4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun istisnaları düzenleyen 3’üncü maddesinin (a) bendindeki şartlar oluşmadığı halde bazı mal alımlarının, bu bent kapsamında değerlendirilerek ihale yapılmadan gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde; belediyelerin yapacağı mal veya hizmet alımları ile yapım işlerini bu Kanun hükümlerine göre yürütmesi gerektiği belirtilmiştir. Aynı Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendinde; Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımlarının bu Kanun’a tabi olmadan yapılabileceği ifade edilmiştir.

Yapılan incelemede, Belediye tarafından ihtiyaç sahiplerine verilecek tüketim malzemelerinin bahsedilen madde kapsamında değerlendirildiği ve ihale yapılmaksızın alındığı görülmüştür. Yukarıda yer verilen maddeye göre; tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklıklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi için hem alımı yapacak kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması hem de bu ürünlerin işlenmek, değerlendirilmek, iyileştirilmek veya satılmak üzere alınmış olması gerekmektedir. Belediyeler, belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kurulmuş olup 5393 sayılı Belediye Kanunu ile belediyelere doğrudan tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, iyileştirilmesi veya satılması hususunda bir görev verilmemiştir. Kaldı ki alınan tüketim malzemeleri, herhangi bir işleme tabi tutulmadan doğrudan ihtiyaç sahiplerinin kullanımına verilen ürünlerdir. Bu nedenle, ihtiyaç sahiplerine bedelsiz olarak verilen tüketim malzemeleri alımının 4734 sayılı Kanun’un 3/a madde hükmü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği açıktır.

Mal veya hizmet alımlarının, 4734 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinde belirtilen şartlar oluştuğunda bu maddeye göre, diğer durumlarda ise 4734 sayılı Kanun’da yer alan ihale usullerine göre gerçekleştirilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.