Karar Künyesi
Mardin Büyükşehir Belediyesi gelir hesapları üzerinde yapılan incelemede;
Kurum tarafından meydan, bulvar, cadde ve otobüs duraklarındaki reklam ünitelerinin (yani kent mobilyalarının) işletme hakkının geçmiş yıllarda (2018 yılında) ihaleyle kiraya verildiği ve sözleşme süresinin 2028 yılına kadar devam edeceği görülmüş olup 2023 yılında da uygulanmaya devam eden söz konusu ihale ve sözleşme hükümlerinde kanuna aykırı hususlar tespit edilmiştir.
Yapılan incelemede; 20.11.2018 tarih ve 2018/578 sayılı Encümen Kararı ile Artuklu Merkez İlçe, Kızıltepe, Midyat, Nusaybin ilçelerindeki Mardin Büyükşehir Belediyesinin yetki ve tasarrufundaki yol, meydan, bulvar, cadde ve ana yollardaki kent mobilyalarının 10 yıl süreyle işletme hakkı ihaleyle kiraya verilmiştir. İhale sonucunda 90 adet otobüs durağı, 12 adet dört modüllü otobüs durağı, 31 adet üç modüllü otobüs durağı, 220 adet billboard, 5 adet totem, 10 adet megalight, 75 adet CLP, 5 adet geri dönüşümlü CLP üzerinden reklam amaçlı ünitelerin işletilmesi hakkı 10 yıllığına toplam 4.200.000 TL (KDV hariç) ihale bedeliyle, 26.12.2018- 26.12.2028 tarihleri arasında “Mavi Reklam Tanıtım Organizasyon” Ltd Şti” isimli yükleniciye kiraya verilmiştir. Sözleşmede ve şartnamede kira süresi ilk yıl için belirlenmiş sonraki yıllar kiranın ÜFE oranında artırılması kararlaştırılmıştır.
Bu ihalede kanuna aykırı olduğu tespit edilen hususlar şunlardır:
Sözleşme Bedelinin Her Yıl Yeniden Belirlenmemesi
2886 sayılı Devlet İhale Kanununun “Kiralarda Sözleşme süresi‟ başlıklı 64. maddesinde yer alan “Üç yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinde, kira bedeli her yıl şartname ve sözleşmesindeki esaslara göre yeniden tespit edilir.” şeklindeki düzenlemeyle 3 yıldan fazla süre ile kiraya verme işlerinde kira bedelinin her yıl yeniden belirlenmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Söz konusu düzenlemeyle uzun süreli kiralamalarda kira bedelinin her yıl yeniden belirlenmesiyle bedelin güncel fiyatları yansıtması amaçlanmaktadır. Aksi takdirde birkaç yıl sonraki sözleşme bedelinin piyasa rayicini öngörmek mümkün değildir. Kanunen kiralamalara belli süre konulması da bu amacı taşımaktadır. Dolayısıyla söz konusu uygulama sonucu işletmesi 10 yıllık kiraya verilen reklam ünitelerinin 3 yıldan sonraki kira bedelinin piyasa fiyatının ve emsallerinin çok gerisinde kalma ihtimali oldukça yüksektir. Nitekim Yargıtay kararları da bu yöndedir.
Bu çerçevede kira sözleşmelerinde kira bedelinin ilk 3 yıl Türkiye İstatistik Kurumunca yayınlanan Üretici Eşya Fiyat Endeksindeki artış oranında artırılması, 3 yıl sonra ise emsal ve rayiç bedele uygun olarak yeniden belirlenmesi gerekmektedir.
Oysa Belediyede Kent Mobilyalarının kira süresi sözleşme ve şartnamede ilk yıl için belirlenmiş sonraki yıllar ÜFE oranında artırılması kararlaştırılmıştır. Ancak bu hüküm kira bedelinin her yıl yeniden belirlendiği anlamını taşımamaktadır. Çünkü bedelin ÜFE oranında artırılması idareyi sadece enflasyona karşı koruyabilmektedir. Fakat üç yıldan uzun süreli sözleşmelerinde, yeni yılda uygulanacak bedelin, üretici fiyat endeksindeki artış oranının yanında değişken nitelikte olan ve kiralama konusunun çevresi, konumu, emsalleri gibi sözleşme bedeline etki eden tüm nitelikler değerlendirilerek, emsal ve rayiç bedelleri göz önünde tutularak bir komisyon marifetiyle her yıl yeniden belirlenmelidir. Dolayısıyla reklam ünitelerinin bedelinin ilk 3 yıl sözleşmede belirlenen oranda (ÜFE) artırılması, 3 yılın sonunda ise emsale göre yeniden belirlenmesi gerekirdi.
Kamu idaresi bulgu konusu hususa iştirak etmiş olup söz konusu sözleşmenin kontrol edilip gerekli çalışmaların başlatıldığını bildirmiştir.
