Karar Künyesi
Ulaştırma Bakanlığı tarafından kesin devri Alaçatı beldesine sonrasında belde belediyesinin hak ve yükümlülüklerinin Çeşme Belediyesine devrolması sonucu mülkiyeti İdareye geçen Alaçatı Yat Limanına ilişkin yapılan incelemelerde tespit edilen mevzuata aykırı hususlar maddeler halinde açıklanmıştır.
Yat Limanı İşleticisi Tarafından Kira Bedeli Hesabında Beyan Edilmesi Gereken Mali Tabloların Belediyeye Sunulmaması
Yapılan incelemelerde Alaçatı Yat Limanı işleticisi tarafından kira bedeli hesabında beyan edilmesi gereken mali tabloların belediyeye sunulmadığı ve gayrisafi hasılat üzerinden ödenmesi gereken kira bedellerinin kiracı tarafından kanıtlayıcı evrak mahiyetinde bilanço, gelir tablosu, beyanname örneği gibi belgelere dayanılmadan gönderildiği görülmüştür.
05.06.1998 tarihinde Alaçatı Belde Belediyesi ile yüklenici arasında yapılan sözleşmenin “Kira” başlıklı 6.a bendinde; “Yat Limanının yıllık kira bedeli ait olduğu yılın gayrisafi iradının %5’i dir.”… Belediye Yat Limanının işletilmesiyle ilgili bilanço, gelir-gider cetveli ve diğer belgeler hakkında gerektiğinde bilgi alma ve denetleme hakkına sahiptir.” denilmesine rağmen Belediye tarafından şu ana dek herhangi bir denetim yapılmamıştır.
Kira bedeli hesabında kiracı tarafından Belediyeye gayrisafi hasılatını kanıtlayacak herhangi bir belge sunulmadan hesaplandığı ve bu şekilde kamu idaresi tarafından kira bedelinin doğru hesaplanması konusunda iç kontrol riski yaratmaktadır.
Kamu idaresi cevabında 2019-2021 yıllarına ait mali tablolar kiracıdan temin edilmiş olduğu belirtilmiş olup söz konusu kira bedellerinin ilgili mali tablolarda belirtilen gayrisafi hasılat üzerinden alınması gerekmektedir.
Bu sebeple kira bedelinin hesabında kiracı tarafından kanıtlayıcı evrakların Belediyeye sunulması gerekmekte olup sunulmaması halinde Belediye tarafından sözleşme hükümleri gereğince denetimin yapılarak kira bedelinin tespitinde yaşanabilecek risklerin ortadan kaldırılması gerekmektedir.
Hasılat Paylaşımının Gayrisafi Hasılat Üzerinden Alınmaması
Yapılan incelemede Alaçatı Yat Limanı sözleşmesinde belirtilen hasılat paylaşımının gayrisafi hasılat üzerinden yapılması gerekirken belediye ve hazineye ait tutarların bu hasılat üzerinden yapılmadığı görülmüştür.
05.06.1998 tarihinde Alaçatı Belde Belediyesi ile yüklenici arasında yapılan sözleşmenin “Kira” başlıklı 6.a bendinde; Yat Limanının yıllık kira bedeli ait olduğu yılın gayrisafi iradının %5’i dir,
“Hazine payı” başlıklı 6.b maddesinde; “Kiracı, Belediye ile Ulaştırma Bakanlığı arasında imzalanan 10.10.1997 tarihli Kesin Devir ve Teslim Tutanağının H bendinin 4’üncü fıkrasında anılan ve her yılın gayrisafi iradın %10 u olarak belirlenen meblağın Belediye tarafından Hazineye ödeneceği,” hükümleri yer almaktadır.
Yapılan incelemelerde yüklenicinin söz konusu yat limanından elde ettiği geliri sadece 600- Yurt içi satışlar hesabı üzerinden hesapladığı görülmüştür.
Söz konusu sözleşmenin “Yat limanının halihazır durumu” başlıklı 4’üncü maddesinde; Alaçatı Yat Limanı; ana ve tali dalgakıranlar, yer yanaşma rıhtımları, çekek yeri ve kıyı kenar çizgisinin deniz tarafında kalan geri saha dolgusu ve projesine göre ikmal edilmiş olup yaklaşık su alanı 70.000 m², kara alanı 33.000 m² alan olduğu belirtilerek kiracıya bu alanın tamamı bırakılmıştır.
