelerin 4688 sayılı Kanunda yer alan hükümler çerçevesinden sözleşme yapabilmelerine imkan sağlanması, ancak 31/12/2015 tarihine kadar uygulanabilecek sözleşmelerde, bir önceki sözleşmelerde öngörülen tutarların toplu sözleşmeyle belirlenen tutardan düşük kalması halinde bir önceki sözleşmedeki tutarların esas alınabilmesine olanak tanınması, ayrıca, konusu suç teşkil etmemek ve kesinleşmiş bir mahkeme kararına müstenit olmamak kaydıyla da 15/3/2012 tarihine kadar, yapılan sözleşmelerle mahalli idarelerde çalışan kamu personeline ilave ödemelerde bulunan kamu görevlileri hakkında idari veya mali takibat ve yargılamanın yapılmaması ve bu konuda başlatılan işlemlerin kaldırılması amacıyla 4688 sayılı Kanuna yeni bir geçici madde eklenmesini öngören bir düzenlemenin Tasarıya yeni

çerçeve 30 uncu madde olarak eklenmesi ve madde numaralarının buna göre teselsül ettirilmesi suretiyle,

kabul edilmiştir.” denilmiştir. 4688 sayılı Kanun’a Geçici 14’üncü madde olarak Bütçe Plan Komisyonunda 6289 sayılı Kanun’un 30’uncu maddesi olarak eklenen metin aynen kanunlaşmıştır.

KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNİN SOSYAL DENGE SÖZLEŞMESİ UYGULAMASI:

İlk olarak, 2005 yılında alınan 15.02.2015 gün ve 416 numaralı Meclis Kararı, “…Sosyal Denge Sözleşmesi ile ilgili yasal mevzuat yukarıda belirtildiği şekilde olduğundan, Anayasanın 90’ıncı maddesi uyarınca onaylanarak iç hukukun parçası haline gelen uluslararası sözleşmelere göre Sosyal Denge Sözleşmesi imzalanmasında, memurlardan deruhte-i mesuliyet ve taahhütname alınması koşuluyla yasal bir sakınca bulunmadığından kabulüne oyçokluğuyla ile karar verildi.” şeklinde karar alınmış, ikinci olarak 08.01.2010 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesi, üçüncü olarak 15.04.2010 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesine Ek Yapılmasına Dair Protokol, dördüncü olarak 13.10.2010 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Protokol, beşinci olarak 03.01.2011 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Protokol, altıncı olarak 02.01.2012 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010- 31.12.2012 Dönemine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol, yedinci olarak 24.02.2015 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem- Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2015 Dönemine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol, sekizinci olarak 02.10.2015 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında 01.01.2010 Tarihinde Akdedilen Ve 01.01.2010-31.12.2015 Tarihine Kadar Uzatılan Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol, dokuzuncu olarak 07.08.2017 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı- İsu Genel Müdürlüğü ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Yargı Kararlarına

İstinaden Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol, onuncu olarak 11.09.2017 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı- İsu Genel Müdürlüğü ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol ve onbirinci olarak 04.12.2017 günlü İdare Adına Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim KARAOSMANOĞLU tarafından imzalanan Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı- İsu Genel Müdürlüğü ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010- 31.12.2017 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Süre Uzatımıyla İlgili Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol imzalanmıştır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun Geçici 14'üncü maddesi ile “Mahalli İdarelerde Sözleşme imzalanması” başlıklı 32'nci maddenin birinci fıkrasındaki hükmün birlikte değerlendirilmesinde, sözleşme sona erdiğinde belediye başkanı sosyal denge ödemesiyle ilgili yazıyı meclise sevk ederek meclise teklifte bulunmalı, meclis tarafından sosyal denge ödenmesiyle ilgili karar verilmesi halinde belediye başkanı da ilgili sendika ile sözleşme imzalamalıdır.

