VASKİ Genel Müdürlüğünce su ve kanalizasyon tesislerine yönelik yeni hat veya tadilat gibi harcamalarda bulunulmasına karşın bu tesislerin harcamalarına katılma paylarının yeni imalat ve yenileme çalışmasından istifade eden mülk sahiplerinden alınmadığı, sadece inşaat/şantiye aboneliği esnasında inşaat/şantiye abonelerinden alındığı görülmüştür.

Büyükşehir su ve kanalizasyon idareleri, tüzel kişiliği haiz yerel yönetim ve hizmet birimleri olup, yerel kamu hizmetlerini ifa ederler. Bu yönetimlerin kendilerinden beklenen hizmetleri ifa edebilmeleri için birtakım gelirlerinin bulunması gerekmekle birlikte, bir gayrimenkulün bulunduğu yerde su ve kanalizasyon tesislerinin, başka bir ifade ile alt yapının

bulunması gayrimenkullerin değerini arttırıcı nitelikte olduğundan bu hizmetler için yaptıkları harcamalara, bu hizmetten yararlanan kişilerin de katılması gerekmektedir. Bu maksatla 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu su ve kanalizasyon hizmetlerinden faydalanan mülk sahiplerinin, bu hizmetler için yapılan harcamalara katılımını düzenlemektedir.

Mezkur Kanunun 87’nci maddesinde su ve kanalizasyon idarelerince yeni kanalizasyon tesisi yapılması, mevcut tesislerin sıhhi ve fenni şartlara göre ıslah edilmesi hallerinde bunlardan faydalanan gayrimenkullerin sahiplerinden, kanalizasyon harcamalarına katılma payı alınacağı, payın hesabında iki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller, hangi yoldaki kanalizasyona bağlanmış ise o yola ait kanalizasyon giderlerinin nazara alınacağı ifade edilmiştir.

88’inci maddesinde su ve kanalizasyon idarelerince yeni içme suyu şebeke tesisleri yapılması, mevcut şebeke tesislerinin tevsii ve ıslahı (Yenileme, Genişletme vb.) halinde, dağıtımın yapıldığı saha dahilindeki gayrimenkullerin sahiplerinden, su tesisleri harcamalarına katılma payı alınacağı birden fazla yol kenarında bulunan gayrimenkullere ait payın hesabında, bunların yalnız suya bağlandıkları yol üzerindeki uzunluklarının esas alınacağı ifade edilmiştir.

Payların hesaplanması, tahakkuk şekli, zamanı, ilanı ve tahsiline ilişkin açıklamalar Kanun’un 89’uncu, 90’ıncı, 91’inci, 92’nci ve 93’üncü maddelerinde yapılmıştır.

Ayrıca 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Harcamalara Katılma Payları İle İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payı ile ilgili daha detaylı açıklamalar yapılmıştır. Yönetmeliğin 16’ncı maddesinde Harcamalara Katılma Payı bina ve arsalarda vergi değerinin % 2’sini geçmeyeceği, 21’inci maddesinde Harcamalara Katılma Payının hesaplanmasında, gayrimenkulün vergi değerinde tahakkuktan sonra meydana gelen değişikliklerin nazara alınmayacağı açıklanmıştır.

Su ve Kanalizasyon harcamalarına katılma payı yukarıdaki mevzuat gereği mülk sahiplerinden alınması gereken paylardır. Her ne kadar VASKİ Genel Müdürlüğü su ve kanalizasyon harcamalarına katılma paylarını alıyor ise de şantiye/inşaat aboneliği esnasında alınan bu payların, idarece daha sonra yapılan yeni hatlardan, mevcut hattın yenileme ve ıslahından ayrı düşünülmesi gerekmektedir. Özetle su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payları, hiç olmayan yere yeni bir hat yapıldığında veya var olan bir hattın yenilenmesi veya genişletilmesi hallerinde de alınmalıdır. Başka bir ifade ile fen ve sanat kurallarına uygun olarak iyi planlanmış su ve kanalizasyon hatlarının yapılması veya yenilenmesi durumlarında, daha

önce yapılan (eski) yatırımlar sebebiyle şantiye/inşaat aboneliği esnasında alınan harcamalara katılma paylarından ayrı olarak yukarıda belirtilen mevzuatın gösterdiği şekilde yeni yapılan bu hatların harcamalarına yeni yapılan veya yenilenen hatlardan istifade eden tüm mülk sahiplerinin de katılması gerekmektedir. Örneğin; bir caddede çok eskiden var olan bir içme suyu hattı olduğunu, bu hat sebebiyle caddedeki mülk sahiplerinden geçmiş yıllarda su harcamalarına katılma payı alındığını ve bu hattın ekonomik ömrünü tamamladığından artık yetersiz geldiğini, bu gerekçelerle daha sonra bu caddeye su ihtiyacını gidermek için yeni bir hat yapıldığını veya eski hattı büyütmek suretiyle yenileme yatırımları yapıldığı varsayılsın. Bu durumda caddeye yeni yapılan veya yenilenen bu hat sebebiyle faydalanma esasına göre geçmiş yıllarda katılma payı alınmış olsa bile yeni yapılan bu harcamalara dağıtımın yapıldığı saha dahilindeki mülk sahiplerinin yeniden katılması gerekmektedir. Aksi halde yeni yapılan veya yenilenen hatların harcamalarına katılma paylarının yükü sadece yeni inşaat/şantiye abonelerine yüklenmiş olacaktır. Oysa bu hattan inşaat/şantiye aboneleriyle beraber, önceki yıllarda eski hat için katılma payını ödeyen ve mülk sahipliği devam eden kişiler de faydalanmaktadır. Dolayısıyla su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payı sadece inşaat/şantiye abonelerinden değil tesislerden istifade eden tüm mülk sahiplerinden yeni bir tesis yapılması veya mevcut tesisin yenilenmesi gibi iki durumda da alınmalıdır.

İdarece 2021 yılında Van ilinin tüm ilçelerinde önemli su ve kanalizasyon tesisi yatırımları(103.879 metre) tamamlanarak vatandaşın istifadesine sunulmuştur. Ancak 2021 yılında 352 adet 2022 yılında ise 491 adet su ve kanalizasyon harcamalarına katılma payı işlemi yapılmıştır. Oysa, tamamlanarak vatandaşın istifadesine sunulan su ve kanalizasyon tesislerinden istifade eden mülk sahiplerinin sayısı harcamalara katılma payı hesaplanan işlem sayısından çok fazla olduğu anlaşılmıştır.

Sonuç olarak, harcamalara katılma paylarının kamu idaresince ilgili mevzuat hükümleri ve hizmetten faydalanma esası çerçevesinde, şekil şartlarına uygun şekilde, öngörülen zaman ve bedelle tahakkuk ve tahsilatının yapılması ve payların hesaplanmasında özellikle vatandaşın yaptığı inşaatın maliyeti değil, su ve atık su yatırımları için İdarece katlanılan maliyetin esas alınması gerekmektedir.