Kiracı tarafından söz konusu yat limanı ve geri dolgu alanında bulunan kiralanan yerlerin tamamından gelir elde edilmekte olup bu bölgelerden akaryakıt, kira, otopark, faiz gibi elde edilen gelirler 649-Diğer faaliyetlerden elde edilen gelir ve karlar hesaplarında izlenmektedir. Ancak kiracı tarafından Belediye ve Hazineye ayrılan pay sadece 600- Yurt içi satışlar hesabından elde edilen hasılat üzerinden ödenmektedir.
Sonuç olarak Alaçatı Yat Limanından kiracı tarafından elde edilen gayrisafi hasılatın tamamı üzerinden kira gelirinin ödenmesi gerekmekte olup söz konusu tutarların Belediye ve Hazineye doğru olarak intikali sağlanmalıdır.
Kira Sözleşmesinin Bitmesine Rağmen İhalesiz Olarak İşlettirilmesi
Yapılan incelemelerde Alaçatı Yat Limanı’nın kira süresi 2017 Ocak ayı itibarıyla bitmesine rağmen Belediye tarafından söz konusu taşınmazın işletilmesi için ihaleye çıkılmadığı ve ihalesiz olarak işletildiği görülmüştür.
Söz konusu taşınmaz 05.06.1998 tarihinde yapılan kira sözleşmesi ile kiralanmış olup kira sözleşmesinin “Kira süresi” başlıklı 7’nci maddesinde; “Yat Limanının kira süresi işbu sözleşmesinin imza ve limanın kiracıya tesliminden itibaren 10 yıl olarak belirlenmiştir…Yukarıda belirlenen kira süresinin bitiminden 1 yıl önce kiracının belediyeye bildirmesi ve tarafların anlaşması koşuluyla yeni bir 10 yıllık dönem için 6570 sayılı Gayrimenkul Kiralanması Hakkında Kanun hükümlerine göre sözleşme uzatılabilir.” ifadelerine yer verilmiştir.
Bu çerçevede ilgili yat limanı kiracı tarafından işletilmiş olup 2017 Ocak ayı itibarıyla kira süresinin sona erdiğinin Belediyenin 26.03.2018 tarih ve 43321 sayılı yazısıyla yapılan ihtarname ile bildirildiği tespit edilmiştir. Söz konusu ihtar kira süresi bitiminden 13 ay geç yapılmış olup geç yapılan ihtar sebebiyle taşınmazın kiracı tarafından iki yıl daha fazla kullanılmasına sebebiyet verilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” denilmektedir.
Bu kapsamda söz konusu Yat Limanı halen ilgili kiracı tarafından işletilmekte olup Belediye tarafından ihale süreci başlatılmamıştır. Sonuç olarak söz konusu taşınmazın ihalesiz kullanımına son verilmesi ve ihale kapsamında kiralanması gerekmektedir.
İşletmelerin Kullanım Alanlarının Ruhsatlarla Uyumlu Olmaması
Yapılan incelemelerde Alaçatı Yat Limanında bulunan işletmelerin kullanım alanlarına ilişkin metrekarelerinin Belediye tarafından verilen ruhsatlarla uyumlu olmadığı görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” denilmektedir.
10.08.2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’e göre işyerlerine verilen ruhsatlarda kullanım alanı zorunlu bir unsur olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu kapsamda işyerlerinin fiili kullanım alanlarıyla ruhsatlarda belirtilen alanların örtüşmesi zorunludur.
Belediye tarafından bir gayrimenkul değerleme şirketine hazırlattırılan 16.06.2021 tarihli kira tespit raporunda Yat Limanında bulunan işletmelerin kullanım alanları tespit edilmiş olup Belediye tarafından verilen ruhsatlarla söz konusu kullanım alanları arasında farkların olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak Belediye tarafından yapılacak denetimlerle söz konusu işyerlerine ilişkin fiili kullanım alanlarıyla işletme ruhsatlarında belirtilen alanların uyumlu olmasının sağlamalı ve taşınmazın durumuna göre işleticilerden ecrimisil veya işgaliye bedelleri alınmalıdır.