4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 5’inci maddesinde; Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki Hazineye ait taşınmazların satış bedellerinin tahsil edilen kısmından öncelikle yerinde muhafaza edilemeyen yapıların tasfiyesinde kullanılmak şartıyla % 10'unun, ilgili belediyelerin 20.7.1966 tarihli ve 775 sayılı Kanun hükümlerine göre oluşturulan fon

hesabına aktaracağı, kalan kısmından ise ilgili belediyeye % 30, varsa büyükşehir belediyesine

% 10 oranında pay verileceği ve bu payların tahsilini takip eden ayın yirmisine kadar ilgili idarelerin hesaplarına aktarılacağı belirtilmektedir.

Bu hüküm uyarınca belediyelere, Hazine taşınmazlarını satmaya yetkili kurumlar tarafından bu satışlardan elde edilen payların gönderilmesi gerekmektedir.

Yasa hükmüne göre; taşınmazların satış bedellerinin tahsil edilen kısmından önce % 10’u taşınmazın sınırları içinde olduğu belediyenin 775 sayılı Kanun’da belirtilen özel hesabına, yine bu Kanun’da belirtilen yerlere harcanmak üzere kaydedilecek; geri kalan tutarın

% 30’u yine ilgili belediyenin hesaplarına (Bu kısmın kullanımı şarta bağlı değildir), % 10’u da varsa Büyükşehir Belediyesi hesabına aktarılacaktır. Sonuç olarak, taşınmazın sınırları içerisinde olduğu il/ilçe belediyesine %10’u tahsisli, kalan kısmın %30’u da serbest kullanım dahilinde olmak üzere %10 + %27 (%90x%30) = %37 pay gönderilmesi söz konusudur.

% 10’luk payın aktarılacağı hesap ve kullanım koşulları ise, 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 12 ve 13’ncü maddelerinde düzenlenmiştir.

Söz konusu Kanun’un 12’nci maddesinde; belirtilen kaynaklardan sağlanacak gelirlerin, Türkiye Emlak Kredi Bankasında, (Emlakbank'ın tasfiyesini de öngören 4684 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun gereğince Ziraat Bankasında) ilgili belediyeler adına açılacak özel hesaplarda toplanacağı hükme bağlanırken 13’üncü maddesinde ise bu fonlarda toplanan paraların; Toplu Konut İdaresi Başkanlığının izni alınmak şartıyla:

• Kanunda gösterilen amaçlarda kullanılmak üzere arsa sağlanmasında, Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca onanan plan ve projelere göre halk konutu, nüve konut veya geçici misafir konutu yapılmasında,

• Islah olunacak gecekondu bölgeleri ile yeniden tesis edilecek önleme bölgelerinin yol, meydan, kanalizasyon, su, elektrik ve benzerleri gibi kamu hizmet ve tesislerinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca onanan projelerine göre yapılmasında veya onarılmasında,

• Kendi bütçe imkânlarıyla karşılanamayan ve fakat bu kanun gereğince yapılması gereken tespit, harita alımı, plan ve projelendirme hizmetlerinde kullanılacağı yazılıdır.

  
  

  Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri çerçevesinde işleyişin sağlanması için;

  
  

• Hazineye ait taşınmazların satış bedellerinin tahsil edilen kısmından belediyelere gönderilen payların doğru hesaplara kaydı;

• Ziraat Bankasında açılacak özel Gecekondu hesabına yatırılan % 10’luk kısmın Kanun’da belirtilen şekilde kullanımı gerekmektedir.

Ancak, bu iki gerekliliğin yerine getirilmesinin ön koşulu ise, hazineye ait satışı yapan ve parayı tahsil eden kurumun 4706 sayılı Kanun çerçevesinde belediyelere ait payları doğru hesaplaması ve göndermesidir.

Karabük Belediyesine de 2019 yılı içerisinde hazine taşınmazı satışına ilişkin bazı meblağlar gönderilmiştir. Ancak, Kurumun 4706 sayılı Kanun uyarınca Ziraat Bankasında açılmış özel bir gecekondu hesabı bulunmadığından paranın tamamı ilgili gelir hesaplarına alınarak kullanılmıştır. Karabük belediyesinin Gecekondu Kanunu’nda belirtilen koşullarda harcanmak üzere % 10’luk kısmı özel Gecekondu Hesabına almaması hatalı bir uygulama olarak görünmekle birlikte, “hatalı uygulama” yorumu aslında “hazine taşınmazını satan kurumun belediye payını doğru hesaplayıp gönderdiği” varsayımına dayalıdır.

Belediyeler, hazineye ait taşınmaz satışları ve tahsilatlarına ilişkin sistematik bilgi edinmelerini ve bu bilgi çerçevesinde kendilerine gönderilecek paylarının doğru hesabını ve gönderimini sağlayacak kontrol-takip aracına sahip değildir. Mevzuatta öngörülen sistemin işlerliğini sağlamak açısından asli rol hazine taşınmazı satışını yapan kuruma verilmiş, ancak sistemin ikinci aktörü olan ve satış gelir payı alacaklısı konumundaki belediyeye, satışı yapan kurumun yapacağı pay hesaplamalarının doğruluğunu ve doğru hesaplanan payların doğru belediyelere gönderimini güvence altına alacak bir takip/kontrol aracı verilmemiştir.

Hazineye ait taşınmazı satan ve bedelini tahsil eden yetkili kurumun 4706 sayılı Kanun’un ilgili hükümlerini uygulamaması/hatalı uygulaması sonucu ilgili belediyeye/belediyelere hiç pay göndermemesi ya da hatalı tutarları göndermesi; doğru hesaplansa bile Kanun’da öngörülen belediye yerine başka belediyeye pay göndermesi (örneğin ilçe belediyesi yerine büyükşehir belediyesine gönderme) olasıdır ve pay alacaklısı belediyeler satışa ve tahsilata ilişkin sistematik bilgi sahibi olmadıkları için hatanın düzeltilmesi mümkün olamayacaktır.

Söz konusu mevzuat hükümleri ile oluşturulan gelir dağıtım-kullanım mekanizmasının mevzuat koyucunun iradesine uygun şekilde işleyişini güvence altına almak kadar, şüphesiz,

oluşturulan bu mekanizma ile kendilerine gelir tahsis edilen belediyelerin, müstakbel gelirlerini öğrenme, doğru tahakkuk ve tahsilatını sağlama hak ve yetkileri olması sistem kontrol mekanizmalarının doğal bir gerekliliğidir.

Karabük Belediyesinin belirtilen Gecekondu Kanunu hükümleri uyarınca Ziraat Bankasında Gecekondu Fonu Hesabı açarak öngörülen işler için harcaması sağlanması, ancak öncelikle de, mevzuat koyucunun oluşturduğu sistemin aktörlerinin bu işleyişi açıklık ve şeffaflık ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirmelerini sağlayacak takip-kontrol araçlarının geliştirilmesi için ilgili kurumlar nezdinde girişimlerde bulunulması uygun olacaktır.