2020 yıl sonundan 2021 yıl sonuna kadar üç kez ihale edilen İTÜ Ayazağa Yerleşkesi Merkezi Derslik C Blok Binası yapım işine ait ihale süreçlerinde, mevzuata aykırı uygulamalar tespit edilmiştir.

Merkezi Derslik C Blok İnşaatı (12.000 metrekare) Projesi 2020 Yılı Yatırım Programına, 2007H03-865 numaralı “Derslik ve Merkezi Birimler Projesi” kapsamında yer alan “Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Ek Blok (10.000 metrekare)” yapım işinin yerine alınmıştır. C Blok İnşaatının kapalı alanı; mevcut binaların depreme karşı uzun vadeli dönüşüm faaliyetleri yürütülürken gerekli olacak alan ihtiyacının karşılanabilmesi için 27.03.2020 tarihli ve 24776198-903.02-26 sayılı Cumhurbaşkanlığı Oluru ile 10.000 metrekare olarak belirlenmiştir. Daha sonra Ayazağa Yerleşkesi İnşaat Fakültesi yanında bulunan ve depremde almış olduğu hasar sebebiyle boşaltılmış blokların yerine yapılacak söz konusu yapım işinde kazı çalışmalarının öngörülenden daha yükseğe mal olacağının ve ilave bodrum katı gerekliliğinin anlaşılması üzerine, projenin 10.000 metrekare olan kapalı alan büyüklüğünün

12.000 metrekareye yükseltilmesi, 40.000.000,00 TL olan proje tutarının ise 55.460.000,00 TL şeklinde revize edilmesi hususundaki İdare talebi, 26.08.2020 tarihli ve 24776198-903.02-134 sayılı Cumhurbaşkanlığı Oluru ile deprem bağlamındaki hassasiyet dikkate alınarak kabul edilmiştir.

2007H03-865-154368 proje numaralı Merkezi Derslik Projesi İnşaatı (12.000 metrekare) 2020 Yılı Yatırım Programında revizyona gidilerek 26.08.2020 tarihinde Programa dahil edilmiş olup başlangıç ve bitiş tarihleri 2020-2023 şeklinde belirlenmiş, yılı ödeneği ve toplam ödeneği tefrik edilmiştir.

03.11.2020 tarihinde Üst Yöneticiden açık ihale izni alınarak yapım işi için 2020/646354 İhale Kayıt Numarası ile ilana çıkılmış olup ilan metninde işin niteliği, türü ve miktarı; “…inşaat fakültesi bölümünde mevcut iki laboratuvar bir mafsal bloğundan (5.500 metrekare) yapıların yıkılarak molozların yerleşke dışına çıkarılması, yerine proje ve detaylarına uygun olarak 12.000 metrekare yeni bina inşaatı yapılması” şeklinde tarif edilmiştir.

İhaleye çıkılan yapım işinin toplam maliyeti 63.085.081,35 TL olup fiyat farkı verilmeyecek ve iş 2020’de başlayıp 2023 yılında bitirilecektir. Yapım işi için ödenek dilimleri 2020-%5, 2021-%50, 2022-%40 ve 2023-%5 şeklindedir. 12.000 metrekarelik bina inşaatına ait uygulama projeleri ilandan önce hizmet alımı suretiyle hazırlatılmıştır.

İhale Komisyonu 21.12.2020’de toplanarak teklif sahiplerini yeterlik bilgileri tablosu, teklif mektubu ve geçici teminat mektubu açısından ön değerlendirmeye tabi tutmuş ve oturumu kapatmıştır.

Komisyon ihaleyi sonuçlandırmak üzere 26.01.2021’de tekrar toplanmış, ancak teklifleri değerlendirmeden ihaleyi iptal etmiştir.