Mardin Büyükşehir Belediyesinin söz konusu işte 3 yıldan sonra sözleşme bedelini her yıl yeniden belirlememesi nedeniyle bölgenin artan ekonomik değeri, reklam ünitelerinin kiralama bedeline yansıtılamamış ve gelir kaybına uğramıştır. Nitekim ülkemizdeki salgın, deprem ve diğer güncel gelişmeler çerçevesinde son 3 yılda kira bedellerindeki artış oranı ÜFE oranından çok daha fazla gerçekleşmiştir. Bu noktada 10 yıllık kiralamaya esas reklam ünitelerinin kira bedelinin, Kanun ve Yargıtay içtihatları çerçevesinde her yıl yeniden tespit edilmesi gerekmektedir.
Sözleşmede İş Artışına İlişkin Hüküm Bulunması
Sözleşme ve şartnameye iş artışına ilişkin hüküm konulduğu ve bu hüküm doğrultusunda iş artışına gidildiği görülmüştür.
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Sözleşmede belirtilen işin artış ve eksilişi” başlıklı 63’üncü maddesinde iş artış ve eksilişine ilişkin detaylı açıklamalara yer verilmiştir. Mezkûr maddede sadece yapım işine ait bir sözleşmenin uygulanması sırasında iş artışı veya eksilişinin zorunlu hale gelmesi durumlarında iş artışı yapılacağı veya iş eksilişine gidilebileceğine ilişkin hükümlere yer verilmiş olup kiralamalarda iş artışı yapılabileceğine ilişkin bir hükme yer verilmemiştir.
Kent Mobilyalarının işletilmesi hizmetine ilişkin sözleşmenin 5.8' inci maddesinde ;
“Mardin Büyükşehir belediyesi ihale konusuyla ilgili kent mobilyalarının konulacak yerlerin sayısını %30 oranına kadar arttırmaya yetkilidir. İşin konusuyla ilgili olan Kent Mobilyaları, yüklenici tarafından Mardin Büyükşehir Belediyesinin belirlediği uygun yer ve alanlara kurulacaktır. Bu durumda yüklenici teklifte belirttiği kent mobilyalarına isabet eden birim fiyat esas alınmak üzere artışı kent mobilyalarının ücretini güncellemiş haliyle ihale bedeline ilave olarak şartnamenin ödeme ve ödeme şartları maddesine göre ödemekle yükümlüdür.” Denilmektedir.
Sözleşmeden anlaşılacağı üzere ihale sonrası yeni alan ve ihtiyaçların ortaya çıkması durumlarında söz konusu yeni yerlerin de ihaleyi alan firma eliyle işletilebileceğine ilişkin hüküm bulunmaktadır. Sözleşmede bu tarz hüküm bulunması ve kanunun vermediği bir yetkinin kurum tarafından kullanılması mümkün değildir.
Kamu idaresi bulgu konusu hususa iştirak etmiş olup söz konusu sözleşmenin kontrol edilip gerekli çalışmaların başlatıldığını bildirmiştir.
2886 sayılı Kanun'da yapım işi ile alakalı iş artışına ilişkin hüküm düzenlenmiş ancak kiralama işi ile alakalı böyle bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Bu nedenle sözleşmeye iş artışına ilişkin hüküm konulması yapılan işlemin hukuka aykırı olmasına yol açmıştır.
Kira sözleşmesi Devam Eden Yerlerin Bu İhale Kapsamına Dahil Edilmesi.
Söz konusu ihaleye ait Sözleşmenin 2.1'inci maddesinde ;
“Kızıltepe ilçesinde bulunan 170 adet mevcut kent mobilyalarının işletmesi geçmişte yapılan ihalenin kira bitim tarihi olan 29.09.2019 tarihinden itibaren ihale konusuna dahil olacak olup ilgili tarihe kadar mevcut kiracı tarafından işletilecektir.
Midyat ilçesinde bulunan 62 adet mevcut kent mobilyalarının işletmesi geçmişte yapılan ihalenin kira bitim tarihi olan 07.02.2022 tarihinden itibaren ihale konusuna dahil olacak olup ilgili tarihe kadar mevcut kiracı tarafından işletilecektir.”
Denilmektedir.
Görüldüğü üzere ihale tarihi olan 20.11.2018’den yaklaşık 9 ay sonra sözleşmesi bitecek olan Kızıltepe’deki üniteler ile yine bu tarihten 2 yıl sonra sözleşmesi bitecek olan Midyat’taki üniteler mevcut ihale kapsamına dahil edilmiştir.
Hali hazırda başka yüklenicilerin hüküm ve tasarrufundaki yerler, sözleşme bitimine yılları aşan süre varken bu ihale kapsamına dahil edilmiş ve mevcut yükleniciyle olası bir hukuki ihtilaf durumunda belediye risk altına sokulmuştur. Zira böyle bir durumda reklam üniteleri yeni yüklenicisine teslim edilemeyeceğinden kurum yersiz tazminat ödeme riskiyle karşı karşıya kalacaktır.
Kamu idaresi bulgu konusu hususa iştirak etmiş olup söz konusu sözleşmenin kontrol edilip gerekli çalışmaların başlatıldığını bildirmiştir.
Bahse konu yerlerin bu ihale kapsamına dahil edilmemesi ve bu yerlerin kira sözleşmelerinin bitimine yakın tarihte 2886 sayılı İhale Kanu'nu hükümleri doğrultusunda ayrıca ihale edilmiş olması gerekirdi.