Belediyenin mali işlemlerinin gerçekleştirilmesi aşamasında gerek harcama birimleri gerekse mali hizmetler birimi tarafından ön mali kontrollerin yapılmadığı anlaşılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Ön Mali Kontrol” başlıklı 58’inci maddesinde “Ön malî kontrol, harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar.

Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur.

Kamu idarelerinde ön malî kontrol görevi, yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür.

Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılacak asgarî kontroller, malî hizmetler birimi tarafından ön malî kontrole tâbi tutulacak malî karar ve işlemlerin usûl ve esasları ile ön malî kontrole ilişkin standart ve yöntemler Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenir. Kamu idareleri, bu standart ve yöntemlere aykırı olmamak şartıyla bu konuda düzenleme yapabilir.” hükmü ile

Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esasların “Ön malî kontrol süreci” başlıklı 12’nci maddesinde “Malî hizmetler biriminin ön malî kontrolüne tâbi malî karar ve işlemler, kontrol edilmek üzere malî hizmetler birimine

gönderilir. Malî hizmetler birimince kontrol edilen işlemler hakkında görüş yazısı düzenlenir ve ilgili birime gönderilir. Ön malî kontrol sonucunda yazılı görüş düzenlenmesi halinde bu yazılı görüşler ayrıntılı, açık ve gerekçeli olmak zorundadır. Malî hizmetler biriminin görüş yazısı ilgili işlem dosyasında saklanır ve bir örneği de ödeme emri belgesine eklenir.” hükmü,

Aynı Usul ve Esasların “Kontrol Usulü” başlıklı 13’üncü maddesinde “Malî hizmetler birimince, Usul ve Esasların 17 ve 26 ncı maddeleri uyarınca yapılan kontrollerde yazılı görüş düzenlenmesi zorunludur. Bu yazıda, yapılan kontrol sonucunda malî karar ve işlemin uygun görülüp görülmediği, uygun görülmemişse nedenleri açıkça belirtilir. Mevzuatına uygun olarak giderilebilecek nitelikte eksiklikleri bulunan malî karar ve işlemlerde, bu eksiklikler ve nasıl düzeltilebileceği hususları belirtilmek ve bunların düzeltilmesi kaydıyla işlemin uygun görüldüğü şeklinde yazılı görüş düzenlenebilir.” hükmü ile

Aynı Usul ve Esasların “Taahhüt Evrakı ve Sözleşme Tasarıları” başlıklı 17’nci maddesinde “İdarelerin, ihale kanunlarına tâbi olsun veya olmasın, harcamayı gerektirecek taahhüt evrakı ve sözleşme tasarılarından tutarı mal ve hizmet alımları için bir milyon Türk Lirasını, yapım işleri için üç milyon Türk Lirasını aşanlar ön mali kontrole tâbidir. Bu tutarlara katma değer vergisi dâhil değildir.” hükmü bulunmaktadır.

Yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerinden de görüleceği üzere ön mali kontrol, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından yerine getirilen ve idarelerin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin malî karar ve işlemlerinin; idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, harcama programı, finansman programı, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluğu ve kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması yönlerinden yapılan kontrolleri ifade eder.

Ön mali kontrolde harcama birimlerinin görevi, süreç kontrolünü sağlamak ve uygulamak, malî hizmetler biriminin görevleri ise İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslarda belirtilen ön mali kontrol gerekliliklerini yerine getirmektir. Belediyeler, riskli alanları dikkate almak suretiyle tür, tutar ve konu itibarıyla Usul ve Esaslarda belirlenen malî karar ve işlemlerin dışındaki malî karar ve işlemlerin de malî hizmetler birimince kontrolüne yönelik düzenleme yapabilirler.

Ön Mali Kontrol sürecinin kurulup işletilmesi mali iş ve işlemlerin mevzuata uyarlı olması için gereklidir. Belediyenin mali karar ve işlemlerine ilişkin İç Kontrol sürecinin bir

parçası olarak ön mali kontrollerin gerek harcama birimleri gerekse mali hizmetler birimi tarafından yapılması söz konusu iş ve işlemlerin mevzuata uyarlılığı nedeniyle zorunludur.

Kamu idaresi cevabında; "Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yön. Hükümlerine uygun olarak işlemlerin yürütülmesi sağlanacaktır." denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu İdaresi tarafından Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği'ne uygun olarak işlemlerin yürütüleceği belirtilmişse de konu ile ilgili mevzuat bulguda aktarılmış olup bu hükümler çerçevesinde ön mali kontrol sürecinin gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Konu izleyen denetim dönemlerinde takip edilecektir.