26.01.2021 tarihli İhale Komisyonu Kararından anlaşılacağı üzere ihalenin iptal gerekçesi, 15.01.2021 tarih ve E-85854597-000-877566 sayı ile İTÜ Rektörlüğünden Komisyona havale edilen yazıdır. Bu yazıda İnşaat Fakültesi Dekanlığının yaklaşık 8.000 metrekare ilave alan ihtiyacını Rektörlüğe bildirdiğinden bahisle, ilave alan ihtiyacının karşılanabilmesi için Fakülte çevresindeki boş alanlar ve ihale aşamasındaki MED C binasının birlikte planlanması gerekliliğinin doğduğu ifade edilmiştir. Komisyon da bu yazıyı dikkate alarak kamu yararı sağlanacağı gerekçesiyle ihaleyi iptal etmiştir.

İhale Komisyonunun Kararı üzerine Harcama Yetkilisi onayı ile ihale süreci sonlandırılmıştır.

Merkezi Derslik C Blok inşaatı ihalesinin iptalinden sonra inşaat yapılacak alanın büyüklüğü, iki blok ve iki bloğu birleştirecek bir geçidi içerecek şekilde 17.454 metrekare olarak tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi 15.04.2021 tarih ve E-96480742-841.02.12-910075 sayılı yazısı ile yapım işindeki revizenin 2021 Yılı Yatırım Programına alınması amacıyla Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığından talepte bulunmuş olmakla birlikte, talebin sonucunu beklemeden, iptal edilen ihale konusu iş için hizmet alımıyla yaptırılan uygulama projelerini, bu defa mevcutların revizesi ve ikinci blok ile bağlantı geçit için ilk defa projeler hazırlanmasını içerecek şekilde hizmet alımı suretiyle yaptırmıştır. Uygulama projeleri doğrudan temin yöntemiyle 17.05.2021, 01.07.2021 ve 05.07.2021 tarihlerinde alınmıştır. Bir başka ifadeyle, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına proje revizyonu için başvurulup izin alınmadan önce bu işlemler tamamlanmıştır.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü proje revizyonuna ilişkin cevabi yazıyı 20.07.2021’de İdareye göndermiştir. Genel Müdürlüğün cevabi yazısında;

-12.000 metrekare kapalı alan büyüklüğü işinin benzer gerekçeler ile 2021 yılı Yatırım Programında 17.454 metrekare olarak revize edilmesi ve 55.460.000,00 TL olan proje tutarının 65.443.000,00 TL'ye yükseltilmesi talebinin, mevcut kapalı alan büyüklüğünün ihtiyacı karşılar nitelikte olduğu değerlendirildiğinden uygun görülmediği,

-2021 Yılı Yatırım Programında "Merkezi Derslik (12.000 m2)” alt projesi yapım işinde ilerleme kaydedilebilmesini teminen 15.004.000,00 TL yatırım ödeneği tahsis edildiği, ancak yapım işinin ihalesine deprem önceliği olmasına rağmen henüz çıkılmadığı,

Hususlarına yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı cevabi yazısı üzere Kamu İdaresi, Yatırım Programında yer verilen ve ödeneği tefrik edilen Merkezi Derslik İnşaatı (12.000 metrekare) adındaki projeyle belirlenen 12.000 metrekareyi değiştirememiş, ancak

17.452 metrekarelik alan için gerekli izin ve onayları almadan uygulama projeleri satın almış, iptal edilen ihaleye gelen teklifleri değerlendirmeyerek ihalenin sonuçlandırılabileceği bir süreci tamamlamamış, 2020 ve 2021 yılları ödeneklerini kullanamamıştır.

3428 sayılı 2021 Yılı Yatırım Programının Kabulü ve Uygulanmasına Dair Cumhurbaşkanı Dair Karar’ın 1’inci maddesinde;

“Bu Kararın uygulanmasında;

…

(f) Proje parametreleri: Projenin ad, yer, karakteristik, süre (başlama-bitiş yılı), maliyet, kümülatif harcama (dış finansman, toplam) ve ödeneğini (dış finansman, toplam),

…

ifade eder” Denilmekte,

2’nci maddesinde; Karar ekindeki 2021 Yılı Yatırım Programında yer alan projelerin her türlü parametre değişikliğinin, yıl içinde yatırım programına proje alınması ya da çıkarılmasının Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından Hazine ve Maliye Bakanlığından görüş alınarak Cumhurbaşkanı onayına sunulacağı belirtilmektedir.

