2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 1’inci maddesinde;

“Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.”

Mezkûr Kanun’un “İhalelerde kapalı teklif usulünün esas olduğu” başlıklı 36’ncı maddesinde;

“Bu Kanunun 1 inci maddesinde yazılı işlere ilişkin ihalelerde, tekliflerin gizli olarak verilmesini sağlayan kapalı teklif usulü esastır.

Ancak, 44 üncü maddede gösterilen işler belli istekliler arasında kapalı teklif usulüyle, 45 inci maddede gösterilen işler açık teklif usulüyle, 51 inci maddede sayılan işler pazarlık, 52 nci maddede gösterilen işler de yarışma usulüyle yaptırılabilir.” hükümleri yer almaktadır.

Pazarlık usulüyle yapılabilecek işler Kanun’un 51’inci maddesinde bentler halinde tek tek sayılmıştır. Bu maddenin (g) bendinde: “Kullanışlarının özelliği, idarelere yararlı olması veya ivediliği nedeniyle kapalı veya açık teklif yöntemleriyle ihalesi uygun görülmeyen, Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiralanması ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi,” işinin pazarlık usulü ile yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.

2886 sayılı Kanun’un diğer maddelerinde ifade edilen “idare” kavramı yerine bu maddede “Devlet” kavramı kullanılmıştır. Aynı Kanun’un diğer maddelerinde, hatta aynı maddenin diğer bentlerinde Kanun’a tabi kurumlar için idare kavramı kullanılırken (g) bendinde “idarelerin özel mülkiyetinde” kavramı yerine “Devletin özel mülkiyetinde” ve “Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan” kavramlarının kullanılması idare kavramından başka bir mana ve içeriği ifade ettiğini açıkça göstermektedir.

Nitekim aynı Kanun’un 75’inci maddesinde de Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar hakkında ecrimisil ve tahliye hususları düzenlenmiş, bu malların işgalinden dolayı hazinenin zararından bahsedilmiştir.

Ayrıca söz konusu 75’inci maddenin belediyeler hakkında uygulanıp uygulanmayacağı yıllarca tartışılmış ve özellikle yargı kararları ile belediyelerin bu kapsamda değerlendirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bunun üzerine 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesi ile 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağına ilişkin düzenleme yapılarak belediye taşınmazları hakkında 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesine atıf yapılmıştır.

Gerek yargı kararları gerekse 5393 sayılı Kanun’la yapılan atıf, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar kavramına belediyelerin özel mülkiyetinde olan mallarının girmediğini açıkça göstermektedir.

Belediyelerin 2886 sayılı Kanunun 51’inci maddesinin (g) bendi uyarınca ihale yapamayacağına ilişkin birçok Danıştay Kararı da bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse; Antalya 2. İdare Mahkemesi’nin 31.10.2006 tarih ve 2006/1861 sayılı kararınca; belediyenin 2886 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinin (g) bendi uyarınca pazarlık usulü ile turizm amaçlı tesis yapılmak ve işletilmek üzere mülkiyetin gayri ayni hak tesis edilmek suretiyle (daimi ve sürekli üst hakkı kurulmak suretiyle) 30 yıllığına kiralanmasına ilişkin belediye encümen kararını, mülkiyeti belediyelere ait taşınmazların 2886 sayılı Yasa'nın 51’inci maddesinin (g) bendi kapsamında kiralanması, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi yoluyla devrinin olanaklı olmadığı gerekçesi ile iptal etmiş, söz konusu karar Danıştay 13. Dairesinin 21.10.2008 tarih ve 2007/4476 E. 2008/6874 K. sayılı Kararı ile onanmıştır.

2018 mali yılına ilişkin hesap ve işlemlerin incelenmesi sonucunda, aşağıdaki tabloda görüleceği üzere, İdareye ait taşınmazların 2886 sayılı Kanun’un 51/g usulü ile kiralandığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu husus, 2017 yılı Denizli Büyükşehir Belediyesi Raporuna alınmış olmasına rağmen, İdare tarafından herhangi bir işlem yapılmamıştır.

