İdarenin bütçe İçi İşletmesinin ticari işlerine ilişkin gelir ve giderleri özel hesapta muhasebeleştirilip takip edilmesi gerekirken Belediye hesapları içinde muhasebeleştirildiği görülmüştür.

İdarenin, Belediye Meclisinin 02.07.2010 tarihli ve 2010/52 sayılı Kararı ile “Susurluk Belediyesi Tanzim Satış, Yakacak, Gıda Ticari İşletmesi” adıyla kurulmuş bütçe içi iktisadi işletmesi bulunmaktadır. İşletmenin faaliyet alanında, Belediyeye ait 3 adet düğün salonu, 1 adet Garaj Dinlenme Tesisi, 1 adet Ayran Evi Dinlenme Tesisi, 1 adet Halk Ekmek Fırını, 2 adet çay bahçesi ve 1 adet yüzme havuzu ve fitness salonu bulunmaktadır.

08.03.2011 tarihli ve 27868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği”nin 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, “Mahalli idarenin muhasebe hizmetlerini yürüten muhasebe yetkilisi işletmenin de muhasebe yetkilisidir. İşletmenin hesabı, muhasebe yetkilisi tarafından, mahalli idare kesin hesabına dahil edilerek ilgili mercilere verilir.” denilirken; 8’inci maddesinin ilk beş fıkrası;

“(1) Bütçe içinde kurumsal sınıflandırmada; işletme mahalli idare teşkilat şemasında ana hizmet birimi olarak yer alıyorsa kendi kodunda, herhangi bir hizmet birimi içinde yer alıyorsa o hizmet birimi altında kodlanır.

1. İşletme adına ayrılan ödenekler, fonksiyonel sınıflandırılmada ekonomik işler ve hizmetler kodunda gösterilir.

2. İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan personel giderleri, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderleri ile transferleri mahalli idare bütçesinden yapılır.

3. İşletme ödeneğinin iktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanılacak kısmı ise ekonomik sınıflandırmada borç verme kodunda gösterilir. Bu ödenek işletme adına açılmış bir özel hesaba aktarılmak suretiyle kullanılır.

4. İşletme ödeneğinden kullanılmayan kısmı yıl sonunda iptal edilir. İşletme faaliyetlerinden sağlanan gelir fazlası veya kâr mahalli idare bütçesine gelir kaydedilir.” şeklinde kurallaştırılmıştır.

   Bu kurallara göre, Bütçe İçi İşletmenin;

   1. Hesabı, muhasebe yetkilisi tarafından Susurluk Belediyesi muhasebesinden ayrı olarak tutulacak ve ilgili mercilere Susurluk Belediyesi kesin hesabına dahil edilerek verilecek;

   2. Belediye bütçesinin kurumsal sınıflandırmasında, bağlı olduğu İşletme ve İştirakler Müdürlüğü altında kodlanacak;

   3. İktisadi ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan personel giderleri, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderleri ile transferleri için ayrılan ödenekler, fonksiyonel sınıflandırmada ekonomik işler ve hizmetler kodunda gösterilecek ve bunlara ilişkin giderleri Susurluk Belediyesi bütçesinden yapılacak;

   4. İktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanacağı kısmı ise Susurluk Belediyesi bütçesinin ekonomik sınıflandırmasında “Borç Verme” kodunda gösterilecek; bu ödenek İşletme adına açılmış bir özel hesaba aktarılacak ve İşletmenin iktisadi ve ticari işlerinde bu özel hesaptaki ödenek kullanılacak;

   5. Özel hesaptaki ödeneğinden kullanılmayan kısmı yıl sonunda iptal edilecek ve İşletme faaliyetlerinden elde edilen gelir fazlası veya kâr ise Belediye bütçesine gelir kaydedilecektir.

Böylece; Bütçe İçi İşletmenin sabit maliyetleri (işletme binalarının yapım, bakım ve onarımları), işçilik maliyetleri (işçi ücretleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu primleri), mefruşat ile demirbaş maliyetleri (perde, masa, sandalye, tencere, bardak, tabak, çatal, kaşık vb.), değişken maliyetleri (elektrik, su, yakacak vb.) Belediye bütçesinden ödenirken; işletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin işletme maliyetleri (üretimde veya ticarette kullanılan hammadde, yarı mamul ve mamul malların alımı) Belediye bütçesine nakit sermaye olarak konulan ve İşletme adına açılan özel hesaba aktarılan ödenekten karşılanacak; İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin gider ve gelirleri bu özel hesaba kaydedilip, izlenebilir hale getirilerek İşletmenin verimliliğini, karlılığını ve hesap verebilirliğini sağlamanın mali altyapısı kurulmuş olacaktır. Mali yılın sonunda ise özel hesaptaki ödenekten kullanılmayan kısmı iptal edilecek, İşletme faaliyetlerinden elde edilen gelir fazlası veya kâr Susurluk Belediyesi bütçesine gelir kaydedilecek ve bu döngü her yıl yinelenecektir.

Ancak yapılan incelemede, “Susurluk Belediyesi Tanzim Satış, Yakacak, Gıda Ticari İşletmesi”nin tüm gelir ve giderlerinin Susurluk Belediyesi 2023 yılı hesapları içinde muhasebeleştirildiği, İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin gider ve gelirlerinin, Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği hükümlerine göre özel hesapta kaydedilip izlenmediği görülmüştür.

Susurluk Belediyesi Tanzim Satış, Yakacak, Gıda Ticari İşletmesinin, ödenek ayrılması ile gider ve gelirlerinin muhasebeleştirilmesi işlemlerinin, Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülerek, İşletmenin hesap verebilirliğinin sağlanması gerektiği değerlendirilmektedir.