Mezkûr Karar’ın 3’üncü maddesinde ise “Yatırım Programında yer almayan herhangi bir yatırım projesinin veya Yatırım Programında yer almakla birlikte Programda belirlenen parametrelerine uygun olmayan projelerin ihalesine çıkılamaz ve harcama yapılamaz.” Denilmek suretiyle yatırım programında parametreleri belli olan projelerin bu parametreler değiştirilerek ihalesine çıkılamayacağı ve harcama yapılamayacağı açıkça belirtilmiş olup 5’inci madde gereğince Karar’ın hükümleri Cumhurbaşkanı tarafından yürütülmektedir.

Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yayımlanan 2021 Yılı Yatırım Programı Yıl İçi İşlemlerinin Uygulanması ve İzlenmesi Hakkında Genelge’de de (Sıra No: 1) benzer hükümlere yer verilmiştir.

2020 ve 2021 Yılı Yatırım Programlarında Üniversitenin yürüteceği inşaat işleri arasında proje parametreleri belli olan ve bu parametrelerden projenin karakteristiğini niteleyen bulguya konu iş için projenin adı Merkezi Derslik İnşaatı (12.000 metrekare) olup yukarıda yer verilen mevzuat uyarınca karakter değişikliği ancak ve ancak Cumhurbaşkanı Onayı ile mümkün olup parametrelere uygun olmayan ihalelerin yapılamayacağı ve bunlar için harcamada bulunulamayacağı yukarıda yer verilen mevzuatta açıkça ifade edilmiştir.

Kamu İdaresi, projenin parametrelerinden olan işin karakteristiğindeki değişikliğin uygun bulunmaması üzerine bu kez 12.000 metrekarelik alan içinde kalacak şekilde, ancak

17.454 metrekarelik iki bina için hazırlanan uygulama projelerini esas alarak ve yapım işini bölerek ilk binanın kaba inşaat halinde yapılması için ihale hazırlığına girişmiştir. Bu durumun, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının proje revizyon talebini uygun bulmaması kararına ve Yatırım Programı ile ilgili yayımlanan mevzuat hükümlerine aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

12.08.2021 tarih ve E-77168760-755.02.01-94972 sayılı Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığı tarafından Rektörlüğe iletilen “Açık ihale yapılması izni” konulu yazıda;

“Merkezi derslik c blok inşaatı 17.545 metrekare kapalı alana sahip olarak İnşaat Fakültesi bünyesinde deprem riski nedeniyle boşaltılan Çevre Mühendisliği bölümü ile Zemin Mekaniği birimlerinin bulunduğu iki blok ve bir mafsal bloğu yıkılarak yerine yapılacaktır. T.C Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı nezdinde yapılan girişimler sonucunda Derslik ve Merkezi Birimler Projesine bağlı alt proje olarak Merkezi Derslik Projesi olarak programa ilave edilmiştir. İhale kapsamında ince işler, elektrik tesisat ve mekanik tesisat işleri çıkarılmış olup ilk etapta çatı, dış cephe ve kaba inşaatı (statik) yaptırılacaktır. İTÜ Ayazağa yerleşkesi Merkezi derslik C blok inşaatı (2021) işi ihalesinin 2007H03-865 no.lu derslik ve merkezi birimler projesi altında olan 2007H-865-154368 nolu Merkezi Derslik Projesinin 4734 sayılı Kamu ihale Kanunu 19. Maddesine göre ihalesinin yapılması hususunda gereğini arz ederim”

Denilerek Üst Yönetici adına Rektör Yardımcısından Onay alınmıştır. Söz konusu açık ihale izni yazısında dikkat çeken hususlar şunlardır:

C Blok inşaatı daha önceki yazışmalarda 17.454 metrekare kapalı alan şeklinde tespit edilmiş iken bu kez 17.545 metrekare kapalı alana çıkarılmıştır.

