Ticari hatlı araçlardan vize ve uygunluk belgesi ücretlerinin bir kısmının tahsil edilmediği görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediye Gelirleri” başlıklı 59’uncu maddesinde; belediye meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler ve diğer gelirler belediyenin gelirleri arasında sayılmıştır. Aynı zamanda 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir belediyesinin gelirleri” başlıklı 23’ncü maddesinin (m) bendinde, yapılacak hizmetler karşılığı alınacak ücretler de belediye gelirleri arasında sayılmıştır.

15.09.2015 tarihinde Erzurum Büyükşehir Belediye Meclisi’nin onayı ile yürürlüğe giren “Erzurum Büyükşehir Belediyesi Ticari Hatlı Minibüslerin (M Plaka) Çalışma Yönetmeliği” nde ticari hatlar için vize ücreti ve uygunluk belgesi ücreti belirlenmiştir.

İlgili Yönetmeliğin “Alım, Satım ve Devir” başlıklı 5’nci maddesinde; M Plakalı hatlı minibüs sahiplerinin her yıl Belediye Meclisince kabul edilen yıllık vize ücretlerini Ocak, Şubat ve Mart ayları sonuna kadar 3 eşit taksitte ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Yönetmelik’in 8’nci maddesinin (a) bendinde gerekli şartları taşıyan minibüsler için her yıl uygunluk belgesi düzenleneceği; (b) bendinde ise, ticari araç uygunluk kontrol ücretinin Belediye Meclis kararı ile belirleneceği ifade edilmiştir.

Anılan düzenlemelere uygun olarak; çeşitli sınıflandırmalarla, ticari araçlara ilişkin vize ve uygunluk belgeleri ücretleri, Erzurum Büyükşehir Belediyesi 2023 mali yılı gelir tarifelerinde gösterilmiştir.

Yapılan incelemede idarenin;

• Öğrenci ve personel taşımacılığı hizmeti veren (S plaka) 545 adet aracın; uygunluk belgesinden doğan toplam 50.410,00 TL alacağının olduğu,

• Merkez ilçelerde yolcu taşımacılığı yapan (M plaka) 95 adet aracın; uygunluk belgesinden doğan toplam 1.940,00 TL; vize belgesinden doğan ise toplam 7.000,00 TL alacağının olduğu,

• Merkez ilçelerinde ticari taksi olarak çalışan (TT plaka) 647 adet aracın; uygunluk belgesinden doğan toplam 54.505,00 TL alacağının olduğu,

• Taşra ilçelerinde ticari taksi olarak çalışan (T plaka) 174 adet aracın; vize belgesinden doğan toplam 17.950,00 TL alacağının olduğu,

• İlçe-şehir arası özel halk otobüsü (BB plaka) olarak çalışan 48 adet aracın; uygunluk belgesinden toplam 3.510,00 TL; vize belgesinden doğan toplam 4.680,00 TL alacağının olduğu,

• İlçe içinde görev yapan (J plaka) 4 adet minibüsün; uygunluk belgesinden doğan toplam 160,00 TL; vize belgesinden doğan toplam 300,00 TL alacağının olduğu,

• İlçe-mahalle arası çalışan (K plaka) 25 adet aracın; uygunluk belgesinden toplam 2.250,00 TL; vize belgesinden toplam 2.450,00 TL alacağının olduğu ve bu tutarların 31.12.2023 tarihi itibarıyla tahsil edilmediği tespit edilmiştir.

Bu alacakların mevcudiyeti aynı zamanda plaka sahipleri tarafından mevzuat gereği zorunlu olarak temin edilmesi gereken araç uygunluk belgesi ile belli dönemlerde yapılması zorunlu olan vize işlemlerinin yapılmadığını göstermektedir. Zira idare tarafından alacaklar tahsil edilmeden ilgili belgeler düzenlenmemektedir.

Kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta özetle; ticari araç işleticilerden yasal ücretler tahsil edilmeden işlem yapılmadığı, toplama oranla düşük bir tutar olan bu bedellerin tahsilatını sağlamak adına gerekli çalışmaların yapıldığı ancak daha çok ekonomik sebeplerle tahsilatta güçlük yaşandığı, tahsil edilemeyen kısım için ise gerekli çalışmaların devam ettiği ifade edilmiştir.

Kentiçi toplu taşıma hizmetleri belediyelerin yerine getirmekle görevli ve yetkili bulundukları en önemli alanlardan biridir. Hizmetten yararlanan tüm bireylere, toplu taşıma hizmetinin güvenli ve sağlıklı olarak ulaşabilecekleri şekilde sunulması gerekmektedir. Bunu sağlamanın en önemli yollarından biri de bu taşıtların mevzuat gereği almak zorunda oldukları araç uygunluk belgeleridir. Zira araç uygunluk belgesi; toplu taşıma araçlarının Yönetmelikte belirlenen standartlara uygunluğunu kanıtlamak adına Belediye tarafından düzenlenen belgedir.

Bulgu metninde de belirtildiği üzere bu alacakların mevcudiyeti plaka sahipleri tarafından mevzuat gereği zorunlu olarak temin edilmesi gereken araç uygunluk belgesi ile belli dönemlerde yapılması zorunlu olan vize işlemlerinin yerine getirilmediğini göstermektedir.

Dolayısıyla idarenin ‘bu tutarların toplam içinde düşük olduğu’ savunması yaparak yalnızca tutar bazında değerlendirmesi yukarıda bahsedilen sebepler gözönüne alındığında bulgu konusu edilen hususun ruhuna uygun olmayacaktır.

Sonuç olarak bu belgelerin alınmadan şehir içi toplu ulaşım hizmeti verilmesinin ortaya çıkarabileceği riskler göz önüne alındığında İdarece gerekli hassasiyetin gösterilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalara uygun olarak, idare tarafından bu araçlardan mevzuatın öngördüğü ücretlerin tahsil edilmesi ve böylece araç uygunluk belgesi ile vize işlemlerine ilişkin olarak mevzuatla tanımlanan yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir.