01.12.2019-31.03.2020 tarihleri arasında geçerli olmak üzere, nitelikli personel ve araç-gereç kullanılarak kar küreme ve tuz serpme suretiyle kış şartları ile mücadele çalışmalarının yapılması için ihalesi yapılan ve İdarenin şirketi tarafından yüklenilen 2019/461906 İKN’li ve 91.961.011,24 TL sözleşme bedelli hizmet alım işinde; işin genel araç teknik şartnamesine uygun olmayan araçlar kullanılmış, bu husus için işin sözleşmesinde öngörülen para cezası ve sözleşme feshi uygulaması yoluna gidilmemiş ve usulüne uygun olmayan bir şekilde süre uzatımı verilmiştir.

İhale dokümanları arasında yer alan Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanlığı Makine İkmal Müdürlüğü Genel Araç Teknik Şartnamesinin “B) (KÇ.002) P.T.O’LU BÜYÜK KAMYON (İdare Malı Kar Küreme ve Tuz Serpme Aparatlı)” bölümünde;

“1- Araçların lastikleri kış şartlarına uygun olacak ve kabin (Vebesto tipi) ısıtma sistemleri bulunacaktır.

1. Asgari 280 HP gücünde olacaktır.

   
   

2. Yasal taşıma kapasitesi 26.000 kg olacaktır.

   
   

3. Araçlar 6x4 çeker olacaktır.

   
   

4. Araçların lastikleri aşınmamış (kış-kar tipi) kış ile mücadele çalışmaları şartlarına uygun nitelikte olacaktır.

5. Araçlar hareket halinde iken, kar kürüme ve tuz serpme ekipmanlarını aynı anda çalıştırabilecek güçte motor P.T.O’sundan tahrikli hidrolik pompa sistemine sahip olacaktır. Kar küreme sisteminin montajı için kamyonun önünde standartlara uygun pleyt sistemi bulunacaktır. (kar küreme ve tuz serpme aparatları İdarece verilecektir.)

   
   

6. Araçların üzerinde sarı renkli çakar tepe lambası bulunacaktır.

   
   

7. Araçların kaporta ve boyaları düzgün, silecek ve kaloriferleri çalışır halde olacaktır.

   
   

8. Araçlar en fazla 7 yaşında olacaktır” şartları öngörülmüştür.

Yapılan inceleme ve denetimlerde, İşin yerine getirilmesinde kullanılan 195 adet PTO’lu büyük kamyonun 148 adedinin yaş şartını karşılamadığı tespit edilmiştir.

Diğer yandan, işin sözleşmesinin “Cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde;

“…

GÜNLÜK CEZALAR

…

1. İdare bünyesinde bulundurulan (bekletilen) araç ve iş makinelerini Yüklenici, Firma Merkezine Fax çekildikten sonra 1 saat içinde çalışır vaziyette müdahele güzergâhında bulundurmak zorundadır. Aksi halde İdarenin yazılı olarak isteyeceği miktardaki iş makinesi ve araçların istenilen yerde bulundurulmaması durumunda her araç için Tablo-1'e göre ceza kesilecektir.

2. Yüklenici, Kış çalışmaları ile ilgili Öngörülen Minimum Ekipman Listesi (Tablo 1) ile belirtilen makine, araç ve gereçleri iş mahallinde bulundurmak zorundadır. Bulundurmadığı takdirde her gün için aşağıdaki (Tablo-1) cezalar yükleniciden kesilerek ilk hak edişten tahsil edilir.

…..

Tablo-1 Kış Çalışmaları ile İlgili Öngörülen Ekipmanın Bulundurulmaması Halinde Uygulanacak Günlük Ceza Listesi

Araç Cinsi/Günlük Ceza: (TL/GÜN/ADET)

…..

APARATSIZ 6x4 PTO’LU BÜYÜK KAMYON (280 HP) sözleşme bedelinin 0,000004 ‘ü (milyonda dördü),

…

Ancak söz konusu aykırılığın işin niteliği gereği giderilmesinin mümkün olmadığı hallerde, 4735 sayılı Kanunun 20’nci maddesinin (b) bendine göre protesto çekmeye gerek kalmaksızın sözleşme idarece feshedilebilecektir. Sözleşmenin feshedilmemesi halinde ise sözleşme bedeli üzerinden yukarıda belirtilen oranda ceza uygulanacaktır” hükümleri yer almaktadır.

Tablo 25: PTO'lu Kamyon Çalıştırılmasına İlişkin Sözleşme Bedeline Esas Birim Fiyat Teklifi

Yukarıdaki tabloda, PTO’lu kamyon çalıştırılmasına ilişkin sözleşme bedeline esas birim fiyat teklifleri yer almaktadır. Tabloya göre, işin tutarı bakımından büyük oranda bu tip kamyon çalıştırılmasına dayalı olduğu ve dokümanlarda yer alan şartların sağlanmadığı açıktır. Dolayısıyla ihale konusu işte, genel araç teknik şartnamesinde yer alan en önemli şart yüklenici tarafından yerine getirilmemiştir. İhalenin konusunun kış şartları ile mücadele olduğu göz önüne alındığında, genel araç teknik şartnamesinde öngörülen bu şartın çok önemli olduğu ve bu mücadelenin yeni araçlarla yürütülmesinin elzem olduğu kabul edilmelidir. Söz konusu

genel teknik şartnamede öngörülen bu şartın, gerek ihaleye teklif vermiş olan isteklilerin gerekse bu şartı sağlamadığı için ihaleye teklif vermemiş olan diğer kişi ya da firmalar tarafından yerine getirilmesi mümkün değil ise, bu durumun baştan ihale dokümanında yer alması, ihalenin de bu kapsamda yapılması gerekirdi.

Özetle; söz konusu işe ait son hakediş dosyası olan 13.07.2020 tarihli 6’ncı hakediş dosyasına göre; Poz numaraları KÇ.002.A, KÇ.002.A-1, KÇ.002.P ve KÇ.002.P-1 olan 4 adet iş kaleminde, dokümanlarda yer alan şartları taşımayan kamyonların kullanıldığı ve yükleniciye bunun karşılığı olarak cezai işlem uygulanmadan toplamda 26.990.215,58 TL ödemede bulunulduğu görülmüştür.

Ayrıca, İdarece bahsi geçen işle ilgili olarak 20.03.2020 tarihinde 60 gün ve 29.04.2020 tarihinde 90 gün olmak üzere 150 günlük süre uzatımı verilmiş ve işin toplam süresi 122 günden 272 güne çıkartılmıştır. Dolayısıyla “kış şartları ile mücadele çalışmaları” hizmet alımı işinin Mart 2020 tarihinde sonuçlanması öngörülürken İdarece süre Ağustos sonuna ötelenmiştir. İhalesi yapılan hizmet alımı işinin konusunun “kış şartları ile mücadele çalışmaları” olduğu göz önünde bulundurulduğunda, kış şartları ile mücadeleye yaz aylarında da devam edildiği anlamına gelen süre uzatımı kararının sebebi anlaşılamamıştır. Diğer bir ifadeyle, yollarda biriken karların kürenmesi ve yollara tuz serpilerek kış şartları ile mücadele esasına dayanan işin süresinin Ağustos sonuna çekilmesi hayatın olağan akışı ve ülkemiz iklim yapısına aykırıdır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; bulgu konusu ihale kapsamında İstanbul genelinde kar, buzlanma ve göllenme ile mücadelede çalıştırılan araçlardan dolayı herhangi bir iş kaybının yaşanmaması, hizmetin aksamaması, ayrıca ihale dokümanında çalışan araçların model yılının istenilenden eski olması nedeniyle ceza kesileceğine dair herhangi bir düzenlemenin bulunmaması nedenlerinden dolayı ara hakedişlerde bu hususla ilgili ceza uygulaması yapılmadığı belirtilmiştir. Bununla birlikte, kesin hesap aşamasında modeli düşük araçlarla ilgili amortisman hesaplarından yola çıkılarak yeni model araçlara göre daha düşük fiyatlarla ödeme yapıldığı ifade edilmiştir.

Ayrıca İdare tarafından; 16.03.2020 tarihi ile sonraki tarihlerde yayımlanan İçişleri Bakanlığının 81 il valiliğine gönderdiği coronavirüs tedbirleri genelgeleri gereğince,

Kar ve buzlanma ile mücadelede solüsyon araçları kullanılarak Covid-19 ile mücadele kapsamında yolların dezenfekte edilmesi ve dolayısıyla salgının yayılmasının önüne

geçilmesine destek olunması, bu konudaki yeni ihale sürecinin bu mücadeleyi sekteye uğratması ihtimalinin olması nedenleriyle süre uzatımı verilerek salgının daha fazla can kaybına yol açmasını önleyecek şekilde bu sürece katkı sağlandığı; söz konusu iş kapsamında bu hizmetin mevcut olması ve o dönemde araç, ekip ve ekipman temini ile zaman kaybetmemek adına Belediye sorumluluğundaki yollarda pandemi ile mücadele çalışmaları için Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’ne uygun olarak süre uzatımı verildiği ifade edilmiştir.

İdare tarafından; ihale dokümanında çalışan araçların model yılının istenilenden eski olması nedeniyle ceza kesileceğine dair herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı ileri sürülmüş ise de; İşin Sözleşmesinin “Cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde yer alan;

“…

GÜNLÜK CEZALAR

…

1. İdare bünyesinde bulundurulan (bekletilen) araç ve iş makinelerini Yüklenici, Firma Merkezine Fax çekildikten sonra 1 saat içinde çalışır vaziyette müdahele güzergâhında bulundurmak zorundadır. Aksi halde İdarenin yazılı olarak isteyeceği miktardaki iş makinesi ve araçların istenilen yerde bulundurulmaması durumunda her araç için Tablo-1'e göre ceza kesilecektir.

2. Yüklenici, Kış çalışmaları ile ilgili Öngörülen Minimum Ekipman Listesi (Tablo 1) ile belirtilen makine, araç ve gereçleri iş mahallinde bulundurmak zorundadır. Bulundurmadığı takdirde her gün için aşağıdaki (Tablo-1) cezalar yükleniciden kesilerek ilk hak edişten tahsil edilir.

…..

Tablo-1 Kış Çalışmaları ile İlgili Öngörülen Ekipmanın Bulundurulmaması Halinde Uygulanacak Günlük Ceza Listesi

Araç Cinsi/Günlük Ceza: (TL/GÜN/ADET)

…..

APARATSIZ 6x4 PTO’LU BÜYÜK KAMYON (280 HP) sözleşme bedelinin 0,000004 ‘ü (milyonda dördü),

…

Ancak söz konusu aykırılığın işin niteliği gereği giderilmesinin mümkün olmadığı hallerde, 4735 sayılı Kanunun 20’nci maddesinin (b) bendine göre protesto çekmeye gerek kalmaksızın sözleşme idarece feshedilebilecektir. Sözleşmenin feshedilmemesi halinde ise sözleşme bedeli üzerinden yukarıda belirtilen oranda ceza uygulanacaktır” hükümlerinin uygulanabileceği düşünülmektedir.

Diğer yandan, “Kış şartları ile mücadele çalışmaları” hizmet alımı işinin Mart 2020 tarihinde sonuçlanması öngörülürken İdarece süre Ağustos sonuna ötelenmiştir. İhalesi yapılan hizmet alımı işinin konusunun “kış şartları ile mücadele çalışmaları” olduğu göz önünde bulundurulduğunda, kış şartları ile mücadeleye yaz aylarında da devam edildiği anlamına gelen süre uzatımı kararının sebebi İdarece pandemi ile mücadele çalışmaları olarak ifade edilmiştir.

Ancak; 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 10'uncu maddesi ve COVID-

19 Salgınının Kamu İhale Sözleşmelerine Etkisi konulu 2020/5 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesine göre; süre uzatımı verilmesi için mücbir sebeplerin yükleniciden kaynaklanan bir kusurdan ileri gelmemiş olması, taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş bulunması, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi zorunludur.

Bulgu konusu durumda süre uzatımının, kar ve buzlanma ile mücadelede kullanılan araçların Covid-19 ile mücadele kapsamında yolların dezenfekte edilmesi ve dolayısıyla salgının yayılmasının önüne geçilmesine destek olunmasını teminen İdarece res'en verildiği görülmektedir. Halbuki, süre uzatımı verilebilmesi için mücbir sebebin taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş bulunması, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı olarak bildirimde bulunması gereklidir. Başka bir taahhüdün konusu olan ihale ekipmanı, yeni bir ihale konusu iş için kullanılıp devam eden ihale hakkında res'en süre uzatımı verilmemelidir.

Netice olarak, kesin hakediş düzenlenmemiş ihale konusu işte; ihale dokümanlarında yer alan şartları taşımayan araçlara cezai kesintisi yapılmamasının, akabinde sözleşmenin feshi yoluna gidilmemesinin ve ihale konusu işin konusu ile uyumlu olmayan süre uzatımı verilmesinin mevzuata aykırı olduğu değerlendirilmektedir.