Samsun Büyükşehir Belediyesi 2020 yılı mali tablolar ve eklerinin incelenmesinde; muhasebe sisteminde kayıtlı bazı duran varlıklar için amortisman ayrılmadığı ve bazı duran varlıkların birikmiş amortismanlarının kayıtlı tutardan fazla olduğu görülmüştür.

A-Muhasebe Sisteminde Kayıtlı Bazı Duran Varlıklar İçin Amortisman Ayrılmaması

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 25-Maddi Duran Varlıklar Hesap Grubuna ilişkin işlemleri açıklayan 187’nci maddesinde; kapsama dahil kamu idarelerinin muhasebe sistemine dahil edilen maddi duran varlıklarının amortismanlarına ilişkin süre, yöntem ve oranları ile ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen esas ve usullerin uygulanacağı ifade edilmiştir. Bu çerçevede Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından 47 sıra no’lu Amortisman ve Tükenme Payları Genel Tebliği yayımlanmıştır. Anılan tebliğin 4’ncü maddesine göre, amortisman ve tükenme payına tabi tutulan varlıkların değerleri maliyet bedelidir. Maliyet bedeli ise, bir varlığın satın alınması, üretilmesi veya değerinin artırılması için yapılan harcamalar veya verilen kıymetlerin toplamıdır. Aynı Tebliğin 5’nci maddesinde; duran varlıklar için amortisman ve tükenme payı ayrılmasında normal amortisman yöntemi uygulanacağı ve varlığın yararlanma süresine göre Genelge Ek-1’de yer alan Amortisman ve Tükenme Payı Süre ve Oranları Listesinde belirlenen oranlarda her yıl eşit olarak ayrılacağı belirtilmiştir.

Bilindiği üzere, muhasebe uygulamalarında amortisman ayırma işleminin amacı, varlığın maliyetinin ondan yararlanılan döneme dağıtılması ve bilançoda varlığın net değeriyle gösterilmesidir. Nitekim 03.12.2014 tarihli ve 2014/7052 no’lu Bakanlar Kurulu Kararı ile çıkarılan Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nde bu durum açıkça ifade edilmiştir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde de varlığın ilk defa amortisman hesaplanmasına esas alınacak değerinin kayıtlı değeri olduğu düzenlenmiştir.

31.12.2020 tarihi itibariyle İdare muhasebe sisteminde, tabloda gösterildiği üzere toplam kayıtlı tutarı 97.581.944,00 TL olan ve amortismana tabi olan bazı varlıklar için amortisman ayrılmadığı tespit edilmiştir.

Duran varlıkların amortisman tutarlarının yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabı’nda gerçeği yansıtacak şekilde izlenmesi uygun olacaktır.

Tablo 10: Muhasebe Sisteminde Kayıtlı Olup Amortisman Ayrılmayan Duran Varlıklar

B- Bazı Duran Varlıkların Birikmiş Amortismanlarının Kayıtlı Tutardan Fazla Olması

Amortisman işlemlerine ilişkin yukarıda açıklanan mevzuat hükümlerine göre; duran varlıklar için amortisman ve tükenme payı ayrılmasında normal amortisman yönteminin uygulanması ve varlığın yararlanma süresine göre tükenme payı her yıl eşit olarak ayrılması gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Samsun Büyükşehir Belediyesinin tükenme payı ayırma işlemlerinin söz konusu amortismana ilişkin düzenlemelere uygun yapılmadığı belirlenmiştir.

31.12.2020 tarihi itibariyle İdare muhasebe sisteminde aşağıdaki tabloda hesap bazında gösterildiği üzere, bazı duran varlıklar için ayrılmış amortisman tutarlarının varlık tutarının değerinden 43.908.566,42 TL fazla olduğu tespit edilmiştir.

Duran varlıkların amortisman tutarlarının yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine uygun olarak varlığın kayıtlı değerini aşmayacak şekilde muhasebeleştirilmesi ve 257-Birikmiş Amortismanlar Hesabı’nda gerçeği yansıtacak şekilde izlenmesi uygun olacaktır.

Tablo 11: Birikmiş Amortisman Tutarı, Kayıtlı Değerinden Fazla Olan Duran Varlık Kalemleri