15.02.2005 gün ve 416 sayılı Meclis kararına istinaden ilk olarak 08.01.2010 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen arasında 01.01.2010-31.12.2012 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesi imzalanmıştır. Sözleşmenin 23’üncü maddesinde sosyal denge sözleşmesinin 01.01.2010 tarihinde başlayıp 31.12.2012 tarihinde sona ereceği belirtilmiştir. 02.01.2012 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2012 Dönemine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol sözleşmesinin 23’üncü maddesi , “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2015 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2015 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenlenmiştir. 02.10.2015 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı ile Bem-Bir-Sen Arasında 01.01.2010 Tarihinde Akdedilen ve 01.01.2010-31.12.2015 Tarihine Kadar Uzatılan Sosyal Denge Sözleşmesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol ile sözleşmenin 23’üncü maddesi, “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2017 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2017 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE

ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenlenmiştir. 04.12.2017 günlü Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanlığı- İsu Genel Müdürlüğü ile Bem-Bir-Sen Arasında Akdedilen 01.01.2010-31.12.2017 Dönemlerine Ait Sosyal Denge Sözleşmesinde Süre Uzatımıyla İlgili Değişiklik Yapılmasına Dair Ek Protokol ile Sosyal Denge Sözleşmesinin 23’üncü maddesi, “Sosyal Denge Sözleşmesi 01.01.2010 tarihinde başlar, 31.12.2019 tarihinde sona erer. Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder. 2019 yılı sonuna kadar uzatılan sözleşmedeki miktarlara TÜİK’in açıkladığı TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre belirlenen oranda artış yapılır. Bu sözleşmenin bitim tarihinden itibaren bir ay önce sosyal denge sözleşmesi görüşmelerine başlanır.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Belediye ile Sendika arasında imzalanan 04.12.2017 tarihli ek protokol ile sözleşmenin 31.12.2019 tarihinde sona ereceği belirtildiği halde, maddenin ikinci cümlesinde “Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder.” denilmiştir. 2005 yılında alınan 15.02.2005 gün ve 416 numaralı Meclis kararında, “… Sosyal Denge Sözleşmesi ile ilgili yasal mevzuat yukarıda belirtildiği şekilde olduğundan, Anayasanın 90’ıncı maddesi uyarınca onaylanarak iç hukukun parçası haline gelen uluslar arası sözleşmelere göre Sosyal Denge Sözleşmesi imzalanmasında, memurlardan deruhte-i mesuliyet ve taahhütname alınması koşuluyla yasal bir sakınca bulunmadığından kabulüne oyçokluğuyla ile karar verildi.” denilmiştir. Bu tarihten sonra başka bir meclis kararı alınmamıştır.

Sözleşmenin 23’üncü maddesinde yer alan “Yeni bir sosyal denge sözleşmesi imzalanana kadar süresi sona eren bu sosyal denge sözleşmesindeki tüm maddeler kazanılmış hak olarak devam eder.” ifadeye göre belirsiz ve sınırsız bir şekilde söz konusu sözleşme uygulanabilir ki, bu durum 4688 sayılı Kanun’un 32'nci maddesinin ikinci paragrafında yer alan sözleşmenin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı ve sözleşme süresinin hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemeyeceği hükmüne aykırılık oluşturur. Meclisin vereceği kararda hangi şartta ve ne kadar süre ile yetki verdiği belirlenmelidir.

Sosyal denge sözleşmesiyle ilgili Meclis kararı alınması, meclisin yetki verdiği şart ve sürenin belirtilmesi ile toplu sözleşmede de bu süreye uyulması ve sözleşmeye 4688 sayılı Kanuna aykırılık oluşturan hükümlerin konulmaması gerekir.

İdarenin cevabına göre 4688 sayılı Kanun’un 32'nci maddesinin ikinci paragrafında yer alan sözleşmenin toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanacağı ve sözleşme süresinin hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemeyeceği hükmünün uygulanması mümkün olmayacaktır. Bu durumun Kanun karşısında geçerliliği bulunmamaktadır. Cevapta ifade edildiği gibi Hakem Heyeti kararı sözleşmenin süresini uzattı ise bu durumda hiçbir işlem yapmaya (ek sözleşme, protokol vb.) gerek bulunmamaktadır. Çünkü mevcut sözleşme otomatik olarak uygulanır. Yeni sözleşme imzalamak ile var olan sözleşmeye atıf yapan bir madde arasında ihtiva ettiği hükümler açısından fark bulunmamaktadır.

