Kurum veznelerince yapılan tahsilat işlemlerinde ve nakden yapılan tahsilatların bankaya yatırılması işlemlerinde Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine uyulmamıştır.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Kullanılacak defterler ve kayıt düzeni” başlıklı 44’üncü maddesinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.

“c) Kasa defteri (Örnek-39)

1) Kasa işlemlerine ait büyük defter, diğer büyük defterlerde yer alan bilgilere ilaveten, günlük kasa sayımına ilişkin bilgileri ve muhasebe yetkilisi ve veznedar tarafından durumun tespitine ilişkin açıklamaları ihtiva edecek tarzda düzenlenir.”

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 49’uncu maddesinde aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.

“100 Kasa hesabı Hesabın niteliği

Bu hesap, muhasebe birimleri veznelerince kanuni dolaşım niteliğine sahip ulusal paraların alınması, verilmesi ve saklanmasına ilişkin işlemlerin izlenmesi için kullanılır.”

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 50’nci maddesinde ise; vezne sayısı birden fazla olan muhasebe birimlerinde, tahsilat bordrolarının alındılarla uygunluğu sağlandıktan sonra günlük tahsilat tutarının, diğer veznedarlarca, muhasebe yetkilisi tarafından görevlendirilen sorumlu veznedara teslim edileceği, iki nüsha olarak düzenlenen tahsilat bordrolarının birinci nüshası veznede, ikinci nüshasının ise muhasebede saklanacağı, tahsilat ve ödemelere ait belgelerin günlük olarak muhasebe yetkilisi tarafından tespit olunan saatlerde veznedarca muhasebe servisine verileceği düzenlenmiştir. Yönetmeliğin 50’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde ise aşağıdaki düzenlemeye yer verilmiştir.

100 Kasa Hesabının işleyişine ilişkin 51’inci maddesinde kasa hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları ile ilgili olarak, “Kasaya yatırılan tutarlar bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlar 108- Diğer Hazır Değerler Hesabına borç, 100-Kasa Hesabına alacak kaydedilir.”

108 Diğer hazır değerler hesabının işlemlerine ilişkin 71’inci maddesinin 2’nci fıkrasında, “Kasa fazlası paraların veznedarla bankaya gönderilmesi ve bu tutarların bankaca tahsil edildiğini gösteren banka hesap özet cetvelinin alınması üzerine bu hesap kullanılır.”

108 Diğer hazır değerler hesabının işleyişine ilişkin 72’nci maddesinde, Diğer hazır değerler hesabına ait borç ve alacak kayıtları ile ilgili olarak, “Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlar bu hesaba borç, 100-Kasa Hesabına alacak kaydedilir. Kasa varlığından bankaya yatırılmak üzere gönderilen tutarlardan, bankaya yatırıldığı anlaşılanlar bu hesaba alacak, 102-Banka Hesabına borç kaydedilir.” denilmektedir.

Kurum tarafından gerçekleştirilen nakit işlemlerinde yukarda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırı şekilde kasa defteri tutulmamıştır. Nakit işlemleriyle ilgili 100 Kasa Hesabı, 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı kullanılmamıştır. Veznelerce yapılan tahsilatlar ve bu tahsilatların bankaya yatırılmasında kasa hesabı ile ilgili muhasebe işlemleri yapılmamıştır.

Hazır değerlere ilişkin işlemlerinin Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yerine getirilmemesi nedeniyle kurumun muhasebe sistemindeki bu hesaplarla ilgili veriler gerçeği yansıtmamaktadır. Mevzuatta belirtilen yardımcı defterlerin tutulmaması, kontrol görevlerinin yerine getirilmemesi usulsüzlüklerin yapılmasına elverişli

bir ortam hazırlamakta ve kamu zararı oluşması riskini arttırmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; 21.03.1958 tarih ve 9864 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Belediye Tahsilat Yönetmeliği’nin yürürlükte olduğu,10.03.2006 tarih 26104 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin genel bir yönetmelik olduğu, özel bir yönetmelik olan Belediye Tahsilat Yönetmeliği uyarınca tahsilat işlemlerinin yapıldığı ve İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu denetimlerinde de Belediye Tahsilat Yönetmeliği hükümleri esas alındığı belirtilmiştir.

