İdare tarafından doğrudan temin personel hizmet alımlarının on farklı şirket üzerinden yapıldığı ve işçilerin mali ve sosyal haklarında birlik sağlanamadığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin birinci alt bendinde, belediyelerin personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapamayacağı ve buna imkân sağlayan diğer mevzuat hükümlerinin uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır. İkinci alt bendiyle de hangi alımların personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak sayılacağına ilişkin sınırlar belirlenmiştir.

375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ek 20’nci maddesinde, belediyelerin 4734 sayılı Kanun’un doğrudan temin alım usulünün anlatıldığı 22’nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle personel temin edebilecekleri belirtilmiştir. Ancak bu alımın sadece; birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası ilgili idareye ait olan ve halen bu kapsamda hizmet alımının yapıldığı mevcut şirketlerden birine, bu nitelikte herhangi bir şirket bulunmuyorsa münhasıran bu amaçla kurulacak bir şirkete gördürülebileceği belirtilmiştir.

Anılan KHK’nın geçici 24’üncü maddesinde ise personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında yükleniciler tarafından 04.12.2017 tarihi itibarıyla çalıştırılmakta olanlardan gerekli şartları sağlayanların ek 20’nci maddede bahsi geçen şirketlerde işçi statüsünde çalıştırılmak üzere işe başlatılacağı ifade edilmiştir.

Şirketlerde çalışmaya başlayan işçilerin mali ve sosyal haklarının detayları ise (…) 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23 ve Geçici 24'üncü Maddelerinin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar’ın “İşçi statüsüne geçirilenlerin ücreti ile diğer mali ve sosyal haklarının belirlenmesi” başlıklı 49’uncu maddesi ile belirlenmiştir. Maddede, belirli şartlar altında şirket ile işçiler arasında her bir işkolu için toplu iş sözleşmesi imzalanacağı belirtilmiştir. Toplu iş sözleşmesi ile aynı statüdeki personel arasında ücret, mali ve sosyal haklarda eşitlik sağlanacaktır.

Buna göre, 4734 sayılı Kanun ile personel çalıştırılmasına dayılı hizmet alımının ihale ile yapılması yasaklanmıştır. Belediyeler de personel ihtiyacını 2018 yılından itibaren ilgili şirketlerinden doğrudan temin usulü ile karşılamaya başlamışlardır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus şudur ki; belediyelerin, ihale ile personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı yaptığı birden fazla iştirak şirketinin olması durumunda da doğrudan personel temini bu şirketlerden sadece birinden karşılanmalıdır. Şayet böyle bir şirket yoksa bu amaca has bir şirket kurulmasına izin verilmiştir.

Yapılan incelemelerde; İdarenin 2023 yılında mevzuata aykırı olarak 10 farklı iştirak şirketinden personel temin ettiği, şirketlerin 8’inden bu uygulamanın başladığı 2018 yılında da alım yapıldığı tespit edilmiştir. Yıl içinde toplamda 76 adet doğrudan temin ile personel hizmeti alımının 23 farklı daire başkanlığı bütçesi üzerinden 66 farklı şube müdürlüğü tarafından yerine getirildiği görülmüştür.

Personel ihtiyacının birden fazla (on adet) şirketten karşılanması mevzuat açısından uygun olmamakla birlikte bu durum uygulama birliği açısından da risk teşkil etmektedir.

Bu risk sebebiyle, işçilerin haklarının güvence altına alınması amacıyla her şirket tarafından ayrı ayrı akdedilen toplu iş sözleşmeleri ile doğrudan temin dosyalarına ilişkin yaklaşık maliyet cetvelleri, hangi unvanlarda çalıştırılmak üzere personel temin edildiği ve personelin mali ve sosyal haklarının detayını kıyaslamak amacıyla incelenmiştir. Dosyalarda bulunan unvanlar arasından büro işçisi, büro personeli, büro yönetim elemanı, destek personeli kimyager, şoför ve temizlik görevlisi unvanları örneklem olarak seçilmiştir.

Yapılan çalışmalar sonucunda, aşağıdaki tabloda görüleceği üzere, toplu iş sözleşmeleri arasında çalışma koşullarıyla ilgili olarak birlik sağlanmadığı ve dolayısıyla yaklaşık maliyet cetvellerinde aynı unvandaki personel arasında mali ve sosyal haklara ilişkin farklılık olduğu tespit edilmiştir.

Aynı idare bünyesinde aynı işi yapan personelin eşit haklara sahip olması gerektiği aşikârdır. Bunun sağlanması içinse mevzuata uygun olarak yapılması gereken uygulama tek bir personel şirketi üzerinden alım yapılmasıdır. Kaldı ki eşit koşullarda çalışma sağlanmış olsaydı bile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ek 20’nci maddesi ile bir şirket üzerinden alım yapılacağı açıkça hüküm altına alındığından yapılan uygulama yine hatalı olacaktı.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından, doğrudan hizmet alımı dosyalarında yeknesaklık sağlanmak üzere çalışmalara başlandığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, mevcut işçilerin tek bir şirket bünyesinde toplanması ve “eşit işe eşit ücret” anlayışı ile hareket edilmesi gerekmektedir.

‌Tablo 28: Doğrudan Temin Suretiyle Personel Hizmeti Alımı Yapılan Şirketler

Toplam: 76

‌Tablo 29: Yaklaşık Maliyet Cetvellerinde Unvanlar İçin Öngörülen Mali Haklar