2020 yılında 12.000 metrekarelik inşaatın tamamı için ihaleye çıkılmışken bu defa ince işler, elektrik-mekanik tesisat işleri hariç çatı, dış cephe ve kaba inşaat işleri ihale kapsamında yaptırılacaktır.

2021/506137 İhale Kayıt Numaralı yapım işine ait ihale ilanında; işin adında (metrekare belirtilmeden) bir değişikliğe gidilmediği görülmüş, ancak sözleşme tasarısında işin niteliği, türü ve miktarı olarak 12.000 metrekare alan yeni bina inşaat işleri (çatı, dış cephe ve kaba inşaat) (ince işler, elektrik tesisat ve mekanik tesisat işleri hariç) denilerek bir önceki ihale konusu işin kapsamı ve niteliği bu ilanla değiştirilmiştir. Ayrıca ilk ilana ait sözleşme tasarısında yer verilmeyen 3 dizüstü bilgisayar ve 1 tane 1.500 ve üzeri en az 2020 model C segment araç talebinin, bu ihale dokümanına eklenmesi, verilecek tekliflere etki edecek bir unsur olarak görülmesinin yanı sıra yapılacak inşaatın yeri ile işin kontrolünü yapacak Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığının yerinin aynı kampüste bulunmasından dolayı da dikkate değerdir.

İlana çıkılan kaba inşaat yapım işinin yaklaşık maliyeti 35.617.659,93 TL olup ihaleye teklif veren olmadığı için 27.09.2021 tarihli İhale Komisyon Kararı ile ihale iptal edilmiştir.

2020 yılındaki ihalenin iptal edilme gerekçesine uygun olmayacak şekilde, yapılacak işin azaltılıp proje bütünlüğü olan işin parçalara bölünerek ihale edilmesinin, Kamu İhale Genel Tebliği’ne de aykırı olduğu görülmektedir.

Tebliğ’in 16.4.5. maddesinde; Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 29’uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer verilen kendi başına proje bütünlüğü olan benzer nitelikli birden fazla yapım işinin paket halinde bir arada ihale edilmesinin öngörülmesi durumunda, her bir iş için ayrı teklif alınmasını sağlamak üzere kısmi teklif alma yoluyla ihale yapılabileceği hükmünün uygulanmasına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.

Tebliğ’in 16.4.5.2’nci maddesine göre Uygulama Yönetmeliği’nin 29’uncu maddesinin beşinci fıkrası hükmü, kendi başına ihale konusu olabilecek nitelikte proje bütünlüğü olan birden fazla yapım işinin bir arada ihale edilebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, proje bütünlüğü olan tek bir yapım işinin parçalara ayrılarak bütünlüğü bozacak şekilde her bir parçası için ayrı ihale yapılması mümkün bulunmamaktadır. Örneğin; belli bir projesi olan ve bu kapsamda teknik ve idari şartnamesi bütünlük arz eden bir bina veya bina kompleksi yapım işi bütün olarak ihale edilecek olup, söz konusu iş parçalara ayrılarak kısmi teklif yoluyla parça parça ihale edilemeyecektir. Ancak, farklı coğrafi alanlarda gerçekleştirilmesi gereken benzer nitelikli okul, sağlık ocağı, vb. yapım işleri bu hükme göre kısmi teklif alma yoluyla bir arada ihale edilebilecektir. Aynı şekilde, belli bir güzergah üzerinde yapımı planlanan yol yapım işinde, bu işin altyapısı ile üst yapısı kısmi teklif

kapsamında ayrılamayacak olup, ancak 4734 sayılı Kanun’un temel ilkeleri göz önünde bulundurulmak suretiyle uzunluk olarak belli parçalara ayrılarak Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 29’uncu maddesinin beşinci fıkrasına göre paket halinde tek bir ihalenin konusunu oluşturabilecektir.

Yapılan açık ihaleye istekli çıkmaması nedeniyle yapım işi bu kez 2021/649235 İhale Kayıt Numarası ile 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre 27.10.2021 tarihinde bir kez daha ihale edilmiş ve diğer iki ihale dokümanında fiyat farkı uygulaması olmadığı halde, bu kez fiyat farkı verileceğine ilişkin sözleşme tasarısına hüküm konmuştur.

İşin 21/b kapsamında pazarlıkla yapılmasına gerekçe olarak; binanın transfer bina niteliğinde olduğu, deprem güçlendirmesi yapılması düşünülen ya da deprem riski sebebi ile tamamen boşaltılan fakülte binalarının geçici olarak bu binada hizmetleri yürüteceğinden ivedilikle yapılması gerektiği hususlarına yer verilmek suretiyle Rektörlük Onayı alınmıştır. Her ne kadar adı geçen yapım işinin pazarlıkla ihale edilme gerekçesinde deprem riski nedeniyle boşaltılan veya deprem güçlendirmesi düşünülen fakülte binalarının geçici olarak bu binada hizmetlerini yürütecekleri öne sürülmüş ise de; 2021 yılında yapılan ve istekli çıkmayan açık ihale iznine esas gerekçe de de İnşaat Fakültesinin ilave alan ihtiyacı asıl etken olarak öne sürülmüştür. İşin adı yine İTÜ Ayazağa Yerleşkesi Merkezi Derslik C Blok İnşaatı (2021) olup niteliği ve türü de değişmemiş, 3 bilgisayar ve araç şartı bir önceki ihalede olduğu gibi bu ihalede de korunmuştur. Yaklaşık maliyet 36.381.709,32 TL şeklinde belirlenmiştir. 08.11.2021 tarihli İhale Komisyon Kararı ile yapım işi 34.430.000,00 TL’ye bir iş ortaklığına verilmiştir.

4734 sayılı Kanun’un “Pazarlık usulü” başlıklı 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi; doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması hallerinde başvurulan bir usuldür. Dolayısıyla temel ihale usulleri arasında yer almayıp istisnai durumlarda kullanılması gereken bir usul olan pazarlık usulü, ani ve beklenmeyen olayların oluşması neticesinde beklenilmesinde gecikme yaşanması mümkün olmayan işlerin ihalesinde kullanılmaktadır. Oysa ihale konusu işin üç sene içerisinde bitirileceği ve iki ihale yapılarak bu süre zarfında da beklenildiği düşünüldüğünde, acil kapsamında değerlendirilemeyeceği açıktır. Diğer bir husus ise, yukarıda yer verilen Yatırım Programına aykırı tespitler göz ardı edildiğinde, kullanılan ihale usulüne gerekçe olan 21/b

maddesi hükmü olup açık ihale sonucunda istekli çıkmaması durumunda pazarlık usulünün 21/b maddesi yerine 21/a maddesine göre ilan yapılarak ihaleye çıkılması gerekliliğidir.

Nitekim Kanun’un 21/a maddesinde pazarlık usulünün, açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması halinde uygulanacağı hükmü yer bulmaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri birlikte incelendiğinde;

Yatırım Programında parametreleri belirlenmiş olan Merkezi Derslik C Blok İnşaatı işine ilişkin Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından İdareye; 12.000 metrekarelik alanın ihtiyacı karşılar nitelikte olduğu ve 17.454 metrekarelik alan için talebinin kabul edilmediği bildirildiği halde 17.454 metrekarelik alana ait uygulama projelerinin esas alınarak iki bloktan ilk bloğun kaba inşaatı için iki kez ihaleye çıkılmasının ve ikinci ihalede 4734 sayılı Kanun’un 21/b bendi esas alınarak bir yıl bekletilen yapım işinde ivedilik gerekçesinin öne sürülmesinin Yatırım Programlarında yer verilen hükümlere ve 5018 sayılı Kanun’un amacı ile mali kontrol ilkesine aykırılık teşkil ettiği değerlendirilmektedir.