Ankara Halk Ekmek ve Un Fabrikası AŞ’nin mali kayıt ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde, yükümlülüklerini sözleşmede belirtilen teslim programına uygun olarak yerine getirmeyen yükleniciye sözleşmesi feshedildikten sonra gecikme cezasının uygulandığı bu durumun kesilen gecikme cezasının tahsil edilebilme kabiliyetini düşürdüğü görülmektedir.

2020/285663 ihale kayıt numarasıyla 23.06.2020 tarihinde yapılan ihale sonucunda, yüklenici firmayla 13.07.2020 tarihinde 40.000 çuval ekmeklik buğday ununun teslimi konusunda KDV hariç 4.060.000,00 TL tutarında sözleşme imzalamıştır. Yüklenici taahhüt

ettiği un çuvalı miktarının 26.621 adedini yerine getirememiştir. Bunun üzerinde yüklenici firmaya 15.12.2020 tarihinde ihtarname gönderilerek yükümlülüklerini yerine getirmesi istenmiş fakat yüklenicinin taahhüt ettiği miktarı göndermemesi üzerine sözleşmesi feshedilmiştir.

Sözleşmenin feshedilmesiyle birlikte, yükümlülüklerini yerine getirmeyen firmaya sözleşme hükümlerine göre 458.700,00 TL tutarında gecikme cezası uygulanmıştır. Firmanın cari hesabı incelendiğinde, ceza tahakkuk ettirilmeden önce yüklenicinin Şirketten 22.172,83 TL alacağı olduğu görülmektedir. Yüklenicinin belirtilen iş için verdiği 250.000,00 TL tutarlı teminat mektubu çözülerek Şirket’in banka hesabına aktarılmıştır. Ayrıca, Yüklenicinin 120.000,00 TL tutarındaki bir diğer teminat mektubunun da çözülmesine yönelik işlemler başlatılmıştır. Gecikme cezasından yüklenicinin alacağı ve teminat mektupları mahsup edildikten sonra, Şirketin 66.527,17 TL tutarında alacağının kaldığı anlaşılmaktadır.

Gecikme yaşandığında yükleniciye uygulanacak gecikme cezası ile sözleşme feshinin gerektiği durumlarda işlemlerin geciktirilmeksizin uygulanması önem arz etmektedir. Şöyle ki, imzalanan sözleşmenin “Teslim, Teslim Süresi ve İlgili Cezai Hükümler” başlıklı 9’uncu maddesinin ilk fıkrasında;

“Ekmeklik Unun teslimi sözleşmenin imzalanmasını takiben İdare’nin belirleyeceği zaman diliminde 240 takvim günü içerisinde yapılacaktır. Yüklenici, İdarenin belirleyeceği zaman diliminde ve İdarenin kendisine hazırladığı teslim programına göre getirmeyi kabul ve taahhüt eder. Yüklenici taahhüdünü yerine getirmediği takdirde İdare tarafından yükleniciye taahhüdünü yerine getirmesi için yazılı olarak 2 gün veya İdare tarafından un stok durumunu göz önünde bulundurarak belirlenen bir süre verildiği bildirilir ve ayrıca yükleniciye söz konusu gecikme için ceza uygulanır. Bu ceza yüklenicinin geciktiği her geçen gün sözleşme bedelinin

%0,1 oranında uygulanır. Gecikme cezası, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın yükleniciye yapılacak ödemelerden kesilir. Bu ceza tutarı, ödemelerden ve kesin teminat ile varsa ek kesin teminatlardan karşılanamaması halinde yükleniciden ayrıca tahsil edilir. Yüklenici iki günlük süre dolmasına rağmen yine unu teslim etmez ise İdare yüklenicinin teminatını ihtar çekmeksizin irat kaydeder. Ayrıca yüklenicinin teslim etmediği un miktarı kadar yüklenicinin nam ve hesabına alım yapılır. Arada fiyat farkı olması halinde fark, yükleniciden tahsil edilir” denilmektedir.

Sözleşmeye göre Şirket tarafından belirlenecek “teslim programına” uygun olarak yüklenicinin un sevkiyatını gerçekleştirmesi gerekmektedir. Belirlenen programa uyulmadığı takdirde, yükleniciye taahhüdünü yerine getirmesi için yazılı olarak iki gün veya İdare tarafından un stok durumu göz önünde bulundurarak belirli bir sürenin verilmesi, ayrıca yaşanan gecikme için “gecikme cezasının” uygulanması gerekmektedir. Gecikme cezalarının öncelikli olarak yükleniciye yapılacak ödemelerden kesilmesi gerektiği sözleşmede belirtilmektedir. Ödemelerden tahsil edilememesi durumunda ise kesin teminat ile varsa ek kesin teminatlardan karşılanması, aksi durumun varlığı halinde ise yükleniciden ayrıca tahsilatın yapılacağı belirtilmektedir. Yüklenici, verilen iki günlük sürenin veya un stok durumu dikkate alınarak Şirket tarafından belirlenen sürenin geçmesine rağmen, yükümlülüklerini yerine getirmez ise, sözleşmenin feshedilerek teminatın irat kaydedilmesi gerekmektedir.

Sözleşmedeki hükümlerden farklı olarak, yükleniciye gecikme cezası uygulanmayarak sözleşmenin feshedilmesine kadar beklendiği, sözleşme feshedildikten sonra gecikme cezasının hesaplanarak kayıtlara alındığı görülmektedir. Bu süreye kadar yüklenicinin tüm ödemelerinin yapıldığı, Şirketten neredeyse hiç alacağının kalmaması sebebiyle gecikme cezasının teminatlardan karşılanmaya çalışıldığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, sözleşmenin feshedilmesine yönelik bir yaptırım olan “teminatın irat kaydedilmesinin” uygulamada bir anlamı kalmamıştır. Yukarıda belirtildiği üzere, uygulanan gecikme cezası tutarı 458.700,00 TL olup, bu tutarın bir kısmı ancak yüklenicinin bu iş için verdiği 250.000,00 TL tutarındaki teminatından karşılanabilmiştir.

Sonuç olarak, yüklenici iş programında belirtilen takvime uymadığı zaman gecikme cezasının ivedilikle uygulanması ve yüklenicinin ödemelerinden kesintinin yapılması gerekmektedir. Eğer ki, yüklenici kendisine verilen süreye rağmen taahhütlerini yerine getirmemeye devam ederse sözleşmenin erken safhalarda sonlandırılarak teminatın da irat kaydedilmesi gerekmektedir.

Şirket yetkilileri, bulguda belirtildiği üzere gecikme cezalarının uygulamasında sözleşmenin herhangi bir nedenle sona ermesi beklenmeden, cezaların hakediş ödemelerinden kesileceğini ifade etmektedir. Bununla birlikte 2020 yılında yapılan işlemlere ilişkin herhangi bir düzeltme işlemi tarafımıza sunulmamış olup, müteakip denetimlerinde konu izlenecektir.