Belediye gelirleri, gelir tahakkuk ettiğinde ilgili tahakkuk hesaplarına kayıt edilmemiş, bu nedenle yılsonunda gelir servisi ile muhasebe birimi arasında oluşan fark “Gelir Mutabakatı” açıklaması adı ile tek bir muhasebe kaydı ile muhasebeleştirilmiştir.

Tahakkuk esaslı muhasebe; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 50’nci Maddesi ile Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin ilgili maddelerinde;

‘’Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir’’

Şeklinde tanımlanmıştır.

5018 sayılı kanunun 51' inci maddesinde ise;

“Kamu gelir ve giderlerinin tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında

gösterilir. “

Denilmektedir.

5018 sayılı KMYKK tahakkuk esaslı muhasebe sistemini getirmiştir. Tahakkuk esasına göre; işlemler ve olaylar, nakit akımlarının ne zaman olduğuna bakılmaksızın ortaya çıktıklarında kaydedilmelidir. Gelirler hesabı nakit olarak tahsil edilip edilmediklerine bakılmaksızın, mali yıl boyunca tahakkuk eden ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre gelir olarak kaydedilmesi gereken gelir işlemlerini göstermelidir.

İdarenin gelir birimi ile muhasebe biriminin kayıtlarını eş zamanlı olarak kaydı tutması gerekmektedir. Dolayısıyla bir gelir tahakkuk ettiğinde tutar, ilgili olduğu gelir tahakkukları hesabına borç, 600 'Gelirler' hesabına alacak kaydı yapılması gerekmektedir.

Kurumun hesapları incelendiğinde gelir servisi tarafından tahakkuk ettirilen ve yıl içerisinde tahsili yapılmayan gelirlerin, zamanında muhasebe kayıtlarına alınmadığı ve yılsonunda oluşan 157.000.000,00 TL’ lik farkın “gelir mutabakatı” açıklamalı bir muhasebe kaydı yapılarak farkı ortadan kaldırıldığı görülmüştür.

Kamu idaresi cevabında; Tahakkuk esaslı muhasebe; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 50’ nci maddesi ile Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin İlgili maddelerinde;

“Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir.”

Şeklindeki tanımına uygun olarak Büyükşehir Belediyemiz Gelirler Şube Müdürlüğü bünyesinde Tahakkuk Muhasebeleştirme Servisi kurulmuş olup; gelişmiş teknolojik alt yapıya sahip muhasebe programı aracığıyla günlük tahakkuku yapılan tüm gelirlerin gün sonunda, ilgili kodlara tek Muhasebe İşlem Fişi ile otomatik olarak muhasebeleştirilmektedir.

Ancak; Aralık 2018 ayında; sistem alt yapı çalışmalarından dolayı, örnek takipliye giden borcun tahsilatını 120 hesaptan yapıyor gibi bir durum söz konusu idi. Veri tabanından yapılan incelemelerde tahakkuk rakam ve gecikme zamlarında bir sorun olmadığı ekonomik kod olarak ta bir sorun olmadığı ancak,, ana hesap bazında sorun olduğu tespit edilmiş olup, veri tabanında kayıtlı olan tahakkukların vade tarihleri 2018 yılı öncesi, 2018 yılı 2019 yılı ve sonrası diye gruplandırma çalışması yapıldı ve bu doğrultuda ekonomik kodlarda ve rakamlarda herhangi bir gelir kaybına uğramadan sadece ana hesap kodlarındaki eksiklikler giderilmiştir. Yapılan yılsonu mutabakat fişinde ise örnek 600.03.01.01.01 kodundan düşüm yapılmış ama ana hesap bazında girilen kodda örnek 120.03.01.01.01 kodunun karşılığında 600.03.01.01.01 kodu eklenmiştir. Yani örnek 121.03.01.01.01 kodunun karşısında çalışan 600.03.01.01.01 hesaptan düşüm yapılıp, 120.03.01.01.01 kodunun karşılığında 600.03.01.01.01 hesaptan aynı rakam girilmiş olup arada hiçbir gelir kaybı olmadığı tespit edilmiştir. Ana hesapların düzeltme işlemini teminen, kısaca 600 hesaptan çıkan rakam aynı koda tekrar giriş yapılmıştır.

Yaşanan sorundan ötürü, mükerrer bir kayıt ve herhangi bir kamu kaybının oluşmaması için günlük oluşmuş olan tahakkuklar ay sonunda mutabakat sağlanmasını teminen;

5018 sayılı kanunun 51’inci maddesinde;

“Kamu gelir ve giderlerinin tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir.”

kuralına uygun olarak, sorunsuz bir şekilde muhasebe kayıtlarına alınarak, düzeltilmiş; Gelir ve Muhasebe ritmi sağlanmıştır.

Sonuç olarak İdarenin muhasebe sistemini 5018 sayılı Kanun’un 49’uncu maddesine göre; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve malî raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak şekilde kurması ve yürütmesi gerekir.

Her ne kadar idare alt yapı ve bilişim sistemindeki eksiklileri neden göstererek gelirleri tahakkuk ettiğinde değil de ay sonlarında kayıt altına alındığını ifade etse de gelirlerin mevzuatta öngörüldüğü üzere ay sonlarında değil günlük olarak kaydını sağlayacak alt yapının kurulması ve düzgün şekilde işletilmesinden idare sorumludur.

Dolayısıyla yılsonunda yapılmış olan toplan 157.000.000,00 TL’ lik gelir mutabakatı işlemi mevzuata aykırı olmasının yanı sıra mali tablolara etkisi açısından önem arz etmektedir.