150 İlk madde ve malzeme hesabından çıkışların incelenmesinde Muhasebe Yönetmeliği'nin öngörmediği hesapların kullanıldığı ve işlemlerin belgeye dayanmadığı görülmüştür.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe Ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Yevmiye sistemi, muhasebeleştirme belgeleri ve açılış kayıtları” başlıklı 57’nci maddesinde, gerçekleşen işlemlerin muhasebeleştirme belgeleriyle kaydedileceği, belge olmadan kayıt yapılmayacağı, ilgili Yönetmeliğin “Hesabın İşleyişi” bölümlerinde belirtildiği şekilde hesaplara kaydedileceği belirtilmektedir.

Yine Yönetmeliğin 127 ve 128’inci maddelerinde aynen;

“150 İlk madde ve malzeme hesabı Hesabın niteliği

MADDE 127 - (1) İlk madde ve malzeme hesabı, işletmelerce üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak ya da tüketilmek üzere edinilen tüketim malzemeleri ile hammadde, yardımcı madde, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlenmesi için kullanılır

Hesabın işleyişi

MADDE 128 - (1) İlk madde ve malzeme hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

1. Borç

   
   

   1. Satın alınan veya üretilen ilk madde ve malzemeler maliyet bedelleri ile bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir.

   2. İlk madde ve malzemelerin sayımı sonucunda ortaya çıkan fazlalıklar bu hesaba borç, fazlalığın nedeninin araştırılıp sonuçlandırılmasına kadar 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir.

   3. Üretimde veya tüketimde kullanılmak üzere gider yerlerine verilen ancak, daha sonra kullanılmayarak iade edilen ilk madde ve malzemeler bu hesaba borç, 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabına veya 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına alacak kaydedilir.

2. Alacak

   
   

   1. Üretime verilen veya diğer amaçlarla kullanılan ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, “7 Maliyet Hesapları” sınıfındaki ilgili grubun gider hesabına borç kaydedilir.

   2. İlk madde ve malzemelerin sayımı sonucunda ortaya çıkan noksanlıklar bu hesaba alacak, noksanlığın nedeninin araştırılması ve sorumluların tespiti için geçici olarak 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir.

   3. Artık ve hurdaya ayrılan ilk madde ve malzemeler maliyet bedelleri ile bu hesaba alacak, 157 Diğer Stoklar Hesabına borç kaydedilir.

   4. Değerini tamamen yitiren ilk madde ve malzemeler bu hesaba alacak, 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına borç kaydedilir.

      
      

   5. Satışı yapılan ilk madde ve malzemeler bir taraftan maliyet bedeli ile bu hesaba alacak, 623 Diğer Satışların Maliyeti Hesabına borç; diğer taraftan satış bedeli 600 Yurtiçi Satışlar Hesabına, satış bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisi 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabına alacak, yapılan tahsilat ise tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.

   6. Satıcılara iade edilen ilk madde ve malzemeler kayıtlı değerleri ile bu hesaba, bu değer üzerinden ödenen katma değer vergisi 391 Hesaplanan Katma Değer Vergisi Hesabına alacak, iade edilen ilk madde ve malzeme bedeli tahsilatın şekline göre ilgili hesaplara borç kaydedilir.”

Denilmektedir.

Diğer taraftan; Taşınır Mal Yönetmeliği’nin “Taşınır giriş ve çıkış işlemlerinin muhasebe birimine bildirilmesi” başlıklı 30’uncu maddesinde; 150 İlk madde ve malzemeler hesabında izlenen tüketim malzemelerinin çıkışları için düzenlenen Taşınır İşlem Fişlerinin muhasebe birimine gönderilmeyeceği, bunların yerine, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde üç aylık dönemler itibarıyla, diğer idarelerde ise üç ayı geçmemek üzere üst yöneticiler tarafından belirlenen sürede kullanılmış tüketim malzemelerinin taşınır II nci düzey detay kodu bazında düzenlenen onaylı bir listesi, en geç ilgili dönemin son iş günü mesai bitimine kadar muhasebe birimine gönderileceği belirtilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde; 150 İlk madde ve malzemeler hesabında kayıtlı değerlerin tüketilmesi durumunda en geç üçer aylık dönemler itibariyle hazırlanan listeler muhasebe birimine gönderilecektir. Söz konusu tüketime yönelik listeler temel alınarak muhasebe birimi tarafından ilgili Muhasebe Yönetmeliğine göre muhasebeleştirme işlemleri gerçekleştirecektir.

Yapılan incelemede, aşağıdaki tabloda gösterilen 150 İlk madde ve malzeme hesabından çıkış işlemlerinde ilgili Muhasebe Yönetmeliği'nin öngördüğü hesapların kullanılmadığı ve işlemlerin herhangi bir belgeye dayanmadığı tespit edilmiştir. Her ne kadar işlemlerin muhasebe kaydındaki açıklaması “düzeltme kaydı” olarak belirtilmişse de, düzeltme kaydının gerekçesinin belirtilmesi ve yine ilgili Muhasebe Yönetmeliği’nin 128’inci maddesinde belirtilen hesaplar kullanılarak muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.

Sonuç itibariyle 150 İlk madde ve malzeme hesabından ilgili Muhasebe Yönetmeliği’nin öngörmediği hesaplar kullanılarak düşüm yapılması nedeniyle toplam 24.378.975,08 TL hataya sebep olunduğu değerlendirilmektedir.

‌Tablo 1: İlk Madde ve Malzeme Hesabından Çıkışlara İlişkin Muhasebe Kayıtları