4688 sayılı Kanun’un Geçici 14’üncü maddesi 32’nci maddedeki ölçütleri dikkate almadan sözleşme yapma ve ortalama tavanı esas alma hakkı vermektedir. 4688 sayılı Kanun’un geçici 14’üncü maddesiyle, 15.03.2012 tarihinden önce imzalanan sözleşmelerin uygulanmasına sözleşme sürelerinin sonuna kadar devam edilebileceği, sözleşmeleri 31.12.2015 tarihinden önce sona eren veya karşılıklı fesih edilen sözleşmelerin sona erme veya fesih tarihinden itibaren 32’nci maddenin üçüncü fıkrasında yer alan; a) ilgili mahalli idarenin vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, b) ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması, c) gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu aşması ölçütleri aranmaksızın sözleşme yapılabilme imkânı getirilmiştir. 2016 ve 2017 yılında geçerli Toplu Sözleşme ile “31.12.2015” tarihi “31.12.2017” olarak değiştirilmiştir. Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2018 ve 2018 Yıllarını Kapsayan 4’üncü Dönem Toplu Sözleşmenin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme başlıklı Dördüncü Bölümünün “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 7’nci maddesinde, “4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2019” şeklinde uygulanır.” denilerek tarihle ilgili yeni belirleme yapılmıştır.

Maddenin son cümlesindeki, “Ancak 32 nci madde uyarınca toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarın, unvanlar itibarıyla ilgili personele söz konusu sözleşmeler uyarınca yapılmakta olan ortalama aylık ödemenin altında kalması halinde; üçüncü fıkra hükümleri dikkate alınmaksızın 32 nci madde hükümleri esas alınarak 31/12/2015 tarihine kadar uygulanabilecek sözleşmelerde bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte uygulanan sözleşme uyarınca unvanlar itibarıyla ilgili personele ödenen ortalama aylık tutar tavan olarak esas alınabilir. Bu şekilde yapılacak ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.” ifadesinin açıklığa

kavuşturulması gerekir. Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte var olan sözleşmede (15.03.2012 tarihindeki tutarlar) personele ortalama aylık 1.500TL ödenmesi öngörülmesi durumunda bu kişilere tavan uygulaması yapılmayacak, tavan tutar 1.500TL’ye ulaşana kadar bu tutar ödenecektir. Ancak sözleşme sona erip yeni bir sözleşme yapıldığında sadece üç ölçüte dikkat edilmeden toplu sözleşme yapılmalı, ancak tavan uygulamasına uyulmalıdır.

4688 sayılı Kanun’un Geçici 14’üncü maddesinde yer alan 31.12.2015 tarihinin 2018 ve 2019 yılında geçerli Toplu Sözleşme ile uzatılması sözleşmenin uzatılması değil, tavan uygulamasının uzatılmasıdır. Toplu sözleşmedeki bu hüküm Belediyeler ile sendikalar arasında imzalanan sözleşmenin süresini uzatmamıştır. Sözleşme süresi tarafların iradesiyle oluşan ancak Kanunda belirlenen ölçütlere uyularak yapıldığından dolayı süre ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır.

Sürenin uzatılmasına dair yapılan Belediye ile sendika arasında imzalanan ek protokollerin hepsi ayrı bir sözleşme mahiyetindedir.

Ek protokoller ile sözleşmenin 23’üncü maddesini değiştirmek suretiyle yapılan tarih uzatımı ve 2010 yılı sözleşmesi ile verilen sosyal denge ödemelerinin yıllar itibariyle katsayılarla güncellenmesi ile yapılan sosyal denge ödemesi uygulamasıyla 4688 sayılı Kanun’un Geçici 14’üncü maddesinde yer alan ortalama tavan uygulanması mümkün olmayacaktır.

Belediyede çalışan personele yapılan sosyal denge ödemelerine ilişkin olarak 2005 yılında Meclis kararının alındığı ve bu tarihten sonra her hangi bir meclis kararının olmadığı, böylece meclisin bilgi ve iradesi dışında işlem tesis edildiği, sözleşmenin 23’üncü maddesinin ise Kanuna aykırı olduğu görülmektedir. Diğer belediyelerde de bu şekilde olan sosyal denge ödemelerinde olan aykırılıklar önceki yıl Denetim raporlarında yer almıştır.

Yapılan bu açıklamalara göre sosyal denge sözleşmesiyle ilgili Meclis kararı alınması, meclisin yetki verdiği şart ve sürenin belirtilmesi ile toplu sözleşmede de bu süreye uyulması ve sözleşmede 4688 sayılı Kanuna aykırılık oluşturan hükümlerin bulunmaması sağlanmalıdır.