Samsun Büyükşehir Belediyesinin 2020 yılı mali tablo ve eki belgelerinin incelenmesinde; belediye sınırları içinde ulaşım hizmetlerinin süresiz olarak üçüncü kişiler tarafından yürütüldüğü görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları” başlıklı 15’inci maddesine göre; belediye toplu taşıma hizmetlerini yürütür ve bu hizmetleri yürütürken Danıştayın görüşü ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının kararıyla süresi kırk dokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67’nci maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebilir

5393 sayılı Belediye Kanunu ve yürürlükten kaldırılan 1580 sayılı Belediye Kanunu’na göre toplu taşımaya ilişkin haklar belediyeye aittir. Belediye bu hakkını kiraya vermek, ruhsat vermek, imtiyaz veya hizmet satın alma yoluyla üçüncü kişilere gördürülebilir. Üçüncü kişilere gördürülecek bu hizmetin, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun, 1'inci maddesinde yer alan, “……………belediyelerin…… satım, hizmet…….., kira, trampa, mülkiyetin gayri aynı hak tesisi ve taşıma işleri bu kanuna göre yürütülür.” hükmüne göre, toplu taşıma hakkının; rekabeti, saydamlığı sağlayacak ve veriliş süresini de içerecek şekilde mevzuata uygun şekilde gördürülmesi gerekmektedir.

Belediyenin toplu taşımaya ilişkin haklarını nasıl kullanacağını yasal çerçevede belirleme yetkisi, belediye meclisine aittir. Belediye meclisinin kararı ve Meclis kararı ile verilen yetkiye dayanılarak, belediye encümeninin ihale kararı alması ve işlemleri yürütmesinde yasal düzenlemelere aykırılık bulunmamaktadır. Toplu taşıma hizmetlerinde temel olan açıklık ve rekabeti sağlayacak şekilde bu hakkın devredilmesidir. Nitekim Danıştay 13’üncü Dairesinin Esas No: 2015/985, Karar No: 2015/ 3164 numaralı kararı da bu hususa açıklık getirmektedir. Anılan yargı kararında, toplu ulaşım hizmetlerinin Belediye Kanunu'nda belirlenen usuller çerçevesinde, yetkili organın kararıyla rekabeti ve saydamlığı sağlayacak ve veriliş süresini de içerecek şekilde, ihale yoluyla gördürülmesi gerektiği belirtilmektedir. Aynı kararda kiraya verme süresinin, en fazla 10 yılla sınırlı olduğu ve ruhsat verme yönteminin seçilmesi durumunda da verilen ruhsatın süresiz olamayacağı belirtilmiştir.

Kamu idaresi cevabında, bazı özel halk otobüslerinin 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 9'ncu maddesi gereği ilçelerden devir edildiği ve bu ilçeler tarafından kiralama ihalesi dışında hat tahsis edildiği ve bunlara ilişkin ihale çıkılmasının söz konusu olamayacağı ve hat kiralama ihalesi yapılmış hat ve araçlarla ilgili sözleşmelerde belirtilen sürelerin bitmeleri halinde ihale hazırlıkları yapılacağı belirtilmişse de mevzuat hükümleri ve Danıştayın ilgili kararında da vurgulandığı üzere, toplu taşımaya ilişkin haklar belirlenen usuller

çerçevesinde, yetkili organın kararıyla rekabeti ve saydamlığı sağlayacak ve veriliş süresini de içerecek şekilde gördürülmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede; Vezirköprü ilçesinde 6, Çarşamba ilçesinde 100, Salıpazarı ilçesinde faaliyette bulunan 30 adet özel halk otobüsü ve Alaçam ilçesinde 11, Yakakent ilçesinde 3, Ayvacık ilçesinde faaliyette bulunan 39 özel halk minibüsü olmak üzere, toplam

136 özel halk otobüsü ve 53 özel halk minibüsünün ihale yapılmaksızın şehir içi toplu taşımacılık yaptıkları ve süresiz olarak faaliyette bulundukları tespit edilmiştir.

Yukarıda yapılan açıklamalara göre toplu taşımaya ilişkin hakların mevzuata uygun şekilde gördürülmesi uygun olacaktır.