Karar Künyesi
Aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları doğrudan temin parasal sınırının altında kalacak şekilde gruplara bölünerek temin edilmiş ve bazı doğrudan temin suretiyle yapılan alımlar tek teklif ile sonuçlandırılmıştır.
Tek ihale içinde yer alabilecek iaşe, tekne kiralaması ve organizasyon alımlarının doğrudan temin yöntemiyle yapılabilmesi için gruplara bölünmesi
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde idarelerin bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu belirtilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu uyarınca çıkarılan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22.5 bölümünde ise;
“22.5.1.1. Bu bentte belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanunun ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.
22.5.1.2. Ayrıca, 4734 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.” denilmektedir.
Doğrudan temin parasal sınırlarının altında kalacak şekilde aynı ihale konusu içerisinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımlarının gruplara bölünerek ihtiyacın doğrudan temin usulüyle karşılanması; 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde sayılan saydamlık, rekabetin sağlanması, ihtiyaçların uygun şartlarla karşılanması, kaynakların verimli kullanılması ve yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olması ve diğer usullerin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabilmesi ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.
Mal alımlarında; ihtiyacın niteliği itibariyle aynı satıcıdan temin edilmesi gereken mallar, ihtiyaç süresi de dikkate alınmak suretiyle planlanmalı ve bir ihale kapsamında temin edilmelidir. Hizmet alımlarında ise; aynı hizmet türleri itibariyle, ihale konusu hizmet işi, hizmetin nihai sunumu sağlanacak ve ihtiyaç konusu hizmetin tümünü kapsayacak şekilde belirlenmelidir.
İdarenin hesap ve işlemleri incelendiğinde; İdare tarafından açık ihale usulü ile temini gereken ve aynı ihale konusu içerisinde yer alabilecek mal ve hizmet alımlarının, doğrudan temin parasal sınırlarının altında kalacak şekilde bölünerek aynı gün veya birkaç gün içerisinde Belediye şirketinden 22/d’ye göre doğrudan temin yöntemiyle karşılandığı tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tesptine binaen, İdare tarafından; söz konusu alımların planlanabilir olmaması ve sivil toplum kuruluşlarından ve vatandaşlardan gelen öngörülemeyen taleplerden oluşması sebebiyle doğrudan temin yöntemiyle alım yapıldığı ifade edilmiştir.
Ancak; Kamu idaresi değerlendirmesinde alımların öngörülemez ve planlanamaz
olması sebebiyle doğrudan temin yöntemiyle yapıldığı ifade edilmişse de; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre; Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması durumlarında pazarlık usulüyle ihale yapılabilir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise; “(b), (c) ve (f) bentlerinde belirtilen hallerde ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir.” Hükmü yer almaktadır. Mevzuat hükmünden anlaşılacağı üzere 4734 sayılı Kanun’da idare tarafından önceden öngörülemeyen olaylar için pazarlık usulüyle ihale yapılabileceği hükmüne yer verilmiştir.
İdarenin başvurmuş olduğu doğrudan temin yöntemi ise cevabındaki gerekçeyi karşılamamaktadır. Doğrudan temin yöntemi ve sınırları 4734 sayılı Kanun’un 22’inci maddesinde ayrıntısıyla açıklanmış olup, maddede belirtilen haller dışında kullanılması mümkün değildir. Ancak İdare 22/d’ ye göre parasal sınırların altında aynı yıl, aynı ay, hatta aynı hafta içerisinde aynı tip alımlara başvurmuş ve bu alımları kendi şirketinden yapmıştır.
Ayrıca bulgumuzda söz konusu edilen alımlar önceden öngörülemeyen acil olaylar değildir. Örneğin; 8 Mart Dünya Kadınlar Günü tekne organizasyon alımı, 24 Kasım Öğretmenler Günü tekne organizasyon alımı gibi birçok özel gün için tekne organizasyon alımı bulunmaktadır ve bunlar önceden öngörülemeyen olaylardan değildir.