İlgili yönetmeliğin, Tahsilat Servisinin Yürütmekle Mükellef Olduğu İşler başlıklı 1’inci maddesi (b) bendinde yer alan “Tahsile müteallik kayıtları tutmak ve tahsil olunan paraları bankaya ve banka olmayan yerlerde vezneye yatırmak,” hükmü, Teslimat Müddeti başlıklı 10’uncu maddesinde “Belediye tahsildarları tahsil ettikleri paraları 15 günde bir vezneye veya Belediye hesabının bulunduğu bankaya yatırırlar.” hükmü ve Vezne Tesisi ve Kasada Bulundurulacak Paralar başlıklı 18’inci maddesinde “Mahalli milli banka olmayan yerlerde belediyelerce vezne tesis edilerek gerek tahsildarlar ve gerekse veznedarlar tarafından tahsil edilen belediye paraları ile her nevi pullar, alınmış esham ve tahvilat ve teminat mektupları bu kasalarda muhafaza olunur.” hükümleri gereğince milli banka olan yerlerde tahsilatların doğrudan bankaya yatırılmasının hüküm altına alınmış ve buna göre kurum veznelerince yapılan tahsilatlar her gün doğrudan bankaya yatırılmakta ve 102 Banka Hesabı kullanılarak muhasebeleştirilmekte olduğu ifade edilmiştir.

Kurum vezneleri tarafından yapılan günlük tahsilatların yönetim bilgi sistemi üzerinden anlık olarak takip edildiği ve tüm tahsildarların yaptığı tahsilatların sorgulanıp rapor alınabildiği ifade edilmiştir. Belediye Tahsilat Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda günlük tahsilatların banka personeli tarafından bizzat tahsildarlardan günlük olarak teslim alınmakta ve banka personeli vasıtasıyla banka hesabına yatırılmakta olduğu belirtilmiştir. Tahsildarların bankaya yatırdığı miktarlar günlük olarak Tahsilat Birim Şefliğince kontrol edildiği ve ayrıca her bir tahsildarın bankaya yatırdığı tahsilatın makbuz aralığı Muhasebe Birimine gelen teslimat müzekkeresinden bağımsız olarak sistemden çekilerek Muhasebe İşlem Fişine yansıtıldığı, banka hesap ekstresi ile karşılaştırması yapılarak ikinci bir kontrol mekanizmasının çalıştırıldığı belirtilmiştir.

Kurum veznelerinde tahsil edilen tutarların kasa hesabı kullanılmadan direkt bankaya yatırılmasında mevzuata aykırı bir durum söz konusu olmadığı ve banka - vezne kontrollerinin hem tahsilat hem de muhasebe biriminde günlük olarak yapıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu yürürlükten kaldırılmış, kamu kaynakları, geliri ve gideri yeniden tanımlanmış, nakit esaslı muhasebe sisteminden tahakkuk esaslı devlet muhasebesi geçilmiş ve mali işlemlerdeki sorumlular ve sorumlulukları yeniden belirlenmiştir. Bu değişikliklerle mahalli idarelerde dahil olmak üzere bütçe ve muhasebe birçok konu yeniden şekillenmiştir. 5018 sayılı Kanun’a dayanılarak yeni sistemin işleyişine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla Genel Bütçe Muhasebe ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmelikleri çıkarılmıştır.

Kamu idaresi cevabında belirtilen Belediye Tahsilat Yönetmeliği yürüklükte olmasına karşın 5018 sayılı Kanun ve sonrası alt mevzuatları ile çelişen hükümleri zımnen yürürlükten kalkmış bulunmaktadır.

Ayrıca kurum tarafından, tahsil edilen ve bankaya yatırılmak üzere gönderilen nakit işlemlerinde yönetim bilgi sistemi üzerinden anlık olarak takip edildiği ve tüm tahsildarların yaptığı tahsilatların sorgulanıp rapor alınabildiği ifade edilmiştir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre 100-Kasa ve 108- Diğer Hazır Değerler Hesaplarının kullanım amacı kurumun yönetim bilgi sistemi üzerinden takip ettiği nakit işlemlerinin muhasebe sistemi üzerinden takibi için getirilmiş bir sistemdir. Kurum cevabında zaten takip edildiği belirtilen işlemlerin mevzuatta belirtilen hesapların kullanılarak takip edilmesi hesap verilebilirlik açısından zorunludur.

Hazır değerlere ilişkin işlemlerinin Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi ve bulguda belirtilen hesaplar kullanılarak nakit işlemlerinin muhasebe sistemi üzerinden izlenmesi gerekmektedir.