Yukarıda sayılan nedenlerle, 2886 sayılı Kanunun 51’inci maddesinin (g) bendinde belirtilen Devletin özel mülkiyetindeki taşınmaz kavramının, hazinenin özel mülkiyetinde olan taşınmazları ifade ettiğini kabul etmek gerekir. Dolayısıyla belediyelerin söz konusu maddeden yararlanarak pazarlık usulü ile kendi mülkiyetinde yer alan taşınmazları kiraya vermesi veya üzerlerinde gayri ayni hak tesis etmesi hukuka aykırıdır.

Tablo 6:İdare Tarafından 2886-51/g Usulü Kiralanan Taşınmazların Listesi

1. Kamu idaresi cevabında; 2886 Sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihale yapılabilecek haller; Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi işlemleri esasen 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre yürütülmektedir. Kanunun 51/g bendine kiralamalarda;

   1. Taşınmazın kullanılma özelliği nedeniyle bu şekilde ihaleyi gerektirmesi,

   2. Daha çok İdare yararının bulunması,

   3. İşin ivedilik göstermesi,

      Hususlarından en az birinin bulunması gerekmektedir. Turizm yatırımı yapılacak yerler, bediî değeri (eşsiz güzellikte-eşi benzeri olmayan) olan taşınmazlar ve ziraata elverişli olmayan yerler, kayalar, tepeler, dağlar ve onlardan çıkan kaynaklar gibi menfaati umuma ait malların işletilmesi kullanılması konulu taşınmazlar Kanunun 51/g maddesine göre pazarlıkla kiraya verilebilmektedir.

      
      

2. Belediye Malları ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler hakkında Kanunlardaki Hükümler;

   1. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin ne olduğu Türk Medeni Kanunu’nun 715. maddesinde; “sahipsiz yerler ile yararı kamuya ait olan mallar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır” şeklinde açıklanmıştır.

   2. 5393 sayılı Kanunun 15. maddesinde “Belediyenin yetkileri ve imtiyazlarında “Belediye mallarına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı hükmü bulunmaktadır.

   3. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75 inci maddesi hükümlerinin (ecrimisil ve tahliye) belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı” belirtilerek Belediye mallarına bir tür Devlet malı statüsü imtiyazı verilmiştir.

   4. Kadastro Kanunu’nun 16. maddesinde de “kamunun ortak kullanılmasına veya bir kamu hizmetinin görülmesine ayrılan yerlerle Devletin hüküm ve tasarrufunda bulunan sahipsiz yerler” kamu malları olarak belirtilmiştir.

   5. Danıştay 1. Daire E.1997/150, K.1997/153 de; “Özel İdare bir Kamu Kurumudur ve sahibi bulunduğu menkul ve gayrimenkul mallar, DEVLET MALI

NİTELİĞİNDEDİR. “ ifadesinden anlaşılacağı üzere, Yerel Yönetimlerin malları da “Devlet Malı” sayılmıştır.

Yukarıda A ve B Maddelerinde açıklandığı üzere; bulgu 2, tablo 4 de belirtilen taşınmazlarla ilgili açıklamalarımız aşağıda verilmiştir;

1. Kent Mobilyaları; Bilboard, Durak Raket, Işıklı Megalight ve Çift Yüzlü Reklam Panosu (CLP) gibi kent mobilyalarının bulunduğu alanlar devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerdendir; Bilboard, durak raket, ışıklı megalight ve çift yüzlü reklam panosu gibi kent mobilyalarının bulunduğu alanlar; Özel mülkiyete konu edilemeyen, devletin denetim, gözetim, koruma ve kullanma hak ve sorumluluğuna sahip olduğu her türlü kamusal taşınmaz mallar niteliğindeki yerlerdir. Türk Medeni Kanunu’nun 715. maddesine göre, sahipsiz yerler ile yararı kamuya ait olan mallar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bu da “bilboard, durak raket, ışıklı megalight ve çift yüzlü reklam panosu gibi kent mobilyalarının bulunduğu alanların devletin hüküm ve tasarrufunda olduğunu kesin olarak göstermektedir. 5393 sayılı Kanunun 15. maddesindeki “Belediyenin yetkileri ve imtiyazlarında “Belediye mallarına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı hükmü ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75 inci maddesi hükümlerinin (ecrimisil ve tahliye) belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağının” belirtilmiş olması, Belediye mallarının devletin hüküm ve tasarrufunda olduğunu göstermektedir. Devlet veya bir kamu tüzel kişisi tarafından herkesin ya da bir kısım halkın doğrudan yararlanmasına ve kullanımına tahsis edilen mallar ise orta mallardır. Eskiden beri herkesin yararına veya kullanımına kendiliğinden tahsis edilen yerlerdir. Bilboardların konulacağı yol ve meydanlar da bu katagoriye girmektedir. Bunlar hakkında Türk Medeni Kanunu’nun 715. maddesinde “… ile yararı kamuya ait mallar devletin hükmü ve tasarrufu altındadır” hükmü mevcuttur.

   İhalenin 2886-51/g maddesine göre yapılmasının diğer sebepleri; 27.04.2016 tarih ve 2678 sayılı “Onay Belgesinde” ve Ek-10 da verilen 27.04.2016 tarih ve 1209 sayılı Encümen Kararında yazıldığı üzere; taşınmazın kullanılma özelliği nedeniyle bu şekilde ihaleyi gerektirdiği onay belgesinde ve Encümen kararında şöyle belirtilmiştir. Denizli Büyükşehir Belediyesi İlan, Reklam ve Tanıtım Yönetmeliğinde; reklam, ticari tanıtım levhaları ve ilanlarda; sağlık yönünden zararlı, reklamı kanunla yasaklanmış maddeler, genel ahlak kurallarına aykırı görüntüler, korku ve batıl inançları içerecek, toplumun acıma duygularını istismar edecek şekilde, ifadeler veya görüntülerin kullanılmaması,

   
   

   Hükümet, Bakanlıklar veya Milli Güvenlik ve Genel Ahlak yönünden konulan ilke ve uygulamalara uyulması, dil, ırk, cinsiyet, din ve mezhep üzerine dayalı ayrımcılık yapılmaması, şiddet hareketlerine yol açıcı, destekleyici ve özendirici unsurlar içermemesi ve Türk dilinin ve Türkçe sözcüklerin kullanılması zorunlu tutulmuştur. Belediyemize ait kent mobilyalarında yapılan ilan ve reklamların yönetmeliğe uygunluğunun “geç kalınmaksızın” takip ve denetlenmesinde karşılaşılan problemlerin önlenmesi adına, kent mobilyaların, Kanunun 51/g maddesine göre pazarlıkla, bu amaçla kurulan ve % 100 hissesi Belediyemize ait olan Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür San. Tic. A.Ş. ne kiraya verilmesinde kamu yararı, İdare yararı ve zaruret görülmüştür.

2. Mülkiyeti Belediyemize ait olan İlimiz Merkezefendi İlçesi Değirmenönü Mahallesi. 1471 Sokakta bulunan Karaman Pazaryerinin zemin katındaki 6 nolu mahal (Balıkçı dükkanı) Belediye Encümeninin 25.01.2011 tarih ve 301 sayılı kararına göre; amaç dışı kullanılma ve koruma özelliği ve daha çok İdare yararı bulunması, kamu yararına olması nedeni ile 2886 sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihaleye çıkarılmış ve yukarıda A ve B Maddelerinde açıklandığı üzere; hisselerinin tamamı Belediyemize ait olan Beltaş Denizli Belediyesi Temizlik Ulaşım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre kiraya verilmiştir. Ancak; Sayıştay Denetim Raporundaki bulgu gereği kiracılığının sonlandırılması ile ilgili işlemlere başlanmıştır.

3. Mülkiyeti Belediyemize ait olan İlimiz Merkezefendi İlçesi Değirmenönü Mahallesi. 1471 Sokakta bulunan Karaman Pazaryerinin zemin katındaki 7 nolu mahal (Balıkçı dükkanı) Belediye Encümeninin 02.11.2010 tarih ve 3473 sayılı kararına göre; amaç dışı kullanılma ve koruma özelliği ve daha çok İdare yararı bulunması, kamu yararına olması nedeni ile 2886 sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihaleye çıkarılmış ve yukarıda A ve B maddelerinde açıklandığı üzere; hisselerinin tamamı Belediyemize ait olan Beltaş Denizli Belediyesi Temizlik Ulaşım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre kiraya verilmiştir. Ancak; Sayıştay Denetim Raporundaki bulgu gereği kiracılığının sonlandırılması ile ilgili işlemlere başlanmıştır.

4. Mülkiyeti Belediyemize ait olan Topraklık Mahallesi İzmir Bulvarı üzeri No:41 adresindeki Şehirlerarası Otobüs Terminali içi 8 adet tuvalet Belediye Encümeninin 04.02.2014 tarih ve 358 sayılı kararına göre; amaç dışı kullanılma ve koruma özelliği ve daha çok İdare ve kamu yararına olması nedeni ile 2886 sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihaleye çıkarılmış ve yukarıda A ve B maddelerinde açıklandığı üzere; hisselerinin

   
   

   tamamı Belediyemize ait olan Beltaş Denizli Belediyesi Temizlik Ulaşım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre kiraya verilmiştir. Ancak; Sayıştay Denetim Raporundaki bulgu gereği kiracılığının sonlandırılması ile ilgili işlemlere başlanmıştır.

5. Denizli Belediyesi Yaş Sebze ve Meyve Toptancı Hal işletmesi Belediye Encümeninin 20.11.2012 tarih ve 4644 sayılı kararına göre; kullanılma, koruma özelliği ve daha çok İdare yararı bulunması, kamu yararına olması, düzen ve intizamın sağlanması amacıyla nedeni ile 2886 sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihaleye çıkarılmış ve hisselerinin tamamı Belediyemize ait olan Beltaş Denizli Belediyesi Temizlik Ulaşım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre kiraya verilmiştir.

   
   

   2886 Sayılı Kanunun 51/g maddesine göre ihale yapılabilecek haller;

   Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi işlemleri esasen 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre yürütülmektedir. Kanunun 51/g bendine kiralamalarda;

   Taşınmazın kullanılma özelliği nedeniyle bu şekilde ihaleyi gerektirmesi, Daha çok İdare yararının bulunması,

   İşin ivedilik göstermesi,

   
   

   Hususlarından en az birinin bulunması gerekmektedir. Turizm yatırımı yapılacak yerler, bediî değeri (eşsiz güzellikte-eşi benzeri olmayan) olan taşınmazlar ve ziraata elverişli olmayan yerler, kayalar, tepeler, dağlar ve onlardan çıkan kaynaklar gibi menfaati umuma ait malların işletilmesi kullanılması konulu taşınmazlar Kanunun 51/g maddesine göre pazarlıkla kiraya verilebilmektedir.

   
   

   Belediye Malları ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler hakkında Kanunlardaki Hükümler;

   1. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin ne olduğu Türk Medeni Kanunu’nun 715. maddesinde; “sahipsiz yerler ile yararı kamuya ait olan mallar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır” şeklinde açıklanmıştır.

   2. 5393 sayılı Kanunun 15. maddesinde “Belediyenin yetkileri ve imtiyazlarında “Belediye mallarına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı hükmü bulunmaktadır.

   3. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75 inci maddesi hükümlerinin (ecrimisil ve

      
      

      tahliye) belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı” belirtilerek Belediye mallarına bir tür Devlet malı statüsü imtiyazı verilmiştir.

   4. Kadastro Kanunu’nun 16. maddesinde de “kamunun ortak kullanılmasına veya bir kamu hizmetinin görülmesine ayrılan yerlerle Devletin hüküm ve tasarrufunda bulunan sahipsiz yerler” kamu malları olarak belirtilmiştir.

   5. Danıştay 1. Daire E.1997/150, K.1997/153 de; “Özel İdare bir Kamu Kurumudur ve sahibi bulunduğu menkul ve gayrimenkul mallar, DEVLET MALI NİTELİĞİNDEDİR. “ ifadesinden anlaşılacağı üzere, Yerel Yönetimlerin malları da “Devlet Malı” sayılmıştır.

Uygulama sonucunda; Toptancı Hali işletmesi, “daha verimli ve daha sorunsuz hale gelmesi için” % 100 hissesi Belediyemize ait olan Beltaş Denizli Belediyesi Temizlik Ulaşım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketine kiraya verilmesinde kamu yararı, İdare yararı ve zaruret görülmüştür.” denilmiştir.

Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; Devletin özel mülkiyetindeki taşınır ve taşınmaz malların kiralanması ve Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi işlemleri esasen 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre yürütülmektedir. Mezkur Kanun’un 51/g maddesine göre kiralamalarında;

• Taşınmazın kullanılma özelliği nedeniyle bu şekilde ihaleyi gerektirmesi,

  
  

• Daha çok İdare yararının bulunması,

  
  

• İşin ivedilik göstermesi,

hususlarından en az birinin bulunması durumunda taşınmazların 2886 sayılı Kanun’un 51/g maddesine göre pazarlıkla kiraya verilebileceği ifade edilmiştir. Ancak bulgumuzda da ifade edildiği üzere, gerek yargı kararları gerekse de 5393 sayılı Kanun’la yapılan atıf, Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar kavramına belediyelerin özel mülkiyetinde olan mallarının girmediğini açıkça göstermektedir. Zira şayet söz konusu kavram içine belediye taşınmazları dâhil olsa idi ne söz konusu yargı kararları oluşur ne de 5393 sayılı Kanun’da yapılan atfa ihtiyaç olurdu.

Ayrıca idare tarafından ilgili mevzuatlarda, kamunun ortak kullanılmasına veya bir kamu hizmetinin görülmesine ayrılan yerlerle Devletin hüküm ve tasarrufunda bulunan sahipsiz yerlerin kamu malları olarak belirtildiği, belediye mallarına karşı suç işleyenler

Devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı hükmünün, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin (ecrimisil ve tahliye) belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hükmünün olmasından dolayı belediye mallarına bir tür Devlet malı statüsü imtiyazı verildiği ve bundan dolayı bu taşınmazların 2886 sayılı Kanun’un 51/g maddesine göre kiraya verilebileceği ifade edilmiştir. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinde Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz mallar için ecrimisil düzenlemesi getirilmiştir. Bu maddenin belediyeler için uygulanabilmesi ancak 5393 sayılı Kanun’un 15’inci maddesine “2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümleri belediye taşınmazları hakkında da uygulanır.” hükmü konulmak suretiyle sağlanmıştır. Bu şekilde bir özel hüküm getirilmediği sürece 2886 sayılı Kanun’un 51’inci maddesinin (g) bendinin belediyeler için uygulanması mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Bulgumuzda yer verilen 3 adet taşınmaz ile ilgili kiracılığın sonlandırılma işlemlerine başlanılması mevzuata uygun olmakla birlikte diğer kiralama işlemlerinin de mevzuata uygun hale getirilmesi gerekmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.