İdarenin şirketinden yaptığı bu tür alımlar süreklilik arz etmekte olup, 2019 yıl sonu itibariyle belediyenin iştiraki olan şirketlerden aynı ihtiyaçlar için tek teklif alınarak doğrudan temin usulüyle ile karşılanan tekne kiralama hizmetinin tutarı 546.361,42 TL, iaşe ve organizasyon alımları tutarı 1.396.129,28 TL’dir.
Bahsi geçen ihtiyaçların tek bir ihale ile alınmak yerine, doğrudan temin parasal sınırının altında kalacak şekilde gruplara bölünerek doğrudan temin usulüyle karşılanması 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık oluşmaktadır.
Doğrudan temin yöntemiyle yapılan iaşe, tekne kiralaması ve organizasyon alımlarında yeterli teklifin alınmaması
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesi;
“Aşağıda belirtilen hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabilir:
…
Büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin (2017 yılı için) 58.555,00, diğer idarelerin 19.507,00 Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar.
…
“Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir.” hükümlerini içermektedir.
Doğrudan temin usulüyle yapılan alımlarda görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasa fiyat araştırması yapılacak ve harcama yetkilisince uygun görülen teklif, doğrudan temin bedeli kabul edilecektir. Bu sebeple alım konusu ihtiyacın arz piyasasına göre değerlendirmesi yapılmalı, arz piyasası geniş olan ihtiyaçlar bakımından yeterli sayıda satıcıdan fiyat alınması piyasa fiyat araştırmasının bir gereği olarak görülmelidir. Piyasa fiyat araştırmasında tek teklif alınması malın rayiç değerinden yükseğe alınmasına ve kamunun zarara uğratılmasına sebep olabilecektir.
İdarenin hesap ve işlemleri incelendiğinde, İdarenin doğrudan temin alımlarında genel olarak 3 satıcıdan teklif aldığı; ancak iaşe, tekne kiralaması, organizasyon alımlarında sadece Belediye şirketinden teklif alınarak ihtiyacı karşılama yoluna gidildiği tespit edilmiştir. Bu uygulamanın ise kamu yararı için yeterli olmadığı aşikardır.
Yukarıda yer alan denetim tespitine binaen, İdare tarafından; Temsil, ağırlama ve tören giderlerinin konu, kapsam ve miktarının tayini belediye başkanının takdirine tabi olduğu, belediye şirketine yaptırılan tekne kiralama vb. işlerin müteahhit payı, genel giderler vb. diğer ödeme kalemlerinin belediye şirketi bünyesinde kalması için alımların bu şekilde yapıldığı, şirkette yaptırılan işlerin belediye sınırlarında en uygun fiyatla yaptırıldığı ve bulgu konusu hususa iştirak edildiği ifade edilmiştir.
Ancak; Kamu idaresi Sarıyer Belediye sınırları içerisinde tekne faaliyetlerinin en uygun biçimde Sarbel şirketinden yapıldığını ifade edilse de; bu durum mevcut haliyle ispatlanabilir
olmaktan uzak olup, ancak piyasa fiyat araştırması yapılarak ortaya konulabilir.
İdare yıl boyunca sık sık tekne organizasyonu alım işi için doğrudan temin yöntemini uygulamasına rağmen hiçbir organizasyon için piyasa fiyat araştırması yapmamış ve fiyat teklifi almamıştır. Bulgumuzda eleştiri konusu husus tekne organizasyonu vb. işler için yapılan doğrudan teminlerde Sarbel veya başka bir şirketin işi almış olması değil, mevzuatta yer alan piyasa fiyat araştırmasının yapılmamasıdır. İdarenin yeterli piyasa fiyat araştırmasını yapması gerekmektedir.
Doğrudan temin usulüyle karşılanan mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinde, İdarenin kamu yararına hareket ettiğinin karinesi olarak yeterli teklifi kapsayacak şekilde piyasa araştırması yapılmalıdır.