İdare tarafından 775 sayılı Gecekondu Kanunu kapsamındaki dar gelirli, konutsuz vatandaşlar ile gecekondu bölgelerinin tasfiyesi ve ıslahı sebebiyle açıkta kalacakların konut ihtiyacını karşılamak amacıyla ayrılan birçok konutun boş tutulduğu ve boş tutulan konutların aidat ve diğer ortak giderlerinin Belediye bütçesinden karşılandığı görülmüştür.

775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun “Arsa tahsisi şart ve şekilleri” başlıklı 25’inci maddesinde;

“7 nci madde gereğince tesbit olunan önleme bölgelerindeki arsalar, öncelikle gecekonduların ıslahı ve tasfiyesi sebepleriyle açıkta kalacaklara ve diğer konutsuz vatandaşlara verilir.

Bu arsalardan, ıslah ve tasfiye bölgelerinde bulunan diğer yapı sahiplerinden yapısının tasfiyesini istiyenler de faydalanabilirler.

Her ne sebeple olursa olsun, bu kanun hükümlerince arsa tahsis edilecek kimselerin, yoksul veya dar gelirli olması, kendisinin veya eşinin veya ergin olmıyan çocuğunun herhangi bir belediye sınırı içinde ev yapmaya müsait arsaya veya her hangi bir yerde bir ev veya apartmanın ayrı bir dairesine karşılık olan payına sahip bulunmaması şarttır.

Kimlerin yoksul ve dar gelirli sayılacağı, kendisine arsa tahsis edileceklerin öncelik sırası ve yukarda sözü geçen diğer hususların esasları yönetmelikte belirtilir.” denilmektedir.

Gecekondu Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nin “Şahıslara yapılacak yardımlar ve yardımların genel şartları” başlıklı 5’inci maddesinde, 775 sayılı Kanun uyarınca şahıslara yapılacak yardımlar arsa tahsisi, kredi tahsisi, ayni yardım, teknik yardım ve diğer kolaylıklar ile konut yardımı olarak sayılmıştır. Bu yardımlardan faydalanacak kimselerin Yönetmelik’in aynı maddesinde yazılı diğer şartları taşımaları da gerekmektedir.

Mezkûr Yönetmelik’in “Yoksul veya dar gelirli olmak” üst başlıklı “Arsa, kredi, kiralık ve mülk konutların tahsisinde puanlama” başlıklı 7’nci maddesinde de, genel olarak bir ailenin yoksul veya dar gelirli sayılabilmesi için toplam aile gelirinin, Toplu Konut İdaresi Başkanlığının ailelerin yaşama ve geçim şartlarını, memur maaşlarındaki katsayı ve asgari ücret artışlarını dikkate alarak belirlediği limitlerin altında olması gerektiği ifade edilmiştir.

Arsa, kredi, kiralık ve mülk konutların dağıtımında puanlama sistemini gösterir tablo Toplu Konut İdaresi Başkanlığının 27.01.2021 tarihli ve 11517 sayılı başkanlık oluru ile belirlenmiştir.

Mezkur mevzuat hükümlerinden; Belediyenin 775 sayılı Kanun’da yazılı görevlerini yerine getirmek için ayırdığı konutlarını, gecekonduların ıslah veya tasfiyesi sebebiyle açıkta kalacak kiracı veya ev sahiplerine, ıslah bölgesinde bulunan yapı sahiplerinden yapısının tasfiyesini isteyenlere, dar gelirli vatandaşlardan konutsuz olanlara tahsis edebileceği anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemede, 2011 ile 2021 yılları arasında gecekondusu tasfiye edilen hak sahipleri ile dar gelirli konutsuz vatandaşlara toplam 1.202 adet konut tahsis edildiği ve 31.12.2021 tarihi itibariyle söz konusu hak sahiplerinin kendilerine tahsis edilen konutlarında ikamet etmeye devam ettikleri görülmüştür.

Bununla birlikte, ayrıntısına aşağıdaki tabloda yer verilen İstanbul’un çeşitli ilçelerinde bulunan ve İdarenin aynı amaç için ayırdığı konutların bir kısmı boş tutulmuş ve boş tutulan söz konusu konutlar için 2021 yılı içerisinde aidat ve ortak giderler karşılığı olarak toplam 743.890,12 TL gider için İdare bütçesinden ödeme yapılmıştır.

Tablo 17: İstanbul’un Çeşitli İlçelerinde Bulunan ve Belediyenin Aynı Amaç İçin Ayırdığı Konutları Gösterir Tablo

31.12.2021 tarihi itibariyle İdare tarafından 775 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmek üzere boş tutulan konut sayısı toplam 986 adettir.

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu, yapılan harcamaların mali mevzuata uygun olması ile birlikte kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını da önceleyen bir sistematiğe sahiptir.

Bu kapsamda Kanun’un 8’inci maddesinde; hesap verme sorumluluğu anlamında, her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu oldukları ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları ifade edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından;

Boş konutların Kat Mülkiyet Kanunu gereğince ortak gider ve aidat ödemelerinin site ve apartman yönetimlerine yapıldığı,

Kağıthane İlçesinde bulunan 202 adet taşınmaz üzerinde bulunan gecekonduların tasfiye ve tahsis işlemleri için yetki talebi başvurusunda bulunulduğu, 14.07.2021 tarih ve 646 no.lu karar ile tasfiye ve tahsis işlemlerinin Mesken Müdürlüğünce tek elden yürütülmesi için yetki alındığı, tasfiye süreçleri için Kağıthane Belediyesinin meclis kararına istinaden enkaz bedelleri ve tasfiye giderlerinin İdarenin gece kondu fonuna yatırılmasına devam edileceği,

Ayrıca Pendik İlçesinde yapılacak tasfiye ve tahsis işlemleri ile ilgili 16.02.2022 tarih ve 177 no.lu karar ile Mesken Müdürlüğünce tek elden yürütülmesi için Meclis tarafından yetki verildiği,

Belediye Meclisinin 14.07.2021 tarihli ve 646 sayılı kararı ile 16.02.2022 tarihli ve 177 sayılı kararına istinaden gecekondu tasfiye işlemi yapılacak hak sahiplerine bahse konu boş konutların tahsisine yönelik gerekli işlemlerin devam ettiği, ancak dar gelirlilikten dolayı konut tahsis işlemlerinin yapılamadığı ifade edilmiştir.

İdarenin bulguya vermiş olduğu cevaptan boş tutulan konutların gelecekte yapılacak gecekondu tasfiye işlemlerinde kullanılmak üzere ihtiyaten boş tutulduğu, tahsise ilişkin süreçlerin devam ettiği ve bu sebeple dar gelirlilikten dolayı konut tahsisi yapılmayacağı anlaşılmaktadır.

Bulgu konusu yapılan husus, söz konusu konutların dar gelirli vatandaşlara tahsis edilmesi değil, boş tutulan konutların 775 sayılı Kanun’un amacı doğrultusunda kullanılmasının sağlanarak kaynakların atıl tutulmasının önüne geçilmesi hususudur.

Netice olarak; 986 adet konutun boş tutulması ve boş tutulan bu konutların aidat ve ortak giderlerinin İdare bütçesinden karşılanmasında kamu yararı bulunmadığı gibi, söz konusu durum kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını da engellemektedir.