4735 sayılı Kanun’un "İş ve işyerinin sigortalanması" başlıklı 9’uncu maddesinde; “Yapım işlerinde yüklenici; işyerlerindeki her türlü araç, malzeme, ihzarat, iş ve hizmet makineleri, taşıtlar, tesisler ile sözleşme konusu iş için, işin özellik ve niteliğine göre ihale dokümanında belirtilen şekilde, işe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risklere karşı, geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta yaptırmak zorundadır.” denilmektedir.

Bu hükme uygun olarak Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 9’uncu maddesi uyarınca yüklenici:

1. İşe başlama tarihinden geçici kabul tarihine kadar geçen süre içinde oluşabilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi tüm risklere karşı inşaat sigortası,

2. Geçici kabul tarihinden kesin kabul tarihine kadar geçecek süreye ilişkin ise yürürlükteki İnşaat Sigortası Genel Şartları çerçevesinde kapsamı ihale dokümanında belirtilen genişletilmiş bakım devresi teminatını içeren sigorta,

3. Yaptığı işlerden dolayı üçüncü kişilerin kendilerine veya mallarına zarar verilmesi ihtimaline karşı mali mesuliyet sigortası,

yaptırmakla yükümlüdür.

Dolayısıyla all risk sigortasının düzenleme tarihi ve başlangıç tarihi en geç “işe başlama tarihi” olmalıdır. Sigorta poliçesinin başlangıç tarihi yani sigortacının sorumluluğunun başlaması ile ilgili tüm inşaat sigortalarında geçerli olmak üzere 01.02.2009 tarihinde yürürlüğe konulan İnşaat Sigortası Genel Şartları (Bütün Riskler)’nın "ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER" kısmının “Sigorta Priminin Ödenmesi, Sigortacının Sorumluluğunun Başlaması ve Sigorta Ettirenin Temerrüdü” başlıklı C.1 maddesinde;

“Sigorta priminin tamamının, primin taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksit) akit yapılır yapılmaz ve en geç poliçenin teslimi karşılığında ödenmesi gerekir. Aksi kararlaştırılmadıkça, prim veya peşinat ödenmediği takdirde poliçe teslim edilmiş olsa dahi sigortacının sorumluluğu başlamaz ve bu husus poliçenin ön yüzüne yazılır.” denilmektedir. Buna göre inşaat sigortasının başlaması için sigorta priminin tamamının, primin taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın ödenmesi şarttır. Prim ödemesi yapılmadığı müddetçe ilgili sigortanın sorumluluk yönüyle bir geçerliliği bulunmamaktadır.

Fen İşleri Müdürlüğü tarafından ihalesi yapılan ve yürütülen yapım işlerine dair inşaat sigortası ile ilgili tespit edilen hususlara ilişkin aşağıdaki tablo düzenlenmiştir:

Tablo 7: İnşaat Sigortası Ödemesi İşe Başlama Tarihinde veya Daha Önceki Bir Tarihte Yapılmayan İşler İlişkin Liste

İşe başlama tarihi itibariyle peşinat ödenmemesi nedeniyle, işe başlama tarihi ile peşinat ödeme tarihi arasında sigorta poliçesi ile teminat altına alınan risklerin gerçekleşmesi halinde oluşabilecek zararlarda sigorta şirketlerinin bunların telafisine yönelik bir sorumluluğu bulunmamaktadır.

Yapım işlerine ait sigorta poliçelerinin; zamanında yapılmaması veya primlerinin ödenmemesine bağlı olarak sorumluluk başlama tarihlerinin işe başlama tarihi yerine ileri tarihlerde olması neticesinde, “işe başlama tarihinden itibaren inşaatın sigortalı olması”na ilişkin sözleşme hükmü ile sözleşmenin eki durumda olan Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerinin gereği yerine getirilmemiş olacaktır. Bu durumun ise taahhüde aykırılık teşkil edeceği ve aynı zamanda inşaat işinin risklere karşı korumasız bırakılacağı değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "İhale dokümanları arasındaki birinci öncelik sırasındaki doküman Yapım İşleri Genel Şartnamesidir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 9'uncu madde 5'inci bendinde “(5) (Değişik: RG- 3/7/2009-27277) Sigortalara ilişkin poliçelerin, idarenin yazılı izni dışında; genişletilmiş bakım devresi teminatı hariç, poliçenin geçici kabul tarihinden önce iptal edilemeyeceği ve süresinin kısaltılamayacağı, genişletilmiş bakım devresi teminatının ise kesin kabul tarihinden önce iptal edilemeyeceği hükmünü taşıması ve ilk hakkediş raporunun düzenlenip tahakkuka bağlanmasından önce idareye verilmesi gerekir. Aksi halde hakkediş tutarı ve öngörülmüş ise

avans ödenmez. Sigorta primlerinin ödendiğine ve sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğuna dair sigortacıdan alınacak bir belgenin her hak edişin tahakkuka bağlanmasından önce idareye sunulması zorunludur." hükmü bulunmaktadır. Ancak sigortanın başlangıç tarihinin ilk ödeme tarihinden itibaren başlayacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Poliçenin geçerlilik süresi poliçede yazılan tarihler arasında olduğundan ve poliçelerin ön yüzünde ödeme tarihi ile başlangıç tarihi arasında sigortacının sorumluluğunun bulunmadığına dair bilgi yer almadığından dolayı, mevzuata aykırılık söz konusu değildir.

Bundan sonraki yapım işlerine ait sigorta poliçelerinde belirtilen ödeme hususları dikkate alınacaktır."denilmiştir.

Sonuç olarak Başkanlığımıza gönderilen kamu idaresi cevabında; yapım işlerinde uygulama sırasında birinci önceliğe sahip döküman olan Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nde sigorta bedelinin tamamının veya ilk taksidinin ödenmesi ile sigorta poliçesinin geçerli olacağı konusunda bir hüküm bulunmadığı, poliçenin geçerlilik süresi poliçede yazılan tarihler arasında olduğundan ve poliçelerin ön yüzünde ödeme tarihi ile başlangıç tarihi arasında sigortacının sorumluluğunun bulunmadığına dair bilgi yer almadığından dolayı, mevzuata aykırılığın söz konusu olmadığı belirtilmektedir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi yapım işlerinde yapılması gereken sigortaların hangi riskleri kapsaması gerektiği, sigorta sürelerinin kapsamını, sigorta poliçelerinde yer alancak indirim ve muafiyetlerin azami oranlarını düzenlemektedir. Yapım İşleri Genel Şartnamesi çerçevesinde düzenlenen poliçelerin hangi durumda geçerlilik kazanacağı, teminat kapsamındaki risklerin gerçkleşmesi halinde bunların nasıl tazmin edileceği, ihtilafların nasıl çözüleceği konusu özel hukuk konusuna giren sigortacılık mevzuatı, sigorta genel şartnamasi ve poliçe hükümleridir. Bu nedenle 4735 sayılı Kamu Sözleşmeleri Kanunu ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine uygun düzenlenmiş bir poliçenin işlerlik kazanması ile sigorta için bu mevzuatların uygulama alanı sona ermekte, sigortacılık mevzuatı uygulamaya girmektedir.

Diğer yandan Kamu İdaresi cevabında poliçenin geçerlilik süresi poliçede yazılan tarihler arasında olduğundan ve poliçelerin ön yüzünde ödeme tarihi ile başlangıç tarihi arasında sigortacının sorumluluğunun bulunmadığına dair bilgi yer almadığından dolayı mevzuata aykırılığın söz konusu olmadığı belirtilmektedir. Bulguda ayrıntılı olarak belirtildiği üzere İnşaat Sigortası Genel Şartları (Bütün Riskler)’nın ilgili maddesinde; "Sigorta priminin tamamının, primin taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa peşinatın (ilk taksit) akit yapılır

yapılmaz ve en geç poliçenin teslimi karşılığında ödenmesi gerekir. Aksi kararlaştırılmadıkça, prim veya peşinat ödenmediği takdirde poliçe teslim edilmiş olsa dahi sigortacının sorumluluğu başlamaz ve bu husus poliçenin ön yüzüne yazılır." hükmü gereği sigortacının sorumluluğunun başlanması için sigorta bedelinin tamamı veya taksit ile ödeme öngörülmüş ise ilk taksitinin ödenmesi gerekmektedir. Bu maddeden genel kural sigorta bedelinin tamamının veya kararlaştırılan bir kısmının ödenmesi ile sigortacının sorumluluğunun başlayacağı anlaşılmaktadır. Bunun dışında sigortacı ile sigorta ettiren arasında herhangi bir ödeme yapılmasa dahi sigortanının geçerli olacağına yönelik anlaşma sağlanması gerekmektedir. Aksi halde poliçelerde teminat altına alan risklerin gerçekleşmesi halinde bunların tazminine yönelik süreçlerde ve yargı safhasında İdare için birtakım sorunların çıkacağı muhtemeldir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.