Karar Künyesi
Karşıyaka Belediyesi sorumluluğunda olan pazar yerlerinde bazı alanların mevzuata aykırı şekilde tahsis edildiği; üreticilere ayrılması gereken %20’lik asgari alan şartının yeterince dikkate alınmadığı ve pazar satış yeri niteliğinde olmayan yerlerin kiralamalarının yapılmadığı tespit edilmiştir.
Semt ve üretici pazarlarını modern bir yapıya kavuşturmak, bu yerlerde sebze ve
meyveler ile belediyece müsaade edilen diğer gıda ve ihtiyaç maddelerinin ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını temin etmek, tüketicilerin hak ve menfaatlerini korumak ve üreticiler ile pazarcıların faaliyetlerini düzenlemek amacı ile 12.07.2012 tarihinden itibaren Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik’in “Pazar yerlerinde tahsis ve sınırlı ayni hak tesisi işlemi” başlıklı 13’üncü maddesinde tahsis işlem süreci detaylı olarak açıklanmış ve tahsis işleminin, belediyece en az bir yerel gazetede ilan edilmek, en az yedi iş günü belediye ilan panosunda asılı kalmak ve belediyenin resmi internet sayfasında yayımlanmak suretiyle duyurulacağı, ayrıca bu hususun, üyelerine duyurmak üzere ilgili meslek kuruluşuna da bildirileceği belirtilmiştir. İlan sonrası alınan başvurulardan Yönetmelik’te aranan şartları taşıdığı anlaşılan müracaat sahipleri arasında yapılacak kura yöntemi ile tahsis işleminin yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Aynı Yönetmelik’in 8’inci maddesi ile “Satış yerlerinin işletilmesi” başlıklı 11’inci maddesinde, semt pazarlarında toplam satış yeri sayısının en az yüzde yirmisinin özel satış yeri olarak üreticilere ayrılacağı ifade edilmiştir.
Karşıyaka Belediyesi pazar yerlerine ilişkin iş ve işlemler üzerinde yapılan inceleme neticesinde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
Bazı Pazar Yerlerinin Hatalı Tahsis Edilmesi
Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği 12.07.2012 tarihinden bu yana, pazar yerlerinin 87 âdedinin Yönetmelik’te belirtilen şekilde ilan ve kura yöntemi ile tahsis edilmeyerek doğrudan ilgili Müdür, Başkan Yardımcısı, Belediye Başkanı gibi kamu görevlileri tarafından hukuka aykırı olarak tahsis edildiği anlaşılmıştır.
Bu tahsislerden 73 adet tahsisin pazar yerlerinin bağlı bulunduğu müdür (Zabıta Müdürlüğü veya Tesisler Müdürlüğü), 4 adet tahsisin o tarihte görevli Belediye Başkan Yardımcısı, 10 adet tahsisin ise ilgili Belediye Başkanı tarafından “Olur” marifetiyle verildiği tespit edilmiştir.
Yönetmelik’e aykırı olan bu tahsis işlemlerini yapan görevliler hakkında bu güne kadar hukuki bir işlem yapılmadığı gibi haksız tahsislerden dolayı da herhangi bir tahsis iptali ve düzeltici idari işlemin de yapılmadığı tespit edilmiştir.
Semt Pazarlarında, Toplam Satış Yeri Sayısının En Az Yüzde Yirmisinin Üretici Satış Yeri Olarak Ayrılmaması
Yönetmelik’in 11’inci maddesi gereğince, semt pazarlarında, toplam satış yeri sayısının en az %20’sinin üretici satış yeri olarak ayrılması gerekmektedir.
Üreticilerle tüketicileri aracısız buluşturmanın her iki tarafa da getireceği faydalar birlikte değerlendirildiğinde, bu asgari limitin kamu yararı düşünülerek getirildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle, belediyelerin de üreticilere yönelik bu hakkı gözetecek şekilde Yönetmelik’e uygun olarak işlem yapması gerekmektedir.
Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği 12.07.2012 tarihinden sonra açılan Zübeyde Hanım Pazarı’nda üreticiler için bu orana uygun yer ayrıldığı, ancak 2022 sonu itibari ile bu alanda yer tahsis edilen pazarcıların büyük çoğunluğunun üretici niteliğini kaybettiği ve Çiftçi Kayıt Sistemi içerisinde yer almadığı anlaşılmıştır. Halen üretici vasfında sadece 6 adet satış yeri faaliyet göstermektedir.
Yönetmelik’in yürürlüğe girdiği 12.07.2012 tarihinden önce açılan pazar yerlerinde ise 11’inci madde hükmü fiilen pazarlarda yer olmaması nedeni ile uygulanamamıştır. Bu pazar yerlerinde, boşalan satış yerlerinin yeniden tahsisinde üreticilere öncelik verilmesi yolu ile madde hükmünün yerine getirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Pazar Yerlerinde Satış Yerleri Dışında Sabit Yer İşgali ile Gelir Getirici Faaliyet Yürüten Satıcılara Kiralama Yapılmaması
Pazar yerlerinde gerek pazarcıların, gerekse pazardan yararlanan kişilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamalarını temin amacıyla simitçi, gözlemeci, çay ocağı gibi alanların işgal edildiği anlaşılmıştır. Bu gibi yerler Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik hükümleri dışında kalan yerler olması nedeni ile pazar satış yeri olarak değerlendirilip tahsis yapılması hukuki değildir. Gelir getirici bu yerlerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak kiraya verilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, Karşıyaka Belediyesi sınırları içerisinde faaliyet gösteren tüm pazar yerlerinde, Pazar Yerleri Hakkında Yönetmelik’in hüküm altına aldığı hususlara hassasiyetle uyulması gerektiği değerlendirilmektedir.