“2022-2023 Yılı Muhtelif İş Makinesi Ve Muhtelif Araç Kiralanması Hizmet Alımı” ihalesine katılmak için istenen taşıma yetki belgelerinin rekabeti ve katılımı engelleyecek nitelikte olduğu görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde;

“İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. Ancak, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin özelliği nedeniyle idarelerce hazırlanmasının mümkün olmadığının ihale yetkilisi tarafından onaylanması kaydıyla, teknik şartnameler bu Kanun hükümlerine göre hazırlattırılabilir.

İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.

…” hükmü,

Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Aday veya isteklinin mesleki faaliyetini sürdürdüğünü ve teklif vermeye yetkili olduğunu gösteren belgeler” başlıklı 38’inci maddesinde;

“...

(4) İhale konusu işin yerine getirilmesi için alınması zorunlu olan ve ilgili mevzuatında o iş için özel olarak düzenlenen sicil, izin, ruhsat vb. belgelerin adaylar veya istekliler tarafından sunulmasına ilişkin hükümlere, ilan ve ön yeterlik şartnamesi veya idari şartnamede yer verilir. İş ortaklarının her birinin söz konusu belgeleri ayrı ayrı sunması, konsorsiyumda ise her bir ortağın kendi kısmına ilişkin belgeleri sunması zorunludur.

…” hükmü yer almaktadır.

İdare tarafından 21.12.2021 tarihinde gerçekleştirilen, 2021/727684 kayıt numaralı “2022-2023 Yılı Muhtelif İş Makinesi ve Muhtelif Araç Kiralanması Hizmet Alımı” ihalesine ilişkin idari şartnamenin “İhaleye katılabilmek için gereken belgeler ve yeterlik kriterleri” başlıklı 7’nci maddesinde;

“…

h) T.C. Ulaştırma Ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen ve istekli firma adına düzenlenmiş, ihale tarihi itibariyle geçerliliği devam eden; Kamyon ve Kamyonetler için C2, K1, L1, L2, R1 veya R2 Yetki Belgesi, Binek Araçlar İçin A1 Yetki Belgesi, Otobüs ve Minibüsler

için B2 veya D2 Yetki Belgesi olacaktır. İstekliler tarafından bu belgelerin teklif kapsamında sunulması zorunludur. Söz konusu belgeleri sunmayan isteklilerin teklifleri değerlendirme dışı bırakılacaktır. İş ortaklığında, bu belgelerin her bir ortak tarafından ayrı ayrı sunulması zorunludur.

…” düzenlenmesi yer almaktadır. Aynı düzenlemeye ihaleye ilişkin ilan ve teknik şartnamede de yer verilmiştir.

İşe ilişkin teknik şartnamenin “İşin konusu” başlıklı 1’inci maddesinde;

“Kartal Belediye Başkanlığına bağlı Müdürlüklerin ve ilçe halkının ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hizmet gereği ihtiyaç duyulan şehir içi ve şehir dışındaki araç taleplerinin karşılanması, zaman ve kaynak tasarrufunda bulunularak, bir bütün içerisinde ve fonksiyonel olarak yürütülmesi için, mevzuat doğrultusunda mesai saatleri içerisinde veya mesai saatleri dışında havuz esasına göre çalıştırılacak çeşitli tip ve modellerde Sürücüsüz Hizmet Aracı Kiralama işidir.” düzenlemesi yer almaktadır.

İhalenin kapsamının, İdareye bağlı müdürlüklerin ve ilçe halkının ihtiyaçları doğrultusunda şehir içi ve şehir dışındaki taleplerinin yerine getirilmesi doğrultusunda Belediye hizmetlerinde kullanılmak üzere 01/01/2022 – 31/12/2023 tarihleri arasında 24 ay süre ile yakıtsız ve sürücüsüz araç ve iş makinesi kiralama hizmet alımı işi olduğu anlaşılmıştır.

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun “Yetki belgesi alma zorunluluğu ve taşıma hizmeti” başlıklı 5’inci maddesinin birinci fıkrasında;

“Taşımacılık, acentelik ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliği yapılabilmesi için Bakanlıktan yetki belgesi alınması zorunludur.” hükmü,

Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin “Yetki belgesi alma zorunluluğu” başlıklı 5’inci maddesinde;

“Bu Yönetmelik kapsamına giren taşımacılık, acentelik, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği, terminal işletmeciliği ve benzeri faaliyetlerde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin yapacakları faaliyetlere uygun olan yetki belgesini/belgelerini Bakanlıktan almaları zorunludur.” hükmü,

Aynı Yönetmelik’in “Yetki belgesi türleri” başlıklı 6’ncı maddesinde;

“ (1) A türü yetki belgesi: Otomobille ticari tarifeli veya tarifesiz olarak, yurt içi veya uluslararası yolcu taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:

1. A1 Yetki Belgesi: Yurtiçi tarifeli veya tarifesiz yapacaklara,

   …

   1. B türü yetki belgesi: Otobüsle yurtiçi ve/veya uluslararası yolcu taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Bu belgelere 24 üncü maddenin ikinci fıkrasının (m) bendindeki şartları haiz otomobiller de kaydedilebilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:

      …

2. B2 yetki belgesi: Ticari ve tarifesiz yapacaklara,

1. C türü yetki belgesi: Yurtiçi ve/veya uluslararası eşya taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:

   …

   b) C2 yetki belgesi: Ticari amaçla yapacaklara,

   …

2. D türü yetki belgesi: Otobüsle tarifeli veya tarifesiz yurtiçi yolcu taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Bu belgelere 24 üncü maddenin ikinci fıkrasının (m) bendindeki şartları haiz otomobiller de kaydedilebilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:
   1. Dl yetki belgesi: Ticari ve tarifeli olarak yapacaklara,
   2. D2 yetki belgesi: Ticari ve tarifesiz olarak yapacaklara,

1. K türü yetki belgesi: Yurtiçi eşya taşımacılığı veya hususi taşımacılık yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Taşımanın şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:
   1. K1 yetki belgesi: Ticari amaçla eşya taşımacılığı yapacaklara,

      …

2. L türü yetki belgesi: Ticari amaçla lojistik işletmeciliği yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Faaliyetin şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:
   1. L1 yetki belgesi: Yurtiçi yapacaklara,
   2. L2 yetki belgesi: Yurtiçi ve/veya uluslararası yapacaklara, verilir.

1. R türü yetki belgesi: Ticari amaçla eşya taşımacılığı alanında taşıma işleri organizatörlüğü yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilir. Faaliyetin şekline göre aşağıdaki türlere ayrılır:
   1. R1 yetki belgesi: Yurtiçi yapacaklara,
   2. R2 yetki belgesi: Yurtiçi ve/veya uluslararası yapacaklara, verilir.” hükmü yer almaktadır.

      Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere; taşımacılık, acentelik ve taşıma işleri komisyonculuğu ile nakliyat ambarı ve kargo işletmeciliğine yönelik işlerde yetki belgesi alınması zorunlu tutulmuştur. İdare tarafından gerçekleştirilen araç kiralama hizmet alımı işi ise muhtelif nitelikte ve sayıda araçların ve iş makinelerin temin edilmesine ilişkindir. İdare, temin ettiği tüm araçları belediye hizmetlerinde/faaliyetlerinde kullanmakta olup, bu kapsamda yapılan araç kiralama hizmet alımının ticari amaçla yolcu ve eşya taşımacılığı, lojistik işletmeciliği ile bir bağlantısı olmamaktadır.

      Hal böyle iken, İdarenin faaliyetlerinde kullanmak üzere araç ve iş makinesi kiralanması işinin yerine getirilmesi ile ilgili olmayan ve yüklenici/istekli adına düzenlenen yetki belgelerinin, ihaleye katılımda zorunlu tutulmasının ihalede rekabeti engelleyeceği ve katılımı daraltacağı düşünülmektedir.

      Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından;

      • Karayolu Taşıma Yönetmeliği’ne göre taşımacılık işi ile iştigal eden her firmanın, faaliyet alanına göre yetki belgesi alması ve operasyonlarında kullandığı her taşıtı (öz mal veya sözleşmeli), yetki belgesi eki taşıt belgesine ilave ettirerek taşıt kartını alması; ülkedeki taşıma düzeninin sağlanması, taşımada kullanılan taşıtların tespiti ve takibi, yapılan taşımalarda ülke ekonomisine maksimum verimin sağlanması ile 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun amacı çerçevesinde bir zorunluluk olduğu,
      • Kapsam dışı bırakılan taşımaların, anılan Yönetmelik’in 2’nci maddesinde açıkça sayıldığı,
      • Kamu kurum ve kuruluşlarının düzenlemiş olduğu araç kiralama ihalelerinde taşıma faaliyetinin niteliği, mahiyeti, büyüklüğü (taşıma yapılacak eşyanın ağırlığı) ve gerekli taşıt sayısının göz önünde bulundurularak, Karayolu Taşıma Yönetmelik’i çerçevesinde düzenlenen C2, K1, L1, L2, M1, N1, N2, P1, P2 yetki belgelerinden, uygun türdeki yetki belgesinin istenilmesi gerektiği,
      • Söz konusu 2021/727684 kayıt numaralı “2022-2023 Yılı Muhtelif İş Makinası Ve Muhtelif Araç Kiralaması Hizmet Alımı” ihalesine ilişkin istenen kamyon ve kamyonetler için C2, K1, L1, L2, R1 veya R2 yetki belgesi; otobüs ve minibüsler için B2 veya D2 yetki belgesi istendiği; istenen bu belgelerin söz konusu ihale kapsamında yaptırılacak tüm işleri kapsadığı; bu belgelerin rekabeti, eşit muameleyi, ihtiyaçların uygun şartlarda karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını engelleyici bir nitelikte olmadığı,
      İfade edilmiştir.

      İdarenin açıklamalarına katılmak mümkün değildir. Zira İdare, yapmış olduğu hizmet alımı ihalesinin konusunu, taşımacılık hizmeti olarak addederek temelde hatalı bir yoruma neden olmaktadır. 2021/727684 kayıt numaralı “2022-2023 Yılı Muhtelif İş Makinası Ve Muhtelif Araç Kiralaması Hizmet Alımı” işinin konusu sürücüsüz araç kiralamadır. İhale kapsamında temin edilecek araçlar ise İdare personeli tarafından, belediye hizmetlerinde kullanılmaktadır. Eğer ki İdare, araç kiralama değil de taşımacılık işi hizmet alımı için ihaleye çıksa idi, söz konusu yetki belgelerini istemesinde mevzuata aykırılığa neden olunmayacaktı. Ancak, yukarıda detaylı olarak bahsedildiği üzere sürücüsüz araç kiralama ihalesinin, taşımacılık faaliyeti ile bağlantısı bulunmamaktadır. İhalede yükleniciden istenen, ihale dokümanında teknik özellikleri belirtilen muhtelif nitelikte ve sayıdaki araçların İdareye teslim edilmesidir. Sonrasında araçların İdare personeli tarafından taşıma ya da başka faaliyetlerde kullanılmasında, yüklenicinin herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Hal böyle iken, araç kiralama ihalesinde isteklilerden taşıma yetki belgesi istenmesi, bir anlamda yetki belgesi olmayan istekli olabilecek firmaların/kişilerin ihaleye katılımını engelleyici nitelikte olduğu düşünülmektedir.

      Sonuç olarak, İdare tarafından gerçekleştirilen araç ve iş makinesi kiralanmasına ilişkin hizmet alımı ihalelerinde, işin yapılması ile ilgisi olmayan taşıma yetki belgelerinin katılım şartı olarak düzenlenmemesi, kamu ihale mevzuatının rekabet, eşit muamele, ihtiyaçların uygun şartlarla karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması temel ilkelerine riayet açısından önemlidir.