Kurum hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; İdarenin asli geliri niteliğinde olan su satış tarifelerinin, maliyet bedellerinin çok altında belirlendiği anlaşılmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14'üncü maddesi ile mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla su ve kanalizasyon hizmetleri belediyelerin görev ve sorumlulukları arasında belirlenmiştir. 831 sayılı Sular Hakkında Kanun’un Ek 1'inci maddesi, “Bir belde veya belde halkının müşterek ihtiyacına mahsus suların kaynakları belediye sınırı dışında bulunsa bile su yollarının ve kaynaklarının bakımı, onarılması, temizlenmesi ve suyun sıhhat şartlarına uygun bir halde bulundurulması belediyelere aittir.” şeklinde düzenlenmiştir.

Mezkûr Kanun’un “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendinde “Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.” hükmü bulunmaktadır.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Ücrete tabi işler” başlıklı 97 nci maddesinde yer alan; “Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet (...)için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir. Belediye'ye tekel olarak verilmiş işler kendi özel hükümlerine tabidir.” hükmü çerçevesinde belediye meclislerince tarifeler belirlenmektedir.

Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği’nde (Seri No:31) “Belediyelerin harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaları mümkün bulunmakla beraber, ücretlerin hizmetten faydalananlardan yapılan hizmetin maliyeti göz önünde bulundurularak adalet, eşitlik ve genellik prensiplerine uygun olarak tespit edilmesi gerekmektedir.” denilerek belediye meclislerince tarife belirlenirken göz önünde bulundurulması gereken hususlar düzenlemiştir.

Yukarıda anılan mevzuat hükümleriyle belirlenen görev alanı içerisinde, her türlü su kaynaklarından sağlanan içme, kullanma ve endüstri suyunun tüketicilere ulaştırılması ve kullanımdan sonra uzaklaştırılmasına ilişkin her türlü hizmet, bedel, pay, teminat ve yaptırımların tespiti ile bunların tahakkuk ve tahsili ilgili İdarece yapılmaktadır.

Tunceli Belediyesi Su Tarifeleri ve Abone Hizmetleri Yönetmeliği'nin “Tarife Tespit Esasları” başlıklı 5'inci maddesinde ise;

“(1) Tarifelerin tespitinde aşağıda belirtilen esaslara uyulur:

1. Tarifenin belirlenmesinde, üretilen ve kayıplar düşürüldükten sonra tüketileceği ön görülen ölçülebilir su satış miktarı ana unsur olarak esas alınır.

2. Toplam Sistem maliyetleri tarifelere yansıtılır.

…”

“Su Satışı ve Atık su Tarifesi” başlıklı 10’uncu maddesinde;

“ (1) Su satış ve Atık su tarifesi aşağıdaki unsurlar dikkate alınarak tespit edilir.

a)- Yönetim ve işletme giderleri : Enerji ve Malzeme giderleri, Personel giderleri, çeşitli masraflar ile Su ishale ve dağıtım giderlerinden oluşur.

1)- Enerji ve Malzeme giderleri: Üretim, ısıtma ve aydınlatma için kullanılan Elektrik, doğalgaz, çeşitli akaryakıt, katı yakıt gibi her türlü Enerji Masrafları, Alüminyum sülfat, mayi klor, ozon ve benzeri işletme ve sarf malzemelerine yönelik bu kapsamdaki diğer harcamalardan oluşur.

2)- Personel Giderleri: 657 sayılı Devlet memurları kanununa tabii memurlar ile 4857 sayılı İş kanununa göre çalıştırılan devamlı ve geçici işçi, sözleşmeli personel ve denetçilerin aylıklarını, ikramiyelerini, kanun ve toplu sözleşmelerle sağlanan her türlü yardım, Zam ve tazminatların, fazla çalışma ücretlerini, görev yolluklarını ve her türlü işveren hisselerini kapsar.

3)-Çeşitli  Masraflar: Kira, Haberleşme giderleri, Vergi ve Harçlar, Mahkeme Masrafları, Kamulaştırma bedelleri, Sigorta, Eğitim ve yönetim, temsil giderleri, her türlü taşıma harcamaları, güvenlik ile ilgili giderler, Hizmet alımı yöntemleriyle gördürülen Hizmetlere ilişkin Maliyet unsurları ve benzeri diğer masraf kalemlerinden meydana gelir.

4)- Su ishale ve Dağıtım giderleri: Gerektiğinde Su Şebekesi bulunmayan yörelere Tankerlerle yapılan taşıma harcamaları ile Su isalesi ve tevzi ine ilişkin yapılan giderlerdir.

b)- Amortismanlar  : Sabit bir kıymet olan tesislerin , dayanıklı taşınırların ve demirbaşların ekonomik ömürlerinin sonunda yenilebilmeleri için mevzuat gereği ayrılması zorunlu olan ve miktarı yasa ve yetkili makamlarca belirlenen tutardır. Yapılacak yatırımlarla ilgili kredilerin yıllık ana para ve faiz miktarı amortismanlarla karşılanamadığı taktirde, aradaki fark bir masraf kalemi olarak dikkate alınır.

c)- Aktifleştirilmeyen yenileme, ıslah ve tevsii masrafları: Tesislerin iyileştirilmesi için yapılan masraflar ile aktifleştirilmeyen büyütme ve onarım giderlerine ilişkin maliyet unsurları hesaba katılır.

d)-Karlılık  oranı: Yönetim ve işletme giderlerinin, amortisman tutarlarının, aktifleştirilmeyen yenileme, ıslah ve tevsii masrafları kadar ilave edilecektir. Belediye Tacir olmadığından dolayı, masraflar + kar uygulanmayacaktır.” Denilmektedir.

Yukarıda belirtilen yönetmelik hükümleri çerçevesinde tarifelerin belirlenmesinde; yönetim ve işletme giderleri, amortisman giderleri ile yenileme, ıslah ve tevsii giderlerinin esas alınacağı, bu esaslar çerçevesinde maliyet bedelinin belirleneceği ve bu maliyet bedeline kar eklenmeyeceği açıklanmıştır.

4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinde;

“Genel bütçeye dahil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz.” <span>hükmü yer almaktadır.</span>

Ayrıca, 6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce Yürütülen Hizmetler Hakkında Kanun’un 24’üncü maddesine su tesislerinin meydana getirilmesi için yapılan harcamaların tümünün bu hizmetlerden yararlananlara ödettirilmesi hükmü konulmuştur.

Mahalli idareler yasaların kendilerine yüklediği mahalli ve müşterek nitelikteki görev ve sorumlulukları yerine getirirken doğal olarak finansmana ihtiyaç duymaktadırlar. Merkezi yönetimden aktarılan paylar dışında mahalli idarelerin finansman kaynakları arasında vergi ve harç gelirleri, harcamalara katılma payları, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, bağış ve yardımlar ile borçlanmadan sağladıkları gelirler yer almaktadır. Mahalli idarelerin ilde yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarını zamanında, yeterli düzeyde ve tam olarak karşılaması amacıyla yukarıda sayılan gelirlerini en yüksek oranda tahsil etmesi gerekmektedir. Mahalli İdarelerde içme suyu hizmetleri ise genellikle vergi, mali transferler ve tarifeler birlikte kullanılarak finanse edilmektedir. Ancak kullanıcı ücretlerine dayalı çeşitli tarife yöntemlerinin payı oldukça büyüktür.

Yapılan incelemede; İdare tarafından tayin edilen su tarifelerinin mevcut ekonomik koşullar dikkate alınmadan belirlendiği görülmüştür. 2021 yılından bu yana belediye meclisi tarafından karara bağlanan su bedel tarifeleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

‌Tablo 11: Su Tarifesi Bedelleri

Yukarıda belirtilen su birim fiyatları ile elde edilen gelirin İdarenin su ve kanalizasyon hizmetlerine yönelik yaptığı giderlere ilişkin tutarları karşılamadığı tespit edilmiştir. 2023 yılında su hizmetlerinden elde edilen gelir 10.878.230,44 TL iken buna karşılık aynı yılda su ve kanalizasyon hizmetlerine yönelik yapılan harcama tutarı yaklaşık 43.000.000 TL’dir. Aradaki farkın yıllar itibarıyla arttığı görülmüştür.

Bu itibarla, bulgumuzun konusu idarenin su hizmetlerinden kâr elde edilmesi yönünde bir çalışma yapması olmayıp İdarenin temel nitelikte olan mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması amacıyla yapacağı giderlerinde kullanılacak önemli bir finansman aracından mahrum kalmamasına yöneliktir.

Kamu idaresi bulgumuza iştirak etmiş olup maliyet çalışmalarının yapıldığını ve konunun belediye meclisinde görüşülerek karara bağlanacağını belirtmiştir.

Sonuç olarak, su tarifelerinin adalet, eşitlik ve genellik prensiplerine uygun olmak kaydıyla maliyet-hizmet dengesi gözetilerek belirlenmiş mevzuat çerçevesinde yeniden ele alınması